پی‌جویی ترجمه واژه «بیان» در آیه «عَلَّمَهُ الْبَیانَ» با بهره‌گیری از مربع معناشناسی گریماس

نوع مقاله : مقالات علمی پژوهشی

نویسنده
دانشگاه قرآن و حدیث
چکیده
از روزهای آغازین نزول قرآن تلاش‌های بسیاری برای درک آیات الهی صورت گرفته است. فهم فکورانه‌ آیات با چگونگی ترجمه دقیق و نیز درک معنایی درست از آیات، ارتباط مستقیم دارد به همین جهت، ازجمله چالش‌های مهم در ترجمه‌ قرآن‌کریم، شناسایی دقیق معنای واژگان است. یکی از واژگان قرآنی که مترجمان بسیاری در مورد آن سکوت کرده‌اند واژه «بیان» در آیه «عَلَّمَهُ الْبَیانَ» (الرحمن/4) است. به دیگر سخن، مترجمان معنای دقیقی برای این واژه ذکر نکرده‌اند. الگوی «مربع معناشناسی» یکی از الگوهای منتخب و روشی برای بازنمود ژرف‌ساخت معنایی متن، مبتنی بر روابط تقابلی است که توسط الگیرداس گریماس تبیین شده است. در این پژوهش سعی بر آن است تا با بهره‌گیری از این مربع، معنایی دