ارزیابی کیفیت ترجمۀ تصاویر بلاغی نور و تاریکی در قرآن در پرتو الگوی جولیان هاوس (نمونه‌پژوهی: آیۀ 40 – 35 سورۀ نور)

نوع مقاله : پژوهشی اصیل

نویسنده
گروه زبان و ادبیات انکلیسی، دانشکده ادبیات و زبان ها، دانشگاه اراک
چکیده
این مقاله، کیفیت ترجمۀ تصاویر بلاغی آیات 40-35 سورۀ نور را در گزیده‌ای از ترجمه‌های فارسی و انگلیسی از منظر رویکرد جولیان هاوس ارزیابی می‌کند. تصاویر بلاغی نور و تاریکی از جمله کلیدی‌ترین تصاویر بلاغی مرتبط با دو مفهوم خیر و شر است که معناهای ظاهری و باطنی خاص خود را دارند و در کتاب‌های تفسیری، معناها و برداشت‌های گوناگون از آنها ارائه شده است. الگوی پیشنهادی هاوس، دو وجه کاربر و کاربرد متن اصلی و مقصد را در راستای ایجاد تعادل نقشی بررسی می‌کند. وجه کاربر به تشخص زبانی، گویش، زمان و حوزۀ عملکرد و وجه کاربرد به رسانه و مشارک مربوط می‌شوند. انتخاب ترجمه‌های فارسی و انگلیسی مبتنی بر سیر گاه‌شمارانه و مقبولیّت و پذیرفتگی میان عوام و خواص خوانندگان، از میان گزیده‌ای از ترجمه‌های فارسی و انگلیسی بوده است. نتایج بررسی نشان می‌دهد همۀ مترجمان، ضمن توجه به صورت و ساختار زبان مقصد هم‌عصر خود، تصاویر بلاغی این سوره را عیناً در زبان مقصد بازآفرینی، و ترجمه‌ای تحت‌اللفظی از این تصاویر ارائه کرده‌اند که در راستای اهداف دین‌شناختی آیات این سوره قرار دارد. در مجموع، مترجمان، ترجمه‌ای آشکار از این تصاویر ارائه کرده‌اند و طبق الگوی هاوس، ترجمه‌های فارسی و انگلیسی بررسی شده، هیچ انحراف معنادار و محسوسی را از متن اصلی قرآن نشان نمی‌دهند و مترجمان در هر دوره، این تصاویر را بسته به ویژگی‌های زبانی فرهنگ مقصد ترجمه کرده‌اند. در مجموع، شاید اتخاذ رویکردی تلفیقی از الگوها، در ارزیابی کیفیت ترجمه‌های فارسی و انگلیسی قرآن کریم کارآمدتر باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


