تحلیل تطبیقی افزوده‌های تفسیری بلند در ترجمه‌های قرآن کریم مشکینی و الهی قمشه‌ای (مطالعه موردی سه جزء پایانی قرآن کریم)

نوع مقاله : مقالات علمی پژوهشی

نویسندگان
1 دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم
2 دانشگاه علوم معارف قرآن کریم
چکیده
افزوده‌های تفسیری بلند به معنای گزاره‌هایی طولانی است که برخی مترجمان در داخل پرانتز و در توضیح بیشتر الفاظ آیات قرآن کریم از آن بهره گرفته‌اند. در میان ترجمه‌های معاصر، دو ترجمه الهی قمشه‌ای و مشکینی، از افزوده‌های تفسیری بیشتری نسبت به دیگر مترجمان استفاده کرده‌اند. پژوهش حاضر در صدد بوده است با استفاده از روش تحلیل تطبیقی خُرد که در آن موارد مطالعه از یک سنخ هستند و نیز با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی؛ به تحلیل مقایسه‌ای افزوده‌های تفسیری بلند در سه جزء پایانی قرآن کریم در دو ترجمه الهی قمشه‌ای و مشکینی بپردازد. بررسی­ها نشان می‌دهد افزودنی­های تفسیری بلند در این دو ترجمه اقسام گوناگونی نظیر بیان مصداق آیات، بیان سبب نزول، تبیین مفردات، بیان مفهوم گزاره‌ها، بیان بطون آیات دارد. به طور کلی، در برخی موارد، افزوده‌های تفسیری بلند از دیدگاه دو مترجم به صورت یکسان مطرح گردیده است؛ اما در بیشتر موارد، تفاوت‌هایی میان دیدگاه دو مترجم در بیان افزوده‌های تفسیری بلند وجود دارد. مشکینی با بهره‌گیری از روایات تفسیری، سبب نزول‌ها، شواهد لغوی، سیاق و تناسب آیات، مراجعه به مفسران، افزوده‌های تفسیری مناسب‌تری نسبت به الهی قمشه‌ای بیان کرده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


قرآن کریم، ترجمه مهدی الهی قمشه ای (1380)، قم: انتشارات فاطمه زهرا (س).
قرآن کریم، ترجمه علی مشکینی اردبیلی (1381)، قم: الهادی.
ابراهیمی، ابراهیم؛ طهماسبی بلداچی؛ اصغر؛ محمدی نبی کندی، باب الله؛ (1393)، تحلیل و بررسی افزوده‌های تفسیری در شش ترجمه معاصر قرآن کریم (با محوریت سوره اسراء)، پژوهش‌های ترجمه در زبان و ادبیات عربی، سال چهارم، شماره 1.
ابن عطیه، عبدالحق بن غالب، (1422ق)، المحررالوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز، بیروت: دارالکتب العلمیۀ.
ابن‌فارس، احمد بن زکریا، (1404ق)، معجم مقاییس‌اللغۀ، قم: مکتبۀ الاعلام الاسلامی.
ابن‌کثیر، اسماعیل بن عمر، (1419ق)، تفسیرالقرآن العظیم، بیروت: دارالکتب العلمیۀ.
ابن منظور، محمدبن مکرم، (1414ق)، لسان العرب، بیروت: دار الطباعه و النشر- دار صادر.
ابوالفتوح رازی، حسین بن علی، (1408ق)، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی وابسته به آستان قدس رضوی (ع).
ابوحیان اندلسی، محمد بن یونس، (1420ق)، البحرالمحیط فی التفسیر، بیروت: دارالفکر.
اربلی، علی بن عیسی، (1381)، کشف الغمه فی معرفۀ الأئمه، محقق سید هاشم رسولی محلاتی، تبریز: بنی هاشمی.
حسینی همدانی، محمد، (1404ق)، انوار درخشان در تفسیر قرآن، تهران: لطفی.
حقی بروسوی، اسماعیل بن مصطفی، (بی‌تا)، تفسیر روح‌البیان، بیروت: دارالفکر.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد، (1412ق)، مفردات الفاظ القرآن، دمشق – بیروت: دارالعلم.
صادقی تهرانی، محمد، (1406ق)، التفسیرالقرآنی بالقرآن، قم: فرهنگ اسلامی.
صفار قمی، محمد بن حسن، (1404ق)، بصائر الدرجات فی فضائل آل محمّد صلّی الله علیهم، محقق/ مصحح: کوچه باغی، محسن بن عباسعلی، قم: ‌مکتبه آیه الله المرعشی النجفی.
طبری، محمد بن جریر، جامع البیان عن تأویل آی القرآن، قاهره: انتشارات مصطفی البابی، 1953ق
فیض کاشانی، ملا محسن، (1415ق)، الصافی، قم: انتشارات الصدر.
قرطبی، محمد بن احمد، (1966م)، الجامع لأحکام القرآن، قاهره: دارالکتب المصریۀ.
طباطبایی، سید محمدحسین، (1374ش)، المیزان فی تفسیرالقرآن، ترجمه سید محمدباقر موسوی همدانی، قم: جامعه مدرسین وابسته به حوزه علمیه قم.
طبرسی، فضل بن الحسن، (1372ش)، مجمع البیان فی تفسیرالقرآن، تهران: فراهانی.
طوسی، محمد بن الحسن، (بی‌تا)، التبیان فی تفسیرالقرآن، بیروت: دارإحیاء التراث العربیۀ.
طیب، سید عبدالحسین، (1369ش)، اطیب‌البیان فی تفسیر القرآن، تهران: اسلام.
سیوطی، جلال الدین عبدالرحمن، (1368)، الاتقان فی علوم القرآن، دمشق: دارإبن کثیر.
فخر رازی، محمد بن عمر، (1420ق)، تفسیر الکبیر، بیروت: دارإحیاء التراث العربیۀ.
فراهیدی، خلیل بن احمد،(1409ق)، العین، قم: نشر هجرت.
کاشانی، فتح الله بن شکرالله، (بی‌تا)، منهج‌الصادقین فی الزام المخالفین، تهران: کتابفروشی اسلامیۀ.
ماوردی، علی بن محمد، (بی‌تا)، النکت و العیون فی التفسیر، بیروت: دارالکتب العلمیۀ.
مکارم شیرازی، ناصر، (1371ش)، تفسیر نمونه، تهران: دارالکتب الاسلامیۀ.
هاشمی، انسیه سادات؛ مهدوی، فائزه؛ (1398)، بررسی افزوده‌های ترجمه رضایی با محوریت سوره مائده، مجله تحقیقات قرآنی و حدیثی، سال اول، شماره 2.