بررسی اسلوب حذف معطوف‎علیه قبل از لام تعلیل بر سر فعل مضارع در قرآن کریم و تاثیر آن در ترجمه آیات

نوع مقاله : پژوهشی اصیل

نویسندگان
1 دانش آموخته سطح ۴ حوزه علمیه قم / دانشجوی دکتری اخلاق اسلامی دانشگاه معارف اسلامی قم
2 کارشناسی ارشد فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه تربیت مدرس تهران / دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه امام صادق پردیس خواهران تهران.
چکیده
یکی از اسلوبهای قرآن کریم «معطوفعلیه: لام تعلیل+فعل مضارع (مصدر موؤل مجرور به لام و متعلق به فعل موجود یا مقدر در آیه)؛ واو+ معطوف: لام تعلیل+ فعل مضارع (مصدر موؤل مجرور متعلق به فعل معطوف‌علیه)» است. در این اسلوب معطوف‌علیه و معطوف با توجه به این که لام تعلیل بر سر آنها آمده علت برای فعل متعلق خود در آیه می‏باشند. گاهی در این اسلوب معطوفعلیه ذکر و گاهی حذف می‏شود؛ از آنجا که خداوند حکیم است، حذف معطوف‌علیه در این اسلوب حکمتی دارد. مقاله پیش‎رو با روش تحلیلی-توصیفی به بررسی این حکمت و تاثیر آن در ترجمه این آیات پرداخته که یافته‌ها و نتایج آن بدین‌ شرح ‌است: حکمت عدم ذکر معطوفعلیه وجود اسراری است که در مقام تخاطب نمیگنجیده، از این رو خدای متعال برای رعایت حال عموم مخاطبین، معطوفعلیه را حذف نموده، نگارنده حکمت حذف موضوعات این آیات را تحلیل نموده، از جمله این که موضوعات آیات در مقام بیان علل احکام تکوینی و تشریعی و یا جبر و اختیار است که برای عموم مردم قابل درک نیست. از این رو خدای متعال برای رعایت مقام تخاطب عموم افراد معطوفعلیه را حذف نموده است. ترکیب این آیات اینگونه است: واو عاطفه، لام تعلیل+ فعل مضارع موؤل(جار و مجرور) عطف بر معطوفعلیه مقدر(جار و مجرور) که متعلق به فعل مذکور یا مقدر در آیه است. این نحوه ترکیب، در ترجمه آیات مخاطب را آگاه می‌کند که معطوف مذکور در آیه تعلیل نهایی برای فعل متعلق لام تعلیل نیست و غایات والای علاوه بر آن در آیه وجود دارد که حذف شده‌ است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


1. قرآن کریم
2. ابن بابویه، محمد بن على‏، علل الشرائع‏، قم‏، کتاب فروشى داورى‏، چاپ اول‏،( 1385ش).
3. ابن عاشور، محمد بن طاهر، التحریر و التنویر، تونس، الدار التونسیه، چاپ اول،(1984م).
4. ابن عطیه اندلسى، عبدالحق بن غالب، المحرر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول،(1422ق).
5. ابن هشام، عبد الله بن یوسف، مغنی اللبیب، قم، کتابخانه حضرت آیت الله العظمی مرعشی نجفی(ره)، چاپ چهارم،(بی‎تا).
6. آلوسى، سیدمحمود، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، بیروت، دارالکتب‌العلمیه، چاپ اول،(1415ق).
7. آیتى، عبد المحمد، ترجمه آیتى، تهران، انتشارات سروش،(1374ش).
8. حقى بروسوى، اسماعیل، تفسیر روح البیان، بیروت، دارالفکر،(بى‎تا).
9. الخالدی، صلاح عبد الفتاح، إعجاز القران بیانی ودلائل مصدره الربانی، عمان، دارعمار، چاپ اول،(1421ق).
10. خرازی، سید محسن، بدایة المعارف الإلهیة فی شرح عقائد امامیة، قم، موسسه نشر الاسلامی، چاپ نوزدهم،(1431ق).
11. درویش، محی الدین، اعراب القرآن وبیانه ، سوریه، دار الارشاد، چاپ چهارم،(1415ق).
12. زمخشری، محمود، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت، دار الکتاب العربی، چاپ سوم،(1407ق).
13. سمرقندى، نصربن محمد بن احمد، بحرالعلوم، بیروت، دار الکتب العلمیه، چاپ اول،(1413ق).
14. سیوطی، جلال الدین، الأشباه و النظائر فی النحو، بیروت، دار الکتاب العربی، چاپ دوم،(1984م).
15. الشریف الرضی، محمد بن الحسین، حقائق التأویل، بیروت، دار المهاجر، چاپ اول،(1406ق).
16. صافى، محمود، الجدول فی إعراب القرآن و صرفه و بیانه مع فوائد نحویة هامة، دمشق‏، دار الرشید، چاپ چهارم،(1418ق‏).
17. صدر، سید محمدباقر، بحوث فی علم الاصول، تقریرات شاهرودی، سید محمود، قم، الغدیر للدراسات الاسلامیۀ، چاپ دوم،(1417ق).
18. طباطبائی، سید محمد حسین، المیزان فى تفسیر القرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ى مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ پنجم،(1417ق).
19. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران، انتشارات ناصر خسرو، چاپ سوم،(1372ش).
20. عبد الرحمن بنت الشاطی، عایشة، الإعجاز البیانی للقرآن، القاهره، دار المعارف، چاپ دوم،(1404ق).
21. عکبرى، عبدالله بن حسین، التبیان فی إعراب القرآن، ریاض، بیت الأفکار الدولیة، چاپ اول،(1419ق).
22. فضل حسن عباس، لطائف المنان وروائع البیان فی دعوى الزیادة فی القرآن، بیروت، دارالنور، چاپ اول،(1410ق).
23. قرشى، سید على اکبر، تفسیر أحسن الحدیث، تهران، بنیاد بعثت،(1377ش).
24. قرطبی، محمد بن احمد، الجامع لأحکام القرآن، تهران، ناصر خسرو، چاپ دوم،(1386ش).
25. گرمارودى، موسوی، ترجمه قرآن(گرمارودى)، تهران، انتشارات قدیانى،(1384ش).
26. مجتبوى، سید جلال الدین، ترجمه مجتبوى، تهران، انتشارات حکمت،(1371ش).
27. مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى‏،‏ بحار الانوار، بیروت‏، دار إحیاء التراث العربی‏، چاپ: دوم‏،(1403ق).
28. مشکینی، علی، ترجمه مشکینى، قم، الهادى،(1381ش).
29. یعقوب، امیل بدیع، موسوعه النحو و الصرف و الاعراب، بیروت، بی‌نا،(بی‌تا).