1
استاد زبان و ادبیات عربیدانشکده ادبیات فارسی و زبانهای خارجیدانشگاه علامه طباطبائی
2
استادیار گروه زبان و ادبیات عربدانشکده ادبیات فارسی و زبانهای خارجیدانشگاه علامه طباطبائی
چکیده
این مطالعه با تمرکز بر ترجمه های گروهی از دانشجویانِ رشتۀ مترجمی زبان عربی، به تحلیل خطاهای پُربسامدِ ایشان در ترجمۀ احادیث و روایات پرداخته و کوشیده خطاهای ایشان را دسته بندی کرده، دلایل وقوع هر نوع خطا را شناسایی نماید و نحوۀ اصلاحشان را روشن سازد. روش مطالعه، تحلیلی- توصیفی و برمبنای الگویی است که کریستین نورد برای طبقه بندیِ خطاهای ترجمه ارائه کرده و ضمن آن خطاهای مترجمانِ نوآموز را در چهار نوع خطای «منظورشناختی، فرهنگی، زبانشناختی و مختصّ نوع متن» دسته بندی کرده است. بر مبنای این الگو خطاهای ترجمه آموزان در این مطالعه به ترتیب بسامدِ وقوع عبارتاند از: منظورشناختی (98.3 %)، مختصّ نوع متن (94.3 %)، زبان شناختی (72.5 %) و فرهنگی (55 %). به همین ترتیب، دلیل خطاهای ایشان در هر نوع، ضعف در این محورهاست: «بازسازیِ روابط منطقی میان جمله ها در ترجمه»، «انتقال معنای عناصر مختصّ به گفتمان روایات و احادیث»، «فهم ساخت زبانیِ جملهها و انتقال معنای دقیق آنها» و «انتقال دلالت های تعابیر فرهنگی و عناصر فرهنگ محور». اصلاح این خطاها در تدریس، منوط به استفاده از مجموعه ای نظام مند از روایات و احادیث است که براساس انواع خطاها دسته بندی شده باشند تا بتوان در هر دسته با تمرین نمونه های متنوع، مهارت ترجمه آموزان را در حل چالش‌های ترجمۀ این متون به طور منظم ارتقاء داد.
1. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت: دار صادر، (1413ق).
2. بحرانی اصفهانی، شیخ عبدالله، عوالم العلوم والمعارف والأحوال، قم: مؤسسه الإمام المهدی ع ، (1415ق).
3. البرزی، پرویز، مبانی زبان‌شناسی متن، تهران: امیرکبیر، (1386).
4. حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه إلی تحصیل مسائل الشریعه، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، (1403ق).
5. خزاعی‌فرید، علی، پاکار، الناز، «معرفی الگویی جهت ارزیابی کیفیت ترجمه و توصیف دو شیوۀ اظهارنظر در کلاس‌های آموزش ترجمه»، مجلۀ پژوهش‌های زبان‌شناسی، شماره 1، ص 66-53، (1391).
6. زارع، ساجد، گنجی، نرگس، جلائی، مریم، میرشاه جعفری، سید ابراهیم، «دراسه أخطاء الترجمه لدی متعلمی اللغه العربیه فی المدارس الإیرانیه»، مجلۀ بحوث فی اللغه العربیه، شماره 19، ص 22-15، (1397).
7. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار المرتضی، (1427ق).
8. عربی، مینا، رستم‌پور ملکی، رقیه، «آسیب‌شناسی توانش ترجمۀ دانشجویان کارشناسی زبان و ادبیات عربی و تدریس ترجمۀ عربی-فارسی و برعکس با تکیه بر روش تحلیل خطا» دوفصلنامۀ پژوهش‌های ترجمه در زبان و ادبیات عربی، شماره 20، ص 330-301، (1398)
9. عربی، مینا، رستم‌پور ملکی، رقیه، «خطاهای ترجمۀ دانشجویان رشتۀ زبان و ادبیات غربی و راهکارهای رفع آن؛ با تکیه بر روش تجزیه و تحلیل خطا»، دوماهنامۀ جستارهای زبانی، شماره 5، ص 181-157، (1398).
10. کُردر، استیون پیت، تجزیه و تحلیل خطا و زبان بینابین، ترجمۀ علی بهرامی، تهران: رهنما، (1381).
11. مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار الجامعه لدرر أخبار الأئمه الأطهار، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، (1403ق).
12. مختار، أحمد عمر، علم الدلاله، القاهره: عالم الکتب، (1998م).
13. نورد، کریستین، ترجمه؛ فعالیتی هدفمند، ترجمۀ مژگان سلمانی، تهران: اسم، (1396).
14. الهلالی، سلیم بن قیس، کتاب سلیم بن قیس الهلالی، قم: دلیل ما، (1381).
جستارهای قرآنی و حدیثی مدرس