بررسی شیوه‌های برگردان مثنی در چهار ترجمه‌ قرآن کریم و قابلیت انطباق آن با ساختار دستوری زبان فارسی (مطالعه موردی ترجمه‌های الهی قمشه‌ای، آیتی، خرمشاهی و انصاریان)

نوع مقاله : مقالات علمی پژوهشی

نویسندگان
دانشگاه بوعلی سینا همدان
چکیده
تفاوت‌ در ساختار دستوری میان زبان‌ها، همواره یکی از مباحث چالش برانگیز در ترجمه است و شاید بتوان گفت هر چه دو زبان از لحاظ اصل و ریشه از هم دورتر باشند، تفاوت دستوری میان آن‌ها بیشتر خواهد بود. یکی از مقوله‌هایی که تفاوت ساختاری در آن نمود برجسته‌ای دارد، مقوله شمار است. در زبان عربی به عنوان یکی از زبان‌های سامی برای این مقوله سه برش یعنی مفرد، مثنی و جمع وجود دارد ودر زبان فارسی که از جمله زبان‌های هند و اروپایی به‌شمار می‌رود، برای مقوله شمار فقط دو برش مفرد و جمع در نظر گرفته شده است. حال با توجه به این‌که صیغه مثنای عربی در شمار زبان فارسی معادلی ندارد، چه راهکارهایی برای برگردان آن به زبان فارسی وجود دارد؟ این جستار پس از بررسی ترجمه 150 آیه حاوی صیغه مثنی در چهار ترجمه الهی‌قمشه‌ای، آیتی، خرمشاهی و انصاریان به این نتیجه رسیده است که مترجمان در برگردان صیغه مثنی از چهار راهکار بهره جسته‌اند: 1. استفاده از عدد دو 2.تصریح و ذکر مرجع مثنی 3. ترجمه مثنی به مفرد4. حذف مثنی در ترجمه. از میان این شیوه‌ها استفاده از عدد دو در ترجمه‌ها بسامد بیشتری داشته است. همچنین مشخص گردید که مترجمان در اعمال این شیوه‌ها، گاه ساختار زبان فارسی را رعایت نکرده و این امر منجر به عدم درک صحیح معنا و یا نقض ساختار فارسی شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


قرآن کریم
آیتی، عبدالمحمد، ترجمه فارسی قرآن کریم، چاپ چهارم، تهران: سروش، (1388ش).
الهی قمشه‌ای، محی الدین مهدی، ترجمه قرآن کریم، چاپ اول، قم: سپهر نوین، (1390ش).
انصاریان، حسین، ترجمه قرآن کریم، چاپ پنجم، قم: احسان، (1395ش).
باطنی، محمدرضا، توصیف ساختمان دستوری زبان فارسی، تهران: امیر کبیر، (1348ش).
خرمشاهی، بهاءالدین، ترجمه قرآن کریم، مرکز تحقیقات رایانه‌ای قائمیه اصفهان، (1386ش).
خیامپور، عبدالرسول. دستور زبان فارسی، چاپ پنجم، تبریز: دانشگاه تبریز، (1344ش).
روایی، محمد، معصومی، جهانگیر، دستور زیان فارسی، چاپ اول، (بی‌مک): علوی، (1361ش).
سرمستانی، جمشید، نانوشته‌های دستور زبان فارسی1 (فعل مفرد و جمع)، چاپ اول، تهران: سرمستان، (1394ش).
صفوی، کورش، فصیحی هرندی، مجید، «نقد و تحلیل ماهیت و نقش تکواژ جمع‌ساز «ات» عربی در فارسی»، نشریه ادبیات تطبیقی، شماره 22، 181-194، (1399ش).
صلح‌جو، علی، گفتمان و ترجمه، چاپ سوم، (بی‌مک): نشر مرکز، (1383ش).
ـــــــــــــ، «بحثی در مبانی ترجمه»، نشر دانش، شماره 35، 17-24، (1365ش).
طباطبایی، محمدحسین، تفسیر المیزان، جلد دهم و شانزدهم، ترجمه محمدباقر موسوی همدانی، چاپ بیستم، (بی‌مک): دفتر انتشارات اسلامی، (1384ش).
عمادی حائری، اسماعیل، دستور زبان فارسی عماد (دو جلد در یک مجلد)، چاپ اول، (بی‌مک): محمدعلی علمی، (1360ش).
قریب، عبدالعظیم و همکاران، دستور زبان فارسی (پنج استاد)، چاپ دوم، تهران: ناهید، (1380ش).
کمالی، محمدجواد، اصول فن ترجمه (فرانسه به فارسی)، چاپ اول، تهران: سمت، (1387ش).
معین، محمد، مفرد و جمع، چاپ سوم، تهران: امیرکبیر، (1340ش).
مشکوه‌الدینی، مهدی، دستور زبان فارسی بر پایه نظریه گشتاری، چاپ دوم، مشهد: دانشگاه فردوسی، (1370ش).
نشاط، سید محمود، شمار و مقدار در زبان فارسی، چاپ اول، تهران: امیرکبیر، (1368ش).
ویسی، الخاص، «بررسی مشکلات معادل یابی واژگان قرآنی و مذهبی در زبان انگلیسی»، پیک نور، شماره3، 11-21، (1382ش).