واکاوی ترجمه انگلیسی کنایات نهج‌البلاغه؛ تحلیل موردی‌ـ‌‌موضوعی نفرین و نکوهش

نوع مقاله : پژوهشی اصیل

نویسندگان
1 دانش آموخته دانشگاه حضرت معصومه(س)ُ قم، ایران.
2 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه حضرت معصومه(س)، قم، ایران.
3 عضو هیأت علمی دانشگاه حضرت معصومه(س)، قم، ایران.
چکیده
کنایه یکی از صنایع ادبی مهم و مؤثر در زیبایی آفرینی و بلاغت کلام محسوب می­گردد. وجود کنایات متعدد در نهج‌البلاغه افزون بر منظر زیباشناسانه آن، به جهت فهم درست مقصود سخن پیشوای معصوم مسلمانان، اهمیت دارد و این اهمیت، آنگاه که کنایات پا به عرصه ترجمه می­نهند، دوچندان می­شود. هدف تحقیق حاضر، واکاوی ترجمه کنایات نفرین و نکوهش در ترجمه­های انگلیسی نهج‌البلاغه (سید­علی­رضا، عسکری‌جعفری، فروتن/مرعشی) با روش توصیفی و تحلیلی است. یافته­های این پژوهش چنین است: هیچیک از کنایات به روش ترجمه کنایی، معادل­یابی نشده­اند؛ فروتن/مرعشی و عسکری‌جعفری بیشتر از ترجمه معنایی و سید‌علی‌رضا بیشتر از ترجمه تحت‌اللفظی بهره گرفته­اند؛ ترجمه تلفیقی نیز کمتر از دو روش قبل ولی کم و بیش مورد توجه هر سه مترجم قرار گرفته است؛ برخی کنایات در ترجمه عسکری‌جعفری اصلاً ترجمه نشده­اند. نتیجه تحقیق نشان می­دهد معادل­یابی کنایات نهج‌البلاغه برای زبان مقصد هم دشوار است و هم به شیوه واحد ممکن نیست. بهترین شیوه عملی ترجمه، معنایی یا تلفیقی است ولی در موارد دشوار، به جای خودداری از ترجمه، روش تحت‌اللفظی را باید به کار بست.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


