اسلوب نزع خافض یا حذف حرف جر، از مباحث مهم در حوزه افعال لازم و متعدّی در زبان عربی است و دانشمندان نحو در کتابهای نحوی، ابوابی را به این بحث اختصاص داده و اقسام و قواعد آن را بیان داشتهاند؛ اما آنچه در این میان مغفول واقع شده است، نگاه به این مبحث به عنوان یکی از جلوههای اعجاز بیانی قرآن و ظرایف و جنبههای بلاغی و تأثیرگذاری این قاعده نحوی در تفسیر و ترجمه آیات و کارکردهای زیباییشناختی معنایی آن است که با توجه به شواهد قرآنی، بسیار کاربردی و دارای اهمیت است. قرآن کریم با بهکارگیری برخی اسلوبهای بلاغی ازجمله نزع خافض، به برجستهسازی نکات قابلتوجهی در سیاق میپردازد و برای روشن شدن معنا و مفهوم دقیق آیات و درک زیبایی بیان و عظمت معجزه قرآن در بعد بلاغت آن، باید به هر نوع حذف و یا اضافه حروف و حتی حرکات توجه داشت.در این مقاله کوشش شده است به روش تحلیلی – توصیفی، به صورت موردی، با مطالعه پنج نمونه از مواضع اسلوب نزع خافض در قرآن کریم، اثر بلاغی، تفسیری و تأثیر پیامهای هدایتی این اسلوب در ترجمه و تفسیر آیات، بررسی و کاستیهای ترجمهها و تفاسیر قرآن تبیین شود و در هر یک از موارد، ترجمهای دقیق و صحیح و در برخی موارد، نوین بر اساس رویکرد تفسیری صحیح ارائه گردد.
منابع
* قرآن کریم با ترجمههای انصاریان، آیتی، صفوی، فولادوند، گرمارودی، مشکینی، مکارم، کاویانپور و دیگران.
1. آلوسى، محمود بن عبدالله، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی، گردآوری شمسالدین، سناء بزیع؛ شمسالدین، ابراهیم، تحقیق عبدالبارى عطیه، على، بیروت: دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون، (1415ق).
2. انصاری، یوسف بن عبدالله، من اسرار النزع الخافض فی القرآن، مجلة جامعة أمّ القری لعلوم الشریعة و اللغة العربیة و آدابها، ج16، العدد 28، (1424ق).
3. ابراهیم برکات، ابراهیم ، النحو العربی، قاهره- مصر: دار النشر للجامعات، (بیتا).
4. ابن بابویه، محمد بن على، الأمالی( للصدوق)، چ 6، تهران: کتابچى، (1376ش).
5. ______________، عیون أخبار الرضا علیه السلام، تحقیق و تصحیح لاجوردى، مهدى، تهران: نشر جهان، (1378ق).
6. ابن درید، محمد بن حسن، جمهرة اللغة، بیروت: دار العلم للملایین، (1988م).
7. ابنعاشور، محمد طاهر، تفسیر التحریر و التنویر المعروف بتفسیر ابن عاشور، بیروت: مؤسسة التاریخ العربی، (1420ق).
8. ابن فارس، احمد بن فارس، معجم مقاییس اللغة، تصحیح و تحقیق هارون، عبدالسلام محمد، قم: مکتب الاعلام الاسلامی، (1404ق).
9. ابن هشام، عبد الله بن یوسف، أوضح المسالک إلى ألفیة ابن مالک، تحقیق عبدالحمید، محمد محیى الدین، بیروت: المکتبة العصریة، (بیتا).
10. ابوحیان، محمد بن یوسف، البحر المحیط فى التفسیر، تحقیق جمیل، صدقى محمد، بیروت: دار الفکر، (1420ق).
11. ابوالسعود، محمد بن محمد، تفسیر ابى السعود( ارشاد العقل السلیم الى مزایا القرآن الکریم)، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، (1983م).
12. بحرانى، هاشم بن سلیمان، البرهان فی تفسیر القرآن، قم: موسسة البعثة، قسم الدراسات الإسلامیة، (1415ق).
13. بقاعى، ابراهیم بن عمر، نظم الدرر فى تناسب الآیات و السور، تحقیق مهدى، عبدالرزاق غالب، بیروت: دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون، (1427ق).
14. جوادی آملی، عبدالله، تسنیم (تفسیر)، تحقیق واعظی محمدی، حسن، قم: اسراء، (1389ش).