آذرنوش، آذرتاش، ترجمه‌های فارسی قرآن، دایره‌المعارف بزرگ اسلامی،(15 ج)، تهران، بنیاد دایره‌المعارف بزرگ اسلامی. (1375 ش).
امامی، محمد، «سنجش کیفیت ترجمه: توصیف زبان‌شناختی در برابر ارزشگذاری اجتماعی»، مهراوه، شماره‌های پنجم و ششم و هفتم، صص 179-204. (بی تا).
آیتی، عبدالمحمد، ترجمه قرآن (آیتی)، جلد 1، صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، چاپ: 4. تهران، انتشارات سروش. (1374 ش).
بهار، محمدتقی، سبک‌شناسی یا تاریخ تطور نثر فارسی، تهران، انتشارات زوار. (1386ش)
پالامبو، گیزپه، اصطلاحات کلیدی در مطالعات ترجمه، ترجمۀ فرزانه فرحزاد و عبدالله کریک زاده، تهران، نشر قطره. (1391ش).
تک‌تبار، حسین و هم‌کاران، «نقد و بررسی ترجمۀ قرآن کریم: ترجمۀ دهم هجری»، مطالعات ترجمۀ قرآن و حدیث، دورۀ ۳، ش ۶، صص ۱-۳۰. (1395ش).
حری، ابوالفضل، «بررسی ترجمه دو کتاب روایت شناسی و روایت‌ها و راوی‌ها از منظر نظریه‌های نقد ترجمه»، کتاب ماه ادبیات، ش 199، صص 42-51. (1393ش).
حری، ابوالفضل، نقد برگردان فارسی کتاب داستان پسامدرنیستی ازمنظر رویکرد ارزیابی کیفیت ترجمه، پژوهش‌نامۀ انتقادی متون و برنامه‌های علوم انسانی، ش ۵۰، سال هفدهم، ش ۷، صص ۱-۲۷. (1396ش).
خانجان، علیرضا، «پیشنهاد الگویی برای تحلیل انتقادی ترجمه»، مطالعات زبان و ترجمه، ش 5، صص 93-130. (1390ش).
خانجان، علیرضا، «الگوی ارزیابی جولیان هاوس از گذشته تا به امروز»، مترجم، ش 57، صص 81-104. (1394ش).
خرمشاهی، بهاء‌الدین، قرآن‌پژوهی، تهران، علمی و فرهنگی. (1373ش).
خزایی فرید، علی، اعظم غمخواه، «مقایسه کمّی سبک متن اصلی و متن ترجمه شده (مورد پژوهی: سه ترجمه از پیامبر و یک ترجمه از غربزدگی)»، مطالعات زبان و ترجمه، ش 3، صص 103-119. (1390ش).
خزایی فرید، علی، الناز پاکار، «معرفی الگویی جهت ارزیابی کیفیت ترجمه و توصیف دو شیوه اظهارنظر در کلاس‌های آموزش ترجمه»، پژوهش‌های زبان‌شناسی، ش 6، صص 53-66. (1391ش).
خوش سلیقه، مسعود، آیناز سامیر، «بازخورد دانشجویان مترجمی انگلیسی درباره رویکردهای مدرسان ترجمه در رزیابی کیفیت ترجمه»، مطالعات زبان و ترجمه، ش 3، صص 1-23. (1391ش).
خوش سلیقه، مسعود، آیناز سامیر و خلیل قاضی زاده، «مقایسه رویکرد ارزیابی مدرسان ترجمه فارسی با نظریه‌های شاخص ارزیابی ترجمه»، مطالعات زبان و ترجمه، ش 16، صص 59-84. (1393ش).
زریاب‌خویی، عباس، ترجمۀ تفسیر طبری، سخن، س ۱۱، ش ۱۰-۱۱، صص ۱۲۰۸-۱۲۱۰. (1339ش).
طبری، محمدبن جریر، ترجمۀ تفسیر طبری. به تصحیح حبیب یغمایی (۷ ج)، تهران، طوس. (1367ش).
فولادوند، محمدمهدی، ترجمه قرآن (فولادوند)، 1جلد، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، ایران، تهران، چاپ: 3. (1418 ق).
کریمی‌نیا، مرتضی. نقد و بررسی ترجمۀ قرآن کریم از آیت‌الله مکارم شیرازی (۱)، بینات، ش. ۹، صص. ۱۴۰-۱۵۳. (1375ش).
مترجم ناشناخته (قرن دهم)، ترجمه قرآن (دهم هجری)، 1جلد، فرهنگستان زبان و ادب فارسی، گروه نشر آثار، ایران، تهران، چاپ: 1. (1383ش).
مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن (مکارم)، 1جلد، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، ایران، قم، چاپ: 2. (1373ش).
الهی قمشه‌ای، مهدی، ترجمه قرآن (الهی قمشه‌ای)، 1جلد، فاطمه الزهراء، ایران، قم، چاپ: 2. (1380ش).
Abdel-Haleem, M.A.S. (2004). The Qur'an: A New Translation. New York: Oxford University Press.
Ali, Ahmed. (1984) The Qur'an: A Contemporary Translation. Karachi: Akrash Printing.
Al-Hilali, M. T. and M. M. Khan. (1983). Translation of the Meanings of the Noble Qur'an in the English Language. Madina: King Fahd Complex for the Printing of the Holy Qur'an.
Ali, Muhammad. (1991). The Holy Qur'an. Columbus: Ahmadiyyah Anjuman Isha'at Islam Lahore Inc.
Arberry, A.J. (1955). The Koran Interpreted, New York: Macmillan Publishing Company.
Asad, Muhammad. (1980). The Message of the Qur'an. Gibraltar: Andalus Press.
Bewley, A. & Aisha, B. (1999). The Noble Qur'an: A New Rendering of Its Meaning in English. Norwich: Bookwork.
Irving, T. B. (1985). the Qur'an: the First American Translation. Brattleboro: Amana Books.
House, J. (1997). Translation Quality Assessment: A model revisited. Tübingen: Narr.
House, J. (2001). How do we know when a translation is good? In E. Steiner &
Irving,T. B. (1985). The Qur'an: First American Version. Battleboro, Vt.: Amana Books.
Lakaff, G. & Mark, J. (1980). Metaphors we live by. Chivago and London: The Universiyu of Chicago Press.
Matar, N. (1998). Alexander Ross and the First English Translation of the Qur'an. Muslim World, Vol. 88, No. 1, January 1998.
Mir Ahmed 'Ali, Syed V. (1988). The Holy Qur'an, Arabic Text with English Translation and Commentary. Special Notes from Ayatullah Mahdi Pooya Yazdi. New York: Tahrike Tarsile Qur'an, Inc.
Nida, E., (1964) Toward a Science of Translation, Leiden: E. J. Brill
Nasr, S. H. (2015). The Study Quran: A New Translation and Commentary. New York: HarperCollins Publisher.
Pickthall, M. (1930/1969). The Meaning of the Glorious Qur'an: An Explanatory Translation. London: George Allen & Unwin Ltd.
Qaraei, A.Q. (2004). The Quran with a Phrase-by-Phrase English Translation, Qum: Quran Translation Center.
Rodwell, J. (1861). The Koran—Translated from the Arabic. London: J.M. Dent & Co.
Safarzadeh, T. (2010). The Holy Quran. Qom: Osveh.
Sale, G. (1734). The Koran Commonly Called the Al-Koran of Mohammed. New York: W. L. Allison Co.
Shakir, M. (1987). Holy Qur'an. New York: Tahrike Tarsile Qur'an Inc.
Yusuf Ali, A. (1934/1982). Preface. The Holy Qur’an: Translation and Commentary. By Ali. Jeddah, Arabia: Dar Al-Qiblah.