کاربست الگوی وینه و داربلنه در ترجمه ی قرآن کریم (بررسی موردی ترجمه های نعمت الله صالحی نجف آبادی، محمدعلی کوشا و کریم زمانی)

نوع مقاله : پژوهشی اصیل

نویسندگان
1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه بوعلی سینا همدان
2 استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه بوعلی سینا همدان
چکیده
طی سالیان اخیر نظریه­ های ترجمه با هدف نظام­ مندیِ نقد ترجمه در قالب یک چارچوب مدون جهت ارزیابی ترجمه­ های قرآن استفاده شده­اند. نظریه ­پردازان ترجمه نیز با دیدگاه ­های متفاوت و گاه مشابه توانسته ­اند در این عرصه مؤثر واقع­ ­شوند. از این میان ژان پل وینه و ژان داربلنه در سال 1958 کتابی با عنوان «سبک ­شناسی تطبیقی فرانسه و انگلیسی» منتشر کردند که بعدها به منبع مهمی برای ترجمه­ پژوهان تبدیل ­شد. وینه و داربلنه در این اثر به معرفی تکنیک­ هایی پرداختند که هر مترجمی ناگزیر از آنها بهره می­برد. پژوهش حاضر پس از تبیین این تکنیک­ها و زیرشاخه­ های آن­ها، با روش توصیفی تحلیلی و مقابله­ ای به کیفیت کاربست آنها در ترجمه­ های سه مترجم قرآن کریم (صالحی، زمانی و کوشا) می ­پردازد و هدف از آن، تبیین چگونگی و میزان کاربرد الگوی ترجمه وینه و داربلنه در ترجمه­ های مورد بررسی است. یافته­ های پژوهش در پنج جزء پایانی قرآن کریم نشان می­ دهد؛ مترجمان با توجه به قداست متن قرآن و ویژگی­ های زبانی خاص آن، از ترجمه تحت­ اللفظی -که یکی از مؤلفه ­های ترجمه مستقیم است- بیش از سایر مؤلفه ­ها بهره برده ­اند. از سوی دیگر، تکنیک جابجایی (تغییر صورت) – به ­عنوان یکی از مؤلفه ­های ترجمه غیرمستقیم- به سبب تفاوت ساختار دستوری دو زبان عربی و فارسی، پس از ترجمه تحت­ اللفظی بیشترین بسامد را دارد؛ تکنیک غیرمستقیمِ همانندسازی نیز به سبب اشتراکات فرهنگی میان دو زبان و نیز ممنوعیت دخل و تصرف بیش از حد در قرآن، نسبت به سایر مؤلفه ­ها، بسامد کمتری دارد. از میان مترجمان یادشده، زمانی و کوشا بیش از صالحی، از روش­های ترجمه غیرمستقیم بهره برده ­اند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


آذرشب، محمد علی، ملکی، معصومه و اسداللهی، لیلا، «تطبیق و ارزیابی ترجمه‌های قرآن کریم فولادوند و الهی قمشه‌ای براساس الگوی گارسس»، مطالعات ترجمه قرآن و حدیث، شماره 12، صص 260ـ225، (1398ش).
احمدی، محمد نبی و بابایی، یحیی، «نقد ترجمه‌ی بخش‌هایی از رمان «سیّدات‌القمر» با تأکید بر
تکنیک‌های هفتگانه»، پژوهش-های ترجمه در زبان و ادبیات عربی، شماره 26، صص 244ـ217، (1401ش).
اسماعیلی طاهری، احسان، میر احمدی، سید رضا و بخشش، مقصود، «واکاوی ترجمه گرمارودی از نامه امام علی(ع) به مالک اشتر بر پایه‌ی راهکارهای هفت‌گانه وینی و داربلنه»، مطالعات ترجمه قرآن وحدیث، شماره 9، صص 23ـ1، (1397ش).
بابایی، احمد علی، برگزیده تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الإسلامیه، (1382ش)
حاجتی شورکی، سید محمد و نقوی، حسین، «تحلیل واژگانی روح، نفس، قلب، فؤاد و صدر در قرآن و بررسی چندگانه یا متحد بودن آنها با تأکید بر دیدگاه های علامه طباطبایی، آیت الله مصباح یزدی و آیت الله جوادی آملی»، قرآن شناخت، شماره 2، صص 54ـ37، (1396ش).
حیدری، حمیدرضا، «تغییر بیان و فاخرگویی در ترجمه از فارسی به عربی براساس نظریه‌ی وینی و داربلنه»، پژوهش‌های ترجمه در زبان و ادبیات عربی، شماره 20، صص 216ـ197، (1398ش).
خزاعی‌فر، علی، «تکنیک‌های هفت‌گانه ترجمه»، فصلنامه علمی فرهنگی مترجم، شماره 3، صص 28 ـ23، (1370ش).
ــــــــــــ ، «تکنیک‌های هفت‌گانه ترجمه (2)»، فصلنامه علمی فرهنگی مترجم، شماره 4، صص42 ـ37، (1370ش).

