کیفیت انتقال استعاره‌های آیات حجاب در ترجمه‌های فارسی بر اساس الگوی ترجمه نیومارک

نوع مقاله : مقالات علمی پژوهشی

نویسندگان
دانشگاه فردوسی مشهد
چکیده
با توجه به جایگاه ویژه‌ استعاره در افزون‌سازی معنا، فهم معانی ابداع‌شده توسط استعاره و انتقال صحیح آن به زبان دیگر، از ملاک‌های مهم یک ترجمه محسوب می‌شود‌. در این پژوهش با هدف دستیابی به کیفیت انتقال استعاره‌های آیات حجاب، ده ترجمه فارسی آیتی، انصاریان، الهی قمشه‌ای، صلواتی، کاویانپور، موسوی گرمارودی، فولادوند، مشکینی، مکارم شیرازی و معزی مورد بررسی قرار گرفته است. مباحث مربوط به پوشش، گرچه در شش آیه از قرآن مطرح می‌شود، اما فقط پنج آیه شامل استعاره است. این تحقیق در گام نخست، استعاره‌ها را بر اساس دو نظریه سنتی و مفهومی مورد تحلیل قرار می‌دهد تا معانی ابداع‌شده از آن‌ها به‌دقت استخراج گردد؛ سپس با انطباق‌سنجی با الگوی نیومارک، درصدد است شیوه صحیح برگرداندن استعارها را به دست آورد. پژوهش حاضر به شیوه‌ توصیفی- تحلیلی و استنباطی انجام گرفته است. تحلیل استعاره بر اساس دو نظریه نیز، زمینه برداشت کامل و صحیح‌تر را فراهم می‌کند. معانی به‌دست‌آمده بر اساس این دو نظریه تقریباً شبیه به هم است و این نتیجه باعث می‌شود در صحت معانی به‌دست‌آمده اطمینان بیشتری حاصل گردد. بررسی ترجمه‌ها، نشان می‌دهد که مترجمان در برگرداندن این فن، نظام‌مند عمل نکرده و از نظریه‌ای خاص تبعیت ننموده‌اند. از میان ده مورد بررسی‌شده، ترجمه‌های فولادوند، کاویانپور، گرمارودی، مشکینی و معزی در انتقال استعاره دقیق‌تر بوده و بیشتر از شیوه‌ تحت‌اللفظی بهره برده‌اند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


قرآن کریم
1. اسلامی مهرجردی، محمدرضا، باقر، علیرضا، «مقایسه ترجمه‌های استعاره‌های قرآن کریم در ترجمه میبدی و فولادوند»، نشریه ادب عرب، صص 179-198، شماره 2، (1396ش).
2. الهی قمشه‌ای، مهدی، ترجمه قرآن (الهی قمشه‌ای)، قم: فاطمه الزهراء. (1380ش).
3. امینی، حیدرعلی، کامیابی‌گل، عطیه، نوروزی، علی، بررسی استعاره‌های مفهومی ساختاری در سوره نبأ در قرآن کریم، دومین کنگره بین‌المللی فرهنگ و اندیشه دینی. (1394ش).
4. انصاریان، حسین‌ (1383)، ترجمه قرآن (انصاریان)، قم: اسوه. (1383ش).
5. امینی، حیدرعلی، کامیابی‌گل، عطیه، نوروزی، علی، بررسی استعاره‌های مفهومی ساختاری در سوره نبأ در قرآن کریم، دومین کنگره بین‌المللی فرهنگ و اندیشه دینی. (1394ش).
6. امانی، رضا، شادمان، یسرا، «چگونگی معادل‌یابی استعاره‌های قرآن در فرایند ترجمه»، نشریه مطالعات قرآن و حدیث، شماره 2، صص 139-168، (1391ش).
7. آیتی، عبدالمحمد، ترجمه قرآن (آیتی)، تهران: سروش. (1374ش).
8. باقر، علیرضا، «دشواری ترجمه استعاره با تأکید بر شیوه‌های برگرداندن استعاره‌های قرآن در ترجمه طبری»، پژوهش‌نامه قرآن و حدیث، شماره 11، صص 39-54، (1391ش).
9. براتی، مرتضی، «بررسی استعاره‌ی مفهومی نور در قرآن کریم با رویکرد شناختی»، پژوهش‌های نقد ادبی و سبک‌شناسی، شماره 30، صص59-39، (1395ش).
10. ساسانی، فرهاد، استعاره مبنای تفکر و ابزار زیبایی‌آفرینی. تهران: سوره مهر. (1390ش).
11. جعفری، یعقوب، «استعاره در قرآن و دشواری ترجمه آن»، ترجمان وحی، شماره 2، صص51-39، (1382ش).
12. خلیلی، زهرا، بررسی ترجمه استعاره در دو ترجمه قرآن کریم (فولادوند و مکارم شیرازی)، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری. (1394ش).
13. روشن، بلقیس، اردبیلی، لیلا، مقدمه‌ای بر معناشناسی شناختی، تهران: نشر علم. (1392ش).
14. صلواتی، محمود، ترجمه قرآن (صلواتی)، تهران: مبارک. (1387ش).
15. عشایری منفرد، محمد، معناشناسی بلاغی قرآن، دفتر دوم (درسنامه بلاغت کاربردی2)‌، قم. (بی‌تا).
16. رضاپور، ابراهیم، یغمایی، مریم، «نقش فرهنگ در ساخت و گزینش استعاره مفهومی حجاب در گفتمان فرهنگی فارسی از منظر نظریه گفتمانی استعاره»، نشریه مطالعات زبان و گویش‌های غرب ایران، صص 73-90، شماره 15، (1395ش).
17. زیارتی، غلامرضا، خرمی، مهدی، استعاره تمثیلیه در قرآن کریم، دانشگاه تربیت‌معلم. (1386ش).
18. فولادوند، محمدمهدی، ترجمه قرآن (فولادوند)، تهران: دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی‌. (1418ش).
19. قائمی‌نیا، علیرضا، استعاره‌های مفهومی و فضاهای قرآن، تهران: پژوهشکده فرهنگ و اندیشه ‌اسلامی.‌ (1397ش).
20. قائمی‌نیا، علیرضا، معناشناسی شناختی قرآن، تهران: پژوهشکده فرهنگ و اندیشه اسلامی. (1390ش).
21. کاویان‌پور، احمد، ترجمه قرآن (کاویانپور)، تهران: اقبال. (1372ش).
22. کوچش، زولتان، مقدمه‌ای کاربردی بر استعاره، ترجمه: شیرین پورابراهیم، تهران: سمت. (1393ش)
23. مشکینی اردبیلی، علی‌، ترجمه قرآن (مشکینی)، قم: الهادی. (1381ش).
24. معزی، محمدکاظم‌، ترجمه قرآن (معزی)، قم: اسوه. (1372ش).
25. مکارم شیرازی، ناصر ترجمه قرآن (مکارم)، قم: دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی.‌ (1373ش).
26. موسوی گرمارودی، علی، ترجمه قرآن (گرمارودی)، تهران: قدیانی. (1384ش).
27. نیومارک، پیتر، دوره آموزش فنون ترجمه، ترجمه: منصور فهیم و سعید سبزیان. تهران: رهنما. (1386).
28. آلوسی، محمود، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دارالکتب العلمیه.‌ (1415ق).
29. ابن منظور، محمد بن مکرم‌، لسان العرب، بیروت: دار صادر. (1414ق).
30. ازهری، محمد بن احمد، تهذیب اللغه، بیروت: دار احیاء التراث العربی. (1421ق).
31. ابن عاشور، محمد بن طاهر، التحریر و التنویر، بیروت: مؤسسه التاریخ. (1420ق).
32. ابن فارس، احمد، معجم مقاییس اللغه، قم: مکتب الاعلام الاسلامی. (1404ق).
33. تفتازانی، مسعود بن عمر، مختصر المعانی، قم: دارالفکر. (1376ش).
34. سکاکی، یوسف بن ابی‌بکر، مفتاح العلوم، بیروت: دارالمکتب العلمیه. (1407ق).
35. سید رضی، محمد بن حسین (1406)، تلخیص البیان فی مجازات القرآن، بیروت: دارالأضواء. (1406).
36. جرجانی، عبدالقاهر، أسرارالبلاغه فی علم البیان، قاهره: مکتبه الخانجی. (1991م).
37. جرجانی، عبدالقادر، دلائل الاعجاز فی القرآن، ترجمه: سید محمد رادمنش، مشهد: آستان قدس. (1368ش).
38. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات ألفاظ القرآن، بیروت: دارالقلم. (1412ق).
39. طباطبایی، محمد‌حسین. المیزان فی‌تفسیر‌القرآن، بیروت: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات.‌ (1402 ق).
40. طبانه، بدوی، بیان العربی، مصر: مطبعه الرساله. (1377ش).
41. فراهیدی، خلیل‌بن‌احمد، کتاب‌العین، قم: هجرت. (1409ق).
42. مصطفوی، حسن (1430)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم‌، بیروت: دارالکتب العلمیه. (1430ق).
43. Alvarez, A (1993). “On translating metaphor”, Meta, 38, 1: 479-490.
44. Dagut, M. B (1976). “Can metaphors be translated?”, Babel, 22, 1: 21-33.
45. Hatim, B & Mason, I (1990). “Discourse and the Translator“, Longman, London.