1
دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه بوعلی سینا همدان
2
استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه بوعلی سینا همدان
چکیده
طی سالیان اخیر نظریه های ترجمه با هدف نظام مندیِ نقد ترجمه در قالب یک چارچوب مدون جهت ارزیابی ترجمه های قرآن استفاده شدهاند. نظریه پردازان ترجمه نیز با دیدگاه های متفاوت و گاه مشابه توانسته اند در این عرصه مؤثر واقع شوند. از این میان ژان پل وینه و ژان داربلنه در سال 1958 کتابی با عنوان «سبک شناسی تطبیقی فرانسه و انگلیسی» منتشر کردند که بعدها به منبع مهمی برای ترجمه پژوهان تبدیل شد. وینه و داربلنه در این اثر به معرفی تکنیک هایی پرداختند که هر مترجمی ناگزیر از آنها بهره میبرد. پژوهش حاضر پس از تبیین این تکنیکها و زیرشاخه های آنها، با روش توصیفی تحلیلی و مقابله ای به کیفیت کاربست آنها در ترجمه های سه مترجم قرآن کریم (صالحی، زمانی و کوشا) می پردازد و هدف از آن، تبیین چگونگی و میزان کاربرد الگوی ترجمه وینه و داربلنه در ترجمه های مورد بررسی است. یافته های پژوهش در پنج جزء پایانی قرآن کریم نشان می دهد؛ مترجمان با توجه به قداست متن قرآن و ویژگی های زبانی خاص آن، از ترجمه تحت اللفظی -که یکی از مؤلفه های ترجمه مستقیم است- بیش از سایر مؤلفه ها بهره برده اند. از سوی دیگر، تکنیک جابجایی (تغییر صورت) – به عنوان یکی از مؤلفه های ترجمه غیرمستقیم- به سبب تفاوت ساختار دستوری دو زبان عربی و فارسی، پس از ترجمه تحت اللفظی بیشترین بسامد را دارد؛ تکنیک غیرمستقیمِ همانندسازی نیز به سبب اشتراکات فرهنگی میان دو زبان و نیز ممنوعیت دخل و تصرف بیش از حد در قرآن، نسبت به سایر مؤلفه ها، بسامد کمتری دارد. از میان مترجمان یادشده، زمانی و کوشا بیش از صالحی، از روشهای ترجمه غیرمستقیم بهره برده اند.
آذرشب، محمد علی، ملکی، معصومه و اسداللهی، لیلا، «تطبیق و ارزیابی ترجمههای قرآن کریم فولادوند و الهی قمشهای براساس الگوی گارسس»، مطالعات ترجمه قرآن و حدیث، شماره 12، صص 260ـ225، (1398ش).
احمدی، محمد نبی و بابایی، یحیی، «نقد ترجمهی بخشهایی از رمان «سیّداتالقمر» با تأکید بر
تکنیکهای هفتگانه»، پژوهش-های ترجمه در زبان و ادبیات عربی، شماره 26، صص 244ـ217، (1401ش).
اسماعیلی طاهری، احسان، میر احمدی، سید رضا و بخشش، مقصود، «واکاوی ترجمه گرمارودی از نامه امام علی(ع) به مالک اشتر بر پایهی راهکارهای هفتگانه وینی و داربلنه»، مطالعات ترجمه قرآن وحدیث، شماره 9، صص 23ـ1، (1397ش).
بابایی، احمد علی، برگزیده تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الإسلامیه، (1382ش)
حاجتی شورکی، سید محمد و نقوی، حسین، «تحلیل واژگانی روح، نفس، قلب، فؤاد و صدر در قرآن و بررسی چندگانه یا متحد بودن آنها با تأکید بر دیدگاه های علامه طباطبایی، آیت الله مصباح یزدی و آیت الله جوادی آملی»، قرآن شناخت، شماره 2، صص 54ـ37، (1396ش).
حیدری، حمیدرضا، «تغییر بیان و فاخرگویی در ترجمه از فارسی به عربی براساس نظریهی وینی و داربلنه»، پژوهشهای ترجمه در زبان و ادبیات عربی، شماره 20، صص 216ـ197، (1398ش).