قرآن کریم
ابن ابی الحدید، عز الدین ابوحامد،۱۳۳۷، شرح نهج‌البلاغه، قم، کتابخانه عمومی آیت الله مرعشی نجفی.
ابن منظور، محمد بن مکرم، ۱۴۱۴، لسان العرب، بیروت، دار صادر.
اسحاقی، پیمان، ۱۳۹۰، «منبع شناسی ترجمه‌های نهج‌البلاغه به برخی زبان‌های غیر‌عربی»، فصلنامه امامت پژوهی، سال اول، شماره 4، ص 359-337.
اقبالی، عباس، ۱۳۹۶، نشانه شناسی و تحلیل فرامتنی برخی کنایات نهج‌البلاغه، دوفصلنامه حدیث پژوهی، سال نهم، شماره ۱۸، ص ۲39ـ۲۵۶.
امرائی، محمدحسن، ۱۳۹۷، «واکاوی تحلیلی روش‌شناسی تعابیر کنایی در فرایند ترجمه حدّاد عادل»، فصلنامه مطالعات قرآن و حدیث، دوره 12، شماره 23، ص 269-292.
امینی نجفی، محمدهادی، ۱۴۰۱، نهج‌البلاغه و أثره علی الأب العربی، تهران، مؤسسه نهج‌البلاغه.
آریان پور کاشانی، عباس؛ آریان پور کاشانی، منوچهر، ۱۳۷۹، فرهنگ فشرده فارسی به انگلیسی، تهران، امیرکبیر.
بحرانی، میثم بن علی بن میثم، ۱۳۶۲، شرح نهج‌البلاغه ابن میثم، تهران، دفتر نشرالکتاب.
تفتازانی، سعدالدین، ۱۳۸۳، مختصر المعانی، قم، دار الفکر.
رستمی، غلامرضا، ۱۳۷۳، بررسی کنایه در نهج‌البلاغه، پایان نامه کارشناسی ارشد به راهنمایی محمد خاقانی، اصفهان، دانشگاه اصفهان.
رستمی، اکرم؛ قائمی، مرتضی، ۱۳۹۷، «روش‌شناسی ترجمه کنایات در خطبه‌های نهج‌البلاغه براساس دیدگاه نیومارک (آیتی، دشتی، شهیدی و مکارم)»، پژوهشنامه نهج‌البلاغه، سال۶ام، شماره۲۳، ص۱۹-۳۷.
سخنور، جلال، ۱۳۸۵، فنون و صناعات ادبی، تهران، سمت.
سلمانیان، سمیه؛ احسانی، کیوان؛ مسبوق، سیدمهدی؛ دسترنج، فاطمه، ۱۴۰۰، «مفهوم شناسی واژه حائک در خطبه 19 نهج‌البلاغه با رویکرد انتقادی به معادل‌یابی‌های آن در ترجمه‌های فارسی»، فصلنامه مطالعات ترجمه قرآن و حدیث، شماره 15، ص 218-191.
سلمانیان، سمیه؛ احسانی، کیوان، ۱۴۰۲، «قالبهای ثابت زبان و چالش‌های معادل‌یابی آن در ترجمه‌های نهج‌البلاغه (موردکاوی نفرینهای جمعی)»، پژوهش‌های ترجمه در زبان و ادبیات عربی، دوره۱۳، شماره۲۹، ص۱۴۵- ۱۷۸.
سمیع گرگانرودی، غلامرضا، ۱۳۸۶، فنون و صناعات ادبی، تهران، دانشگاه پیام نور.
سیدرضی، محمدبن‌حسین، ۱۴۱۴، نهج‌البلاغه، تصحیح صبحی صالح، قم، هجرت.
شهیدی، سیدجعفر، ۱۳۷۸، ترجمه نهج‌البلاغه، تهران، شرکت ‏انتشارات‏ علمى‏ و فرهنگى.
طریحی، فخرالدین، ۱۳۷۵، مجمع البحرین، تهران، مرتضوی.
فراتی، علی‌اکبر، «بررسی و نقد سبک شناسی مفهوم عبارت " وَیْلُ أُمِّهِ کَیْلًا بِغَیْرِ ثَمَنٍ" در نهج‌البلاغه»، فصلنامه علوم حدیث، دوره 22، شماره86، 1396، ص 74-51.
فراهیدی، خلیل بن احمد، ۱۴۰۹، العین، قم،نشر هجرت.
کزازی، جلال الدین، ۱۳۸۶، زیباشناسی سخن پارسی، تهران، نشر مرکز.
مشایخی، حمیدرضا؛ خرمیان، فاطمه، ۱۳۹۳،معناشناسی اسلوب کنایه در نهج‌البلاغه( خطبه‌های 1-5) ؛ دو فصلنامه مطالعات ادبی متون اسلامی،دوره 3،شماره7، ص 110-93.
مصطفوی‌نیا، سیدمحمدرضی؛ طاهر، محمدمهدی، ۱۳۸۹، «روش‌شناسی ترجمه کنایه در ترجمه‌های قرآن(معزی، صفارزاده، آیتی)»، دوفصلنامه ترجمان وحی، سال چهاردهم، شماره اول، ص۷۱- ۸۰.
مکارم شیرازی، ناصر، ۱۳۷۵، پیام امام شرح تازه و جامعی بر نهج‌البلاغه، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
میرزایی، پوران؛ خاتمی، محسن، ۱۳۹۹، «نقدی بر ترجمه کنایات در نهج البلاغه؛ مطالعه موردی لا ابا لک و لا ابا لغیرک»، پژوهشنامه نهج‌البلاغه، سال۸ام، شماره۳۰،ص۱۱۳-۱۳۳.
هاشمی خویی، میرزا حبیب الله، ۱۳۵۸،منهاج البراعه فی شرح نهج‌البلاغه، تهران، مکتبه الاسلامیه.
-Askari Ja’fari,S.M., (1965), NAHJUL BALAGHA OF HAZRAT ALI, India, Mumbai. Qom. Ansariyan Poblication.
-Chenguang, Ch. (2003). English idioms in text. Foreign Language Education.
- Foroutan.B; Marashi,S.H, Nahj al-Balagha (Sobhi Saleh) Sermons, Letters, and Sayings by Ali ibn Abi Taleb (s), Qom, Nahj al Balagha Foundation Publication.(1402)
-Moktar Djebli, ‘Nahdj al-Balāgha’, EI2, vol.7, p. 904.
-Oxford advanced learners dictionary (2003), Oxford University press
-Sayed Ali Reza, Nahj al Balagha, selection from sermons, letters and sayings of Amir Al Muminin Ali Ibn Abi Talib, 1987,Tehran, World Organization for Islamic Services.
-WWW.The Free Dictionary
- سایت خبر گزاری بین المللی قرآن، ایکنا، 23 /6/1400