ذات علیان، غلامرضا، «درباره روش ترجمه»، فصلنامه جستارهای نوبن ادبی، شماره 78، صص 892 -861.، (1366ش).
غفاری، سولماز، مسبوق، سید مهدی و زودرنج، صدیقه، «بازشناسی مؤلفه‌های دگردیسی در ترجمه‌ی ابن عربشاه از مرزبان‌نامه با تکیه بر الگوی وینی و داربلنه»، پژوهش‌های ترجمه در زبان و ادبیات عربی، شماره 24، صص 37ـ10، (1400ش).
فرشیدورد، خسرو، درباره ادبیات و نقد ادبی، تهران: امیرکبیر، (1382ش).
زمانی، کریم، ترجمه‌ی روشنگر قرآن کریم، چاپ پنجم، تهران: علمی، (1397ش).
شرتونی، رشید، مبادیء العربیه فی الصرف و النحو، جلد4، تهران: انتشارات اساطیر، (1397ش).
شهبازی، علی‌اصغر و پارسایی‌پور، مصطفی، «بررسی تعریب داستان «شاه و کنیزک» مثنوی با تکیه بر الگوی وینی و داربلنه؛ مورد‌پژوهی مقایسه ترجمه منظوم هاشمی و جواهری»، پژوهش‌های ترجمه در زبان و ادبیات عربی، شماره 23، صص 270ـ237، (1399ش).
صالحی نجف‌آبادی، نعمت‌الله، ترجمه‌ی قرآن کریم، چاپ دوم، تهران: کویر، (1389ش).
صحرائی‌نژاد، فهیمه، «نگاهی دوباره به تعدیل در ترجمه»، فصلنامه مطالعات ترجمه، شماره 31، صص24-5، (1389ش).
عاشوری تلوکی، نادعلی، «بررسی ترجمه‌ی قرآن استاد کریم زمانی»، دوفصلنامه ترجمان وحی، شماره 2، صص 76ـ44، (1394ش).
قلیزاده، حیدر، مشکلات ساختاری ترجمه‌ی قرآن کریم، چاپ اول، تبریز: مؤسسه‌ی تحقیقاتی علوم اسلامی انسانی دانشگاه تبریز، (1380ش).
کوشا، محمد‌علی، ترجمه‌ی قرآن کریم (با پانوشت‌های توضیحی)، چاپ اول، تهران: نشر نی، (1401ش).
ـــــــــــــــ، نقد و معرفی ترجمه‌ی قرآن صالحی نجف‌آبادی، نشریه بینات، شماره 1و2، صص 136ـ 109، (1395ش).
ماندی، جرمی، معرفی مطالعات ترجمه: نظریه‌ها و کاربردها، ترجمه علی بهرامی و زینب تاجیک، تهران: رهنما، (1391ش).
مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الإسلامیه، (1374ش).
نورسیده، علی‌اکبر و سلمانی حقیقی، مسعود، «نقد ترجمه‌ی عربی عادل عبدالمنعم سویلم از رمان «مدیر مدرسه» در پرتو نظریه وینی و داربلنه»، پژوهش‌های ترجمه در زبان و ادبیات عربی، شماره 24، صص 298ـ272، (1400ش).
نیازی، شهریار، یوسفی، عطیه و امیری‌فر، محمد، «واکاوی بخشی از رمان «الشحاذ» براساس الگوی نظری وینی و داربلنه»، فصلنامه زبان‌پژوهی دانشگاه الزهراء، شماره 30، صص 72ـ49، (1398ش).
ولی‌پور، واله، بررسی نظریات معادل‌یابی در ترجمه. متن‌پژوهی ادبی، شماره 18، صص73 -62، (1382ش).
هاشمی، احمد، جواهرالبلاغه، تحقیق و تنظیم جمعی از اساتید حوزه، چاپ پنجم، قم: انتشارات مرکز مدیریت حوزه علمیه، (1386ش).
Jean- Paul Vinay Jean Darbelnet، Comparative Stylistics of French and English A methodology for translation. John Benjamins Publishing Company: Amsterdam / Philadelphia، (1995)