بررسی عملکرد مترجمان قرآن کریم در برگردان تفاوت‌های موجود در آیات مشابه لفظی (مطالعه موردی ترجمه‌های حدادعادل، رضایی، طاهری، فولادوند، کاویانپور، گرمارودی و مکارم شیرازی)

نوع مقاله : مقالات علمی پژوهشی

نویسندگان
1 گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه تهران
2 دانشگاه تربیت مدرس
3 دانشگاه تهران
چکیده
«مشابه لفظی» که از آن در آثار کهن علوم قرآن به «متشابه القرآن» و أحیانا «مشتبهات القرآن» تعبیر شده است، به گونه ای از آیات قرآن اطلاق ‌می‌شود که در موضوع یا موضوعاتی تکرار شده و با وجود اختلافاتی اندک و چه‌بسا دقیق، دارای الفاظی شبیه به یکدیگر باشد. برخی از این تفاوت‌ها، عبارت‌اند از: تاکید و عدم آن، تعریف و تنکیر، اختلاف در حرف جرّ، زیادت و نقصان و زمان فعل. شباهت‌های فراگیر در آیات مشابه لفظی و دقیق بودن تفاوت‌ها در این‌گونه آیات، سبب شده که مترجمان دچار لغزش‌هایی در ترجمه این آیات شوند. این لغزش‌ها عمدتا معلول عدم توجه به تفاوتهای اندک و ناپیدای موجود در این آیات است و در مواردی به یکسان‌پنداری و به تبع آن یکسان‌سازی بی‌جا در ترجمه منجر شده‌است. در پژوهش حاضر ابتدا به معرفی گونه‌هایی از تشابه لفظی و نمونه‌هایی از آیاتی از این دست و تبیین دلیل تفاوت آن‌ها پرداخته شده است و سپس، عملکرد آقایان حدادعادل، رضایی‌اصفهانی، طاهری، فولادوند، کاویانپور، گرمارودی و مکارمشیرازی در ترجمه این دسته از آیات مورد بررسی و نقد قرار گرفته است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که بهترین عملکرد مربوط به موسوی گرمارودی با 78.56% صحت است. پس از آن رضایی با 71.42%، فولادوند با 50%، حدادعادل و طاهری با 28.56%، کاویانپور و مکارم شیرازی با 14.28% قرار ‌می‌گیرند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


