از چهارچوب ترجمه کتاب مقدس تا تحلیل قرآنی: بسط‌های واژگانی و نحوی نایدا و تیبر در سه ترجمه فارسی سوره قیامت

نویسندگان
1 استادیار گروه زبان انگلیسی، دانشگاه بین‌المللی امام رضا (ع)
2 استادیار گروه زبان و ادبیات انگلیسی، دانشگاه اراک
چکیده
ترجمه قرآن، به دلیل ساختارها و ویژگی‌های زبانی منحصر‌به‌فرد، همواره چالش‌هایی را در حفظ هم‌زمان معنا و فرم ایجاد کرده است. زبان بلاغی، پیچیدگی‌های مفهومی و مفاهیم دینی عمیق قرآن، انتقال دقیق پیام و حفظ ویژگی‌های ساختاری آن را برای مترجمان دشوار ساخته است. نایدا و تیبر، در چارچوب نظریه خود درباره ترجمه کتاب مقدس، دو نوع بسط را به‌عنوان تعدیل‌های ترجمه معرفی کرده‌اند: بسط واژگانی و بسط نحوی. این پژوهش، با استفاده از این چارچوب و روش توصیفی-تحلیلی، این بسط‌ها را در سه ترجمه فارسی سوره قیامت (فولادوند، انصاریان و الهی قمشه‌ای) بررسی نموده است. انتخاب این سوره به دلیل ساختارهای زبانی پیچیده، محتوای معادشناختی عمیق و چالش‌های خاص ترجمه آن صورت گرفته است. نتایج جستار حاضر نشان داد که مترجمان قرآن از الگوی بسط معرفی‌شده بهره برده‌اند، اما میزان و نحوه استفاده از آن متفاوت است. در بسط‌های واژگانی، بیشتر به معادل‌سازی توصیفی و ساختاربندی مجدد معنایی روی آوردند و در بسط‌های نحوی، که سهم بیشتری در ترجمه‌ها داشته‌اند، تفاوت‌های قابل توجهی در استفاده از بسط «شناسایی مفعول و فعل با معنای انتزاعی» در ترجمه‌ها مشاهده شد. قمشه‌ای با رویکردی آزاد، بیشترین و فولادوند با رویکردی محتاطانه، کمترین میزان بسط را به کار گرفته‌اند و انصاریان رویکردی میانه را نشان داد. استفاده گسترده از بسط «ساختاربندی مجدد معنایی» را می‌توان به دانش مترجمان از تفاسیر و منابع اسلامی نسبت داد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


منابع
الهی قمشه‌ای، مهدی. (1380). قرآن کریم. قم: انتشارات فاطمه زهرا.
فولادوند، محمدمهدی. (1373). قرآن کریم. تهران: دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی.
انصاریان، حسین. (1383). قرآن مجید. قم: انتشارات اسوه.
ابراهیمی، ابراهیم، طهماسبی بلداجی، اصغر، & محمدی نبی کندی، باب الله. (1393). تحلیل و بررسی افزوده‌های تفسیری در شش ترجمه معاصر قرآن کریم (با محوریّت سوره إسراء). پژوهش‌های ترجمه در زبان و ادبیات عربی، 4(11)، 83-112.
زندرحیمی، مینا. (1397). بررسی مقایسه‌ای افزوده‌های تفسیری در 5 ترجمه معاصر فارسی و انگلیسی. زبان‌پژوهی، 10(29), 117-149.
هاشمی، انسیه سادات. (1400). نقد و بررسی کاربست نظریه نایدا در ارزیابی ترجمه‌های قرآن. پژوهش‌های ترجمه در زبان و ادبیات عربی، 11(25), 285-309. DOI:10.22051/TQH.2021.36308.3233.
Abdul-Raof, H. (2001). Qur'an Translation: Discourse, Texture and Exegesis. Routledge.
Davoudi, E. (2015). Addition as a translation adjustment technique in the selected English translations of implicit direct object ellipsis in the Holy Quran. Ph.D. Thesis, University of Malaysia.
Jabak, O. O. (2020). Application of Eugene Nida’s theory of translation to the English translation of Surah Ash-Shams. TranscUlturAl: A Journal of Translation and Cultural Studies, 12(2), 3-18.
Sajjadi, M. S., & Manafi Anari, S. (2008). Evaluations of English translation of the Qur'an. Islam Azad University Publications.
Nida, E. A., & Taber, C. R. (2003). The theory and practice of translation (4th ed.). Brill.
Yari, A., & Zandian, S. (2022). Adjustments in the Quran Translation Based on Nida and Taber’s Model (A Case Study of Three Translations of Az-Zariyat Surah). Applied Research on English Language, 11(1), 1-20. https://doi.org/10.22108/are.2021.130075.1766