خزاعیفر، علی، «تکنیکهای هفتگانه ترجمه»، فصلنامه علمی فرهنگی مترجم، شماره 3، صص 28 ـ23، (1370ش).
ــــــــــــ ، «تکنیکهای هفتگانه ترجمه (2)»، فصلنامه علمی فرهنگی مترجم، شماره 4، صص42 ـ37، (1370ش).
ذات علیان، غلامرضا، «درباره روش ترجمه»، فصلنامه جستارهای نوبن ادبی، شماره 78، صص 892 -861.، (1366ش).
غفاری، سولماز، مسبوق، سید مهدی و زودرنج، صدیقه، «بازشناسی مؤلفههای دگردیسی در ترجمهی ابن عربشاه از مرزباننامه با تکیه بر الگوی وینی و داربلنه»، پژوهشهای ترجمه در زبان و ادبیات عربی، شماره 24، صص 37ـ10، (1400ش).
فرشیدورد، خسرو، درباره ادبیات و نقد ادبی، تهران: امیرکبیر، (1382ش).
زمانی، کریم، ترجمهی روشنگر قرآن کریم، چاپ پنجم، تهران: علمی، (1397ش).
شرتونی، رشید، مبادیء العربیه فی الصرف و النحو، جلد4، تهران: انتشارات اساطیر، (1397ش).
شهبازی، علیاصغر و پارساییپور، مصطفی، «بررسی تعریب داستان «شاه و کنیزک» مثنوی با تکیه بر الگوی وینی و داربلنه؛ موردپژوهی مقایسه ترجمه منظوم هاشمی و جواهری»، پژوهشهای ترجمه در زبان و ادبیات عربی، شماره 23، صص 270ـ237، (1399ش).
صالحی نجفآبادی، نعمتالله، ترجمهی قرآن کریم، چاپ دوم، تهران: کویر، (1389ش).
صحرائینژاد، فهیمه، «نگاهی دوباره به تعدیل در ترجمه»، فصلنامه مطالعات ترجمه، شماره 31، صص24-5، (1389ش).
عاشوری تلوکی، نادعلی، «بررسی ترجمهی قرآن استاد کریم زمانی»، دوفصلنامه ترجمان وحی، شماره 2، صص 76ـ44، (1394ش).
قلیزاده، حیدر، مشکلات ساختاری ترجمهی قرآن کریم، چاپ اول، تبریز: مؤسسهی تحقیقاتی علوم اسلامی انسانی دانشگاه تبریز، (1380ش).
کوشا، محمدعلی، ترجمهی قرآن کریم (با پانوشتهای توضیحی)، چاپ اول، تهران: نشر نی، (1401ش).
ـــــــــــــــ، نقد و معرفی ترجمهی قرآن صالحی نجفآبادی، نشریه بینات، شماره 1و2، صص 136ـ 109، (1395ش).
ماندی، جرمی، معرفی مطالعات ترجمه: نظریهها و کاربردها، ترجمه علی بهرامی و زینب تاجیک، تهران: رهنما، (1391ش).
مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الإسلامیه، (1374ش).
نورسیده، علیاکبر و سلمانی حقیقی، مسعود، «نقد ترجمهی عربی عادل عبدالمنعم سویلم از رمان «مدیر مدرسه» در پرتو نظریه وینی و داربلنه»، پژوهشهای ترجمه در زبان و ادبیات عربی، شماره 24، صص 298ـ272، (1400ش).
نیازی، شهریار، یوسفی، عطیه و امیریفر، محمد، «واکاوی بخشی از رمان «الشحاذ» براساس الگوی نظری وینی و داربلنه»، فصلنامه زبانپژوهی دانشگاه الزهراء، شماره 30، صص 72ـ49، (1398ش).
ولیپور، واله، بررسی نظریات معادلیابی در ترجمه. متنپژوهی ادبی، شماره 18، صص73 -62، (1382ش).
هاشمی، احمد، جواهرالبلاغه، تحقیق و تنظیم جمعی از اساتید حوزه، چاپ پنجم، قم: انتشارات مرکز مدیریت حوزه علمیه، (1386ش).
Jean- Paul Vinay Jean Darbelnet، Comparative Stylistics of French and English A methodology for translation. John Benjamins Publishing Company: Amsterdam / Philadelphia، (1995)