15. جوادی آملی، عبدالله، تفسیر آیت الله جوادی آملی (جلسات تفسیر و اخلاق)، قابل دستیابی در پایگاه اطلاع رسانی بنیاد بین المللی علوم وحیانی اسراء.
16. الخضری، محمد الأمین، من اسرار حروف الجر فی الذکر الحکیم، قاهره: مکتبة وهبة، (1409ق).
17. درویش، محىالدین، اعراب القرآن الکریم و بیانه، چ 4، سوریه – حمص: الارشاد، (1415ق).
18. راغب اصفهانى، حسین بن محمد، مفردات ألفاظ القرآن، بیروت: دار القلم، (1412ق).
19. زمخشرى، محمود بن عمر، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الأقاویل فى وجوه التأویل، تصحیح حسین احمد، مصطفى، چ 3، بیروت: دار الکتاب العربی، (1407ق).
20. سحّاب، فکتور، ایلاف قریش، رحلة الشتاء و الصیف، بیروت: کومبیو نشر و المرکز الثقافى العربى، (1992م).
21. سمین، احمد بن یوسف، الدر المصون فى علوم الکتاب المکنون، تحقیق صیره، احمد محمد، بیروت: دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون، (1414ق).
22. شیخزاده، محمد بن مصطفى، حاشیه محیى الدین شیخ زاده على تفسیر القاضى البیضاوى، تصحیح شاهین، محمد عبد القادر، بیروت: دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون، (1419ق).
23. صافى، محمود، الجدول فی إعراب القرآن و صرفه و بیانه مع فوائد نحویة هامة، چ 4، سوریه- دمشق: دار الرشید، (1418ق).
24. طباطبایى، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، چ 2، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، (1390ق).
25. طوسى، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، تصحیح عاملى، احمد حبیب، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، (بیتا).
26. عروسى حویزى، عبد على بن جمعه، تفسیر نور الثقلین، تحقیق: سید هاشم رسولى محلاتى، چ 4، قم: انتشارات اسماعیلیان، (1415ق).
27. على، جواد، المفصّل فى تاریخ العرب قبل الاسلام، بغداد: مکتبة النهضة، (1980م).
28. العلى، صالح احمد، محاضرات فى تاریخ العرب، بغداد: مطبعة الارشاد، (1968م).
29. قمى، على بن ابراهیم، تفسیر القمی، تحقیق موسوى جزایرى، طیب، چ 3، قم: دار الکتاب، (1363ش).
30. مبرد، محمد بن یزید، المقتضب، مراجعه: یعقوب، امیل، تحقیق حمد، حسن، بیروت: دار الکتب العلمیة، (بیتا).
31. مدنى، علی خان بن احمد، الحدائق الندیة فی شرح الفوائد الصمدیة، تصحیح و تحقیق سجادى، ابو الفضل، قم: ذوی القربى، (بیتا).
32. مراغى، احمد مصطفى، تفسیر المراغى، بیروت: دار الفکر، (بیتا).
33. مصطفوى، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، (1368ش).
هادیان رسنانی,الهه . (1401). اسرار نزع خافض در قرآن (نقد ترجمهها: بررسی موردی پنج آیه از قرآن کریم). جستارهای قرآنی و حدیثی مدرس, 9(18), 139-171.
MLA
هادیان رسنانی,الهه . "اسرار نزع خافض در قرآن (نقد ترجمهها: بررسی موردی پنج آیه از قرآن کریم)", جستارهای قرآنی و حدیثی مدرس, 9, 18, 1401, 139-171.
HARVARD
هادیان رسنانی,الهه. (1401). 'اسرار نزع خافض در قرآن (نقد ترجمهها: بررسی موردی پنج آیه از قرآن کریم)', جستارهای قرآنی و حدیثی مدرس, 9(18), pp. 139-171.
CHICAGO
الهه هادیان رسنانی, "اسرار نزع خافض در قرآن (نقد ترجمهها: بررسی موردی پنج آیه از قرآن کریم)," جستارهای قرآنی و حدیثی مدرس, 9 18 (1401): 139-171,
VANCOUVER
هادیان رسنانی,الهه. اسرار نزع خافض در قرآن (نقد ترجمهها: بررسی موردی پنج آیه از قرآن کریم). جستارهای قرآنی و حدیثی مدرس, 1401; 9(18): 139-171.