[1]. قرآن کریم
[2]. ابن الجوزی، ابوالفرج عبدالرحمن بن علی، فنون الأفنان فی عیون علوم القرآن) 1408ق(، بیروت، دارالبشائر.
[3]. ابن جماعه، بدر الدین (1111 هـ ق)، کشف المعانی فی المتشابه من المثانی، تحقیق: عبدالجواد خلف، دارالوفاء، کراتشی،
[4]. ابن الزبیر الثقفی الغرناطی، أبو جعفر أحمد بن إبراهیم (1971م)، ملاک التأویل القاطع بذوی الإلحاد والتعطیل فی توجیه المتشابه اللفظ من آی التنزیل، [تعلیق: عبد الغنی محمد علی الفاسی]، بیروت، دار الکتب العلمیه.
[5]. ابن سیده، علی بن اسماعیل (1421 ق)، المحکم و المحیط الأعظم، بیروت، دار الکتب العلمیه.
[6]. ابن عقیل، عبد الله بن عبد الرحمن، شرح ابن عقیل، بی نا، بی جا، بی تا
[7]. ابن فارس، ابوالحسین احمد )1399ق( ، معجم مقاییس اللغه، [تحقیق: عبدالسلام محمد هارون]، بیروت، دارالفکر.
[8]. ابن منظور، محمد بن مکرم (1414ق)، لسان العرب، بیروت دار صادر.
[9]. أبوالبقاء الحنفی، أیوب بن موسی(بی تا)، الکلیات فی المصطلحات و الفروق اللغویه، [تحقیق: عدنان درویش- محمد المصری]، بیروت، موسسه الرساله.
[10]. انصاری، زکریا بن محمد(1403ق)، فتح الرحمن بکشف ما یلتبس فی القرآن، [تحقیق و تعلیق: محمد علی صابونی]، بیروت، دار القرآن الکریم.
[11]. انصاریان، حسین،(1383 هـ ش)، ترجمه قرآن، قم، انتشارات اسوه.
[12]. ترجمه قرآن دهم هجری (تحقیق: دکتر علی رواقی) (تهران، 1383 ش)، ناشر: نامشخص.
[13]. ثعالبی، عبد الرحمن بن محمد (1418 ق)، تفسیر الثعالبی المسمی بالجواهر الحسان فی تفسیر القرآن‌، بیروت، دار إحیا التراث العربی
[14]. جامی، عبد الرحمن بن احمد (بی تا)، شرح ملا جامی علی متن الکافیه فی النحو، بیروت، دار إحیاء التراث العربی‌.
[15]. جلال الدین السیوطی(1394ق) ، عبد الرحمن بن أبی بکر، الإتقان فی علوم القرآن، [تحقیق: محمد أبو الفضل إبراهیم]، قاهره، الهیئه المصریه العامه للکتاب.
[16]. ____________________________________ (1408ق )، معترک الأقران فی إعجاز القرآن، بیروت، دار الکتب العلمیه.
[17]. جواهری، سید محمد حسین (1391 هـ ش)، روش شناسی ترجمه قرآن کریم، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
[18]. حدادعادل، غلامعلی، (1390 هـ ش) ترجمه قرآن، مشهد، آستان قدس رضوی، بنیاد پژوهش های اسلامی.
[19]. الخطیب الإسکافی، أبو عبد الله محمد بن عبد الله (1422ق)، دره التنزیل وغره التأویل، [تحقیق: محمد مصطفی آیدین]، مکه المکرمه، جامعه أم القری، وزاره التعلیم العالی سلسله الرسائل العلمیه الموصی بها معهد البحوث العلمیه مکه المکرمه.
[20]. دهخدا، علی اکبر (1373هـ ش)، لغت نامه دهخدا، تهران، موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
[21]. رضایی، محمد علی ( 1383 هـ ش)، ترجمه قرآن، قم، موسسه تحقیقاتی فرهنگی دارالذکر.
[22]. الرضی الأستر آبادی، محمد بن الحسن (1384 ش)، شرح الرضی علی الکافیه، تهران، مؤسسه الصادق للطباعه و النشر.
[23]. زرکشی، بدر الدین (1376ق)، البرهان فی علوم القرآن، [تحقیق: محمد ابوالفضل ابراهیم]، بیروت، دار احیاء التراث العربیه.
[24]. زین الدین راضی، محمد بن أبی بکر (1423 ق)، أسئله القرآن المجید و أجوبتها من غرائب آی التنزیل‌، بیروت، المکتبه العصریه.
[25]. الشرتونی، رشید (1433 هـ ق) مبادی العربیه فی الصرف و النحو، قم، مؤسسه انتشارات دار العلم.
[26]. صبان، محمد بن علی (بی تا)، حاشیه الصبان علی شرح الأشمونی علی ألفیه ابن مالک و معه شرح الشواهد للعینی، بیروت، المکتبه العصریه.
[27]. طاهری قزوینی، علی اکبر (1380 هـ ش)، ترجمه قرآن، تهران، انتشارات قلم، نوبت چاپ: اول.
[28]. طباطبایی، محمدحسین، (بی تا) المیزان فی تفسیر القرآن، قم، جماعه المدرسین فی حوزه العلمیه
[29]. طبرسی، الفضل بن حسن (1372 هـ ش)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران، انتشارات ناصر خسرو.
[30]. عباس حسن (1428ق). النحو الوافی. چاپ اول، بیروت، مکتبه المحمدی.
[31]. فولادوند، محمد مهدی (1415 هـ ق)، ترجمه قرآن، تهران، دفتر مطالعات تاریخ ومعارف اسلامی، نوبت چاپ: اول.
[32]. فیروزآبادی، محمد بن یعقوب (بیروت، 1426ق)، القاموس المحیط، [تحقیق: مکتب تحقیق التراث فی مؤسسه الرساله]، موسسه الرساله للطباعه و النشر و التوزیع.
[33]. فیض الاسلام، سید علی نقی (1378 ش)، ترجمه و تفسیر قرآن عظیم، تهران، انتشارات فقیه.
[34]. کاویانپور، احمد (1378 ش)، ترجمه قرآن، تهران، سازمان چاپ و انتشارات اقبال.
[35]. الکرمانی، محمود بن حمزه (1411ق)، البرهان فی متشابه القرآن، [تحقیق: أحمد عزالدین عبدالله خلف الله]، بیروت، دار صادر.
[36]. مجتبوی، سید جلال الدین، (1371 ش) ترجمه قرآن، تهران، انتشارات حکمت.
[37]. مکارم شیرازی، ناصر، (1373 هـ ش) ترجمه قرآن، قم، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی.
[38]. گرمارودی، سید علی، (1384 هـ ش)، ترجمه قرآن، تهران، انتشارات قدیانی.
[39]. النقراط، عبدالله محمد (2002م)، بلاغه تصریف القول فی القرآن الکریم، دمشق، دارالقتیبه.