مطالعۀ تطبیقی زبان بدن در قرآن و ترجمه‌های فارسی آن (با تکیه بر حرکات دست در ترجمه‌های خرمشاهی و گرمارودی)

نوع مقاله : مقالات علمی پژوهشی

نویسندگان
1 گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه خلیج فارس – بوشهر
2 گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه خلیج فارس – بوشهر
3 گروه زبان و ادبیات عربی، گروه عربی دانشگاه خلیج فارس، بوشهر.
چکیده
در برخی گزاره‌ها و اصطلاحات ادبی قرآن‌کریم از زبان بدن و از جمله از زبان"حرکات دست"، برای انتقال پیام استفاده شده است. ترجمۀ مناسب در برگرداندن این ارتباطات فرازبانی بسیار اهمیت دارد و دقت مضاعف مترجم را می‌طلبد. این اصطلاحات بر رفتارهایی دلالت می‌کنند که ریشه در زبان و فرهنگ دارند. بر این اساس با توجه به اشتراکات فرهنگی و پیوندهای تاریخی گسترده میان دو زبان فارسی و عربی، فرض بر این بوده است که مفاهیم فرازبانیِ مبتنی بر حرکات دست، معادل‌هایی رایج در زبان فارسی داشته‌اند. در جستار پیش‌رو، شیوۀ تحقیق توصیفی-تحلیلی بوده که در آن، ترجمۀ اصطلاحات و گزاره‌های ادبی مبتنی بر زبان دست در ترجمۀ موسوی گرمارودی و خرمشاهی با نگاهی تطبیقی بررسی شده تا مشترکات دو زبان در این زمینه مشخص شود و حدود و ابعادِ قوت و ضعف مترجمان در کاربرد الگوهای فرهنگی و اصطلاحاتِ منعکس‌کنندۀ این الگوها، تبیین گردد. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که اغلب جملات و عبارات قرآنیِ مبتنی بر حرکات دست و مفاهیم ناشی از آن، معادلی در فرهنگ و زبان فارسی دارد. در خصوص عملکرد مترجمان نیز مشخص شده که ایشان با لحاظ این بستر غنی در زبان فارسی، در ترجمۀ خویش به معادل‌های زبان بدن توجه داشته‌اند. در برخی نمونه‌ها نیز ناگزیر شیوۀ تحت اللفظی را در پیش گرفته‌اند و این مسئله به تفاوت الگوی فرهنگی دو زبان برمی‌گردد و طبیعی است که نمی‌توان انتظار شرایط نگاشت یکسان و کاملاً مطابق را داشت.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


- قرآن کریم (ترجمه‌های خرمشاهی و گرمارودی)
- اقبالی، عباس. (1389). فرهنگ تطبیقی کنایات عربی- فارسی. تهران: نشر جمال.
- امرایی، محمدحسن.(1397) واکاوی تحلیلی روش شناسی تعابیر کنایی در فرایند ترجمه حدّاد عادل. مجلۀ مطالعات قرآن و حدیث دانشگاه امام صادق(ع). دورۀ12، شمارۀ 1، 273 -296.
- بهنام، م.، قوام، ا.، تقوی، م.، هاشمی، م. (1393). گفتار بی‌صدا تأملی بر زبان بدن در غزلیات شمس، مجلۀ فنون ادبی دانشگاه اصفهان، سال ششم، 2(11)، 33-48.
- بیدل دهلوی، ع. (1384). دیوان اشعار. تصحیح خلیل الله خلیلی. تهران: نشر سمای دانش.
- بیغمی، ا. (1341). داراب نامه. تصحیح ذبیح الله صفا. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
- پناه‌بر، احسان، ا. حسابی، ح. پیرنجم الدین (1395) تعادل زیبایی‌شناختی در ترجمۀ رباعیات خیام با استفاده از نظریات زیبایی‌شناسی دریافت و استعارۀ شناختی. مطالعات زبان و ترجمه. دورۀ49، شمارۀ 1، 12-40.
- تبریزی، م. (1342). برهان قاطع. تصحیح دکتر محمد معین. تهران: ابن سینا.
- پیز، آ. (1378). زبان بدن. ترجمۀ سعیده لرپری زنگنه. چاپ اول. تهران: نشر جانان.
- حافظ، ش. (1395). دیوان اشعار. بر اساس نسخۀ قدسی. چاپ اول. تهران: انتشارات راه جاودان.
- خرم‌دل، م. (1384). ترجمۀ قرآن کریم. تهران: نشر احسان.
- دهخدا، ع. (1377). لغت‌نامه دهخدا (نسخه دیجیتال، http://dehkhoda.ut.ac.ir) براساس نسخه فیزیکی ۱۵ جلدی. تهران: موسسۀ لغت‌نامۀ دهخدا و مرکز بین‌المللی آموزش زبان فارسی.
- الزمخشری، م. (1407). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل. چاپ سوم. بیروت: دار الکتاب العربی.
- سعد سلمان، م. (1362). دیوان اشعار. تصحیح رشید یاسمی. تهران: گلشایی.
- سعدی، م .(1385). کلیات سعدی. تصحیح محمد علی فروغی. تهران: هرمس.
- سوزنی سمرقندی، ش. (1338). دیوان اشعار. به سعی ناصر الدین شاه‌حسینی. تهران: امیرکبیر.
- صائب تبریزی، م.(1383). دیوان اشعار. تهران: علم.
- صفوی، کوروش. (1382). بحثی دربارۀ طرح‌های تصویری از دیدگاه معنی شناسی. مجلۀ نامۀ فرهنگستان. سال ششم، شمارۀ1، 65-85.
- طباطبایی، س. م. (1374). ترجمۀ تفسیر المیزان. ترجمۀ سید محمدباقر موسوی همدانی. چاپ پنجم. قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
- الطبرسی، ع. (1965). مشکاه الأنوار فی غرر الاخبار. الطبعه الثانیه. عراق: المکتبه الحیدریه.
- عطار، ف. (1384). تذکره الأولیاء. بر اساس نسخۀ مصحح رینولد الین نیکلسون، تهران: علم.
- ---------. (1358). مختارنامه. تصحیح و توضیح محمد رضا شفیعی کدکنی. تهران: توس.
- فرخی سیستانی، (1388) دیوان. به کوشش سید محمد دبیر سیاقی. چاپ چهارم. تهران: زوّار.
- فردوسی، ا. (1385). شاهنامه. به کوشش عبدالله اکبریان راد. تهران: الهام.
- فرهنگی، ع. (1380). ارتباطات انسانی. تهران: مؤسسۀ خدمات فرهنگی رسا.
- قرطبی، م. (1364). الجامع لأحکام القرآن. تهران: انتشارات ناصر خسرو.
- المجلسی، م. (لا ‌تا). بحار الأنوار الجامعه لدرر أخبار الأئمه الأطهار. بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
- محسنیان راد، م. (1385). ارتباط شناسی. تهران: سروش.
- مکارم شیرازی، ن. (1421). تفسیر نمونه. چاپ اول. تهران: دار الکتب الاسلامیه.
- مولوی، ج. (1396). مثنوی معنوی. تصحیح رینولد نیکلسون. چاپ اول. تهران: گل بیتا.
- ________. (1377). کلیات شمس. بر اساس نسخۀ بدیع‌الزمان فروزانفر. تهران: نغمه.
- نظامی، ا. (1378). کلیات حکیم نظامی گنجوی. تصحیح وحید دستگردی. به کوشش سعید قانعی. تهران: بهزاد.
- هرندی، ا. (1390). برآیش هستی: روند شکل‌گیری هستی از دیدگاه داروینسم نوین. چ 1. ناشر اچ اند اس.
Furnham, Adrian, (2000). body language at work. Second edition, London: cipd.
Korte, barbara, (1997). Body language in literature. University of Toronto press.