نقدی بر ترجمه‌های ساختار شرط در آیه3 سوره نساء بر مبنای رویکرد ساختاری

نوع مقاله : پژوهشی اصیل

نویسندگان
دانشگاه تهران
چکیده
ارتباط میان شرط ﴿وَ إِنْ خِفْتُمْ أَلَّا تُقْسِطُواْ فیِ الْیَتَامَی‏ و جوابِ ﴿فَانکِحُواْ مَا طَابَ لَکُم مِنَ النِّسَاءِ مَثْنیَ‏ وَ ثُلَاثَ وَ رُبَاع‏ در سومین آیه از سوره نساء از چالش‌های تفسیری بوده که اثر خود را به‌ صورت اختلافاتِ فراوانِ ترجمه‌ای برجای گذاشته است. ترجمه‌های ارائه‌شده پیرامون این ساختار شرط را می‌توان در 7گونه و با محوریت معادل‌یابی از «مِنَ النِّسَاءِ» به صورت‌های زنان، زنان دلخواه، زنان یتیم و غیریتیم، مادر آن ایتام، زنان بالغه، زنان متناسب با عدالت و نهایتاً زنان دیگری غیر از ایتام دسته‌بندی کرد. در این میان به معیاری جهت ترجیح و نقد ترجمه‌ها نیاز بوده که قدرت فهم و تحلیلِ آرای تفسیری را به دلیل وابستگی ترجمه به تفسیر دارا باشد. جهت انجام این بررسی روش مورداستفاده شیوه توصیفی- تحلیلی و به‌طور مشخص روش تحلیل ساختاری سوره‌ها بوده که در آن سوره به مثابه شبکه‌ای در هم‌تنیده از موضوعات مختلف با محوریت سیاق‌هاست. با این معیار گونه هفتم به‌ عنوان ترجمه منتخب برگزیده ‌شده و به‌ صورت ذیل قابل ‌ارائه است: «اگر می‌ترسید که در مورد یتیمان به قسط رفتار نکنید با زنانِ(دیگری غیر از ایتام) به تعداد دو تا، سه تا و چهار تا ازدواج کنید». از این‌رو می­توان مهم­ترین دستاورد این پژوهش را ارائه معیاری درون­متنی جهت تنقیح ترجمه­های پیشنهادی برای متن قرآن به شمار آورد. در نتیجه استفاده از ساختار آیه، ساختار سیاق، ساختار فصل، ساختار سوره و غرض آن مبنای ارزیابی ترجمه­­ها و ارائه ترجمه صحیح است. پیاده­سازی این روشِ نقد ترجمه بر سوره طویل نساء در پژوهش پیش­رو، نمونه­­ای جهت اثبات اثر ساختار در نقد و ترجیح ترجمه ها در سراسر قرآن خواهد بود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


1. ابن سیده، علی‌بن‌اسماعیل‌، المحکم‌و‌المحیط‌الأعظم‌، بیروت‌: دارالکتب‌العلمیه. (1421ق).
2. ابن شهرآشوب مازندرانی، رشیدالدین محمد، متشابه القرآن و مختلفه، ج1، قم: بیدار(1410ق).
3. ابن ‌عاشور، محمدطاهر، التحریر و التنویر، بیروت‌: مؤسسه التاریخ العربی‌. (1420ق‌).
4. ارفع، کاظم‌، ترجمه قرآن، تهران: فیض‌کاشانی. (1381ش).
5. ازدی، عبدالله‌بن‌محمد، کتاب‌الماء، تهران: دانشگاه‌علوم‌پزشکی‌ایران‌. (1387ش).
6. انصاری، محمدعلی، مشکات، مشهد: بیان هدایت نور. (1398).
7. انصاریان، حسین، ‌ترجمه قرآن، قم: اسوه. (1383ش).
8. آدینه‌‌وند لرستانی، محمدرضا، کلمه‌الله‌العلیا، تهران: اسوه. (1377ش).
9. آیتی، عبدالمحمد، ترجمه قرآن، تهران: سروش‌. (1374).
10. برزی، اصغر، ترجمه قرآن و نکات نحوی آن، تهران: بنیادقرآن. (1382ش‌).
11. پورجوادی، کاظم‌، ترجمه قرآن، تهران: بنیاد دائره‌المعارف اسلامی. (1414ق).
12. جوادی‌آملی، عبدالله، زن در آیینه‌جمال و جلال، قم: اسراء. (1383).
13. حجتی، مهدی، گلی از بوستان‌خدا، قم: بخشایش. (1384ش).
14. حوی، سعید، الاساس فی التفسیر، قاهره: دارالسلام. (1424ق).
15. خامه گر، محمد، ساختار سوره‌های قرآن کریم، تهران: آیه نور. (1399).
16. ------، اصول و قواعد کشف استدلالی غرض سوره‌های قرآن، قم: پژوهشگا‌ه‌ علوم‌ وفرهنگ‌ اسلامی‌. (1396).
17. ------، ساختارهندسی سوره‌های قرآن، تهران: شرکت چاپ و نشر بین‌الملل. (1386ش).
18. ------، شبکه معنایی موضوعات قرآن، پژوهش‌های قرآنی، شماره62-63. (1389ش).
19. خسروانی، علیرضا، تفسیرخسروی،‌ تهران:‌ کتابفروشی اسلامیه.‌ (1390ق).
20. درزی، قاسم، «فرایند تفسیر اجتماعی، رویکردی هرمنوتیکی»، همایش تفسیراجتماعی در جهان‌اسلام، 1401.
21. راغب اصفهانی، حسین‌بن‌محمد، مفردات‌ألفاظ‌القرآن، بیروت‌: دارالقلم‌. (1412ق).
22. رشیدرضا، محمد، تفسیرالمنار، بیروت‌: دارالمعرفه. (1414ق‌).
23. رضاییاصفهانی،محمدعلی،‌ ترجمه قرآن، قم: دارالذکر. (ش).
24. سراج، رضا، ترجمه قرآن، تهران: سازمان چاپ دانشگاه‌. (1390ق).
25. شاه‌ولی‌الله، احمدبن‌عبدالرحیم‌، ترجمه قرآن، سراوان:‌ کتابفروشی نور. بیتا
26. شریف رضی، محمدبن حسین، حقایق التاویل، بیروت: دارالاضواء. (1406ق).
27. شعرانی، ابوالحسن‌، قرآن مجید با ترجمه فارسی و خواص سور و آیات، تهران: کتابفروشی‌اسلامیه‌. (1374ش).
28. صادقی‌تهرانی، محمد، الفرقان فی‌تفسیرالقرآن بالقرآن و السنه‌، قم‌: فرهنگ‌اسلامی‌. (1406ق).
29. صادقی‌تهرانی، محمد، ترجمان فرقان، قم: شکرانه. (1388ش).
30. صفوی، محمدرضا، ترجمه قرآن بر اساس المیزان‌، قم: دفترنشرمعارف‌. (1388ش).
31. صلواتی، محمود، ترجمه قرآن، تهران: مبارک‌. (1387ش).
32. صنعانی، عبدالرزاق‌بن‌همام‌، تفسیرالقرآن‌العزیز، بیروت: دارالمعرفه. (1411ق).
33. طاهری‌قزوینی، علی‌اکبر، ترجمه قرآن، تهران: قلم. (1380ش.)
34. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی نفسیرالقرآن، بیروت: مؤسسه الأعلمی‌للمطبوعات‌. (1390ق ).
35. طباطبایی، محمدحسین‌، تفسیرالبیان فی الموافقه بین‌الحدیث و القرآن‌، بیروت: دارالتعارف‌للمطبوعات‌. (1427ق‌).
36. فخررازی، محمدبن‌عمر، التفسیرالکبیر(مفاتیح‌الغیب‌)، بیروت‌: دارإحیاء التراث‌العربی‌. (1420ق‌).
37. فولادوند، محمدمهدی‌، ترجمه قرآن، تهران:‌ دفترمطالعات تاریخ و معارف‌اسلامی.‌( 1418ق).
38. قطب‌راوندی، سعیدبن هبه‌‌الله‌، فقه‌القرآن، قم: کتابخانه‌عمومی حضرت آیت‌الله مرعشی‌نجفی. (1405).
39. کلینی، محمد بن یعقوب‌، الکافی( ط- الإسلامیه)، تهران‌: دار الکتب الإسلامیه دار الکتب الإسلامیه. (1407ق‌).
40. مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی‌، بحارالأنوار، بیروت‌: دارإحیاء التراث‌العربی‌.( ق‌).
41. مرکزفرهنگ و معارف‌قرآن،‌ ترجمه قرآن، قم:‌ بوستان‌کتاب. (1385ش).
42. مسلم، مصطفی، التفسیرالموضوعی لسور القرآن الکریم، امارات: جامعه الشارقه. (1413).
43. مصطفوی، حسن، التحقیق‌فی کلمات‌القرآن‌الکریم‌، بیروت: دارالکتب‌العلمیه. (1430ق).
44. معرفت، محمدهادی، شبهات و ردود حول‌القرآن، قم: مؤسسه‌التمهید، (١٤١٣ ق).
45. مغنیه، محمدجواد، ترجمه تفسیرکاشف،‌ قم: بوستان‌کتاب. (1378ش).
46. مکارم‌شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، قم:‌ دفترمطالعات‌تاریخ و معارف‌اسلامی.‌ (1373ش).
47. موسوی‌گرمارودی، علی،‌ ترجمه قرآن، تهران:‌ قدیانی.‌ (1384ش‌)
48. الهی‌زاده، محمدحسین، تدبردرقرآن جزءسی، مشهد: تدبردرقرآن و سیره. (1390).
49. الهی‌قمشه ‌ای، مهدی‌، ترجمه قرآن، قم: فاطمه‌الزهراء. (1380ش).
50. یاسری، محمود، ترجمه قرآن، قم: بنیادفرهنگی امام‌مهدی. (1415ق).