بررسی برابرنهادهای مشتقات ماده (قرب) در ترجمه آیات قرآن‌کریم (مطالعه موردی ترجمه فولادوند، آیتی، الهی قمشه ای و موسوی همدانی)

نوع مقاله : مقالات علمی پژوهشی

نویسندگان
1 دانشکده الهیات دانشگاه مازندران
2 گروه الهیات و معارف اسلامی دانشگاه مازندران
چکیده
یکی از چالش‌های مترجمان قرآن، معادل یابی دقیق واژگان است. در این میان، ماده قرب با بسامد نسبتاً بالا، طیف وسیعی از کاربردها را در قرآن‌کریم داراست. با توجه به اهمیت برگردان دقیق و صحیح این واژه و مشتقات آن، پژوهش حاضر درصدد بوده است، با روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از منابع لغوی و تاریخی، ماده «قرب» و ابعاد معنایی آن را در قرآن‌کریم مورد بررسی قرار داده تا بر اساس آن به بررسی و ارزیابی معادل­های ماده قرب در چهار ترجمه فولادوند، آیتی، الهی قمشه­ای، موسوی همدانی بپردازد. در پایان این نتایج حاصل شده است که ابعاد معنایی شامل نزدیکی زمانی، نزدیکی مکانی، اقامه فعل و انجام عمل، در معنای رابطه نسبی و خویشاوندی، دسترسی، به­دست آوردن، کثرت و زیادی، رابطه جنسی، ازدواج، پیشکش کردن، منزلت و نزدیکی تکوینی است. همچنین مترجمان برای واژگانی چون تقرب، مقرب، مقربون، قرب الهی معادل­سازی ننموده و در برخی موارد از ترجمه، دچار تداخل معنایی گشته‌اند. همچنین خطای کاربرد معنای تفسیری به­جای کاربرد معنای معادل نیز در این ترجمه­ها قابل مشاهده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


ک1- قرآن کریم، 1415ق، ترجمه محمد مهدی فولادوند، قم، ناشردار القرآن الکریم.
2- ترجمه قرآن، 1374 ش‌، ناصر مکارم شیرازی، قم، نشر معارف
3- ترجمه قرآن، 1374ش، عبدالمحمد آیتی، تهران، انتشارات سروش‌.
4- ترجمه قرآن، 1381 ش‌، سید کاظم‌ ارفع، تهران، انتشارات فیض کاشانی‌.
5- ترجمه تفسیر المیزان‌، 1374ش، سید محمد باقر موسوی همدانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی جامعه‌ی مدرسین حوزه علمیه قم‌.
6- ترجمه قرآن، 1380ش، مهدی الهی قمشه‌ای ، قم،انتشارات فاطمه الزهراء.
7- أزدی، عبدالله بن محمد، 1387ش، کتاب الماء، تحقیق محمدمهدی، تهران: مؤسسه مطالعات تاریخ پزشکی.
8- أزهری هروی، أبو منصور محمد بن أحمد، 2001م، تهذیب اللغه، محقق: محمد عوض مرعبال، بیروت: دار إحیاء التراث العربی .
9- اندلسی، ابوحیان محمد بن یوسف، 1420ق، البحر المحیط فی التفسیر، بیروت: دارالفکر.
10- اندلسی، عبدالحق بن غالب‌ ابن عطیه،1422 ق‌، محرر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز، بیروت: دارالکتب العلمیه
11- ابن درید ، محمد بن حسن، بی‌تا، جمهره اللغه، بیروت، دارالعلم للملایین.
12- ابن سیده المرسی، ابی الحسن علی بن اسمائیل، بی‌تا، المحکم و المحیط الاعظم، بیروت: دار الکتب العلمیه.
13- ابن عباد، إسماعیل، 1414 ق‌، المحیط فی اللغۀ، مصحح: آل یاسین، محمد حسن‌، بیروت، عالم الکتاب.
14- ابن فارس، أحمد بن فارس، 1404ق،‌ معجم مقاییس اللغه، مصحح:عبد السلام محمد هارون، قم: مکتب الاعلام الاسلامی‌.
15- ابن منظور، محمدبن مکرم، ۱۴۱۴ ق، لسان‌العرب، بیروت‌، دار صادر، چاپ سوم.‌
16- استادولی،حسین،1382ش، دو ترجمه جدید از قرآن کریم(بخش اول: ترجمه آقای سید کاظم ارفع)،صص4-12.
17- آلوسی، سید محمود، 1415ق، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دارالکتب العلمیه.
18- بغوی، حسین بن مسعود، 1420ق، معالم التنزیل فی تفسیر القرآن ، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
19- بیضاوی، عبدالله بن عمر،1418ق، انوار التنزیل و اسرار التأویل، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
20- حتی، فلیپ، 1366ش، تاریخ عرب، مترجم: ابوالقاسم پاینده، تهران، نشر آگاه.
21- حسینی زبیدی، محمد بن محمد بن عبد الرزاق، بی‌تا، تاج العروس، بی‌جا، دار الهدایه.
22- دعاس، قاسم،1425ق، اعراب القرآن الکریم (دعاس)، سوریه: دار الفارابی للمعارف.
23- راغب اصفهانی، حسین بن محمد، 1412ق، المفردات فی غریب القرآن، بیروت، دار العلم.
24- زمخشری، محمود بن عمر،1407ق، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت: دارالکتاب العربی.
25- طبرسی، فضل بن حسن، 1372ش، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران: انتشارات ناصر خسرو.
26- طریحی، فخر الدین، 1375ش، مجمع البحرین، تهران: کتابفروشی مرتضوی.
27- طوسی، محمد بن حسن، بی تا، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
28- طنطاوی، سید محمد، بی‌تا، التفسیر الوسیط للقرآن الکریم، بی‌جا، بی‌نا.‌
29- علوی نژاد، سید حیدر،1374ش، نگرشی به ترجمه قرآن استاد آیتی،پژوهش های قرآنی،صص249-266
30- فروخ، عمر، 1384م، تاریخ الجاهلیه، بیروت، دار العلم للملایین.
31- فلاح، ابراهیم، شمسی پور،1396ش، نقد و بررسی سه ترجمه معاصر(مطالعه موردی الهی قمشه ای، فولادوند، آیتی)،دوره 12، شماره 45،صص63-80
32- قدور، احمد محمد، 1991م، مدخل الی فقه اللغۀ العربیۀ، بیروت، دار الفکر المعاصر.
33- قرشی،سید علی اکبر، 1371ش، قاموس قرآن، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
34- قرطبی، محمد بن احمد، 1364 ش‌، الجامع لأحکام القرآن‌، تهران‌، انتشارات ناصر خسرو.
35- مصطفوی، حسن، 1360ش، التحقیق فی کلمات القرآن، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
36- هاکس، جیمز، 1383ش، قاموس کتاب مقدس، تهران، نشر اساطیر یول، جورج، 1370ش، بررسی زبان، ترجمه: اسماعیل جاویدان و حسین وثوقی، تهران، نشر علامه طباطبایی.
‌منابع انگلیسی
37- Biella, J. Copeland, (1982), Dictionary of Old South Arabic, Sabaean Dialect, Cambridge: Scholars Press.
38- Black, J. et al., 2000, A Concise Dictionary of Akkadian; Wiesbaden: Harrassowitz Verlag,.
39- Brun, S. 2002, Dictionarium Syriaco–Latinum; Beryti Phoeniciorum: Typographia PP. Soc. Jesu, 1895.
40- Costaz, Louis, 2002, Syriac-English Dictionary; Beirut: Dar El-Machreq.
41- Dillmann, A. (1865), Lexicon Linguae Aethiopicae, Lipsiae: T. O. Weigel.
42- Drower, E. S. & Macuch, R; 1998, A Mandaic Dictionary; Oxford: Clarendon Press
43- Gelb, Ignace, et al. (1998); The Assyrian Dictionary; Chicago: Oriental Institute of Chicago University.
44- Gesenius, William; , 1939, A Hebrew and English Lexicon of the Old Testament; ed. F.A. Brown, Oxford: Oxford University Press
45- Klein, E., 1987, A Comprehensive Etymological Dictionary of the Hebrew Language; Jerusalem: The University of Haifa,.
46- Leslau, Wolf, 1991, Comparative Dictionary of Ge'ez; Wiesbaden: Otto Harrassowitz,.
47- Olmo Lete, G. 2003, Del & Sanmartin, J.; A Dictionary of the Ugaritic Language in the Alphabetic Tradition; translated by Wilfred Watson, Leiden: Brill
48- Payne-Smith, Robert, (1903), A Compendious Syriac Dictionary, Oxford: Clarendon Press.
49- Zammit, Martin 2002, A Comparative Lexical Study of Qur'anic Arabic, Leiden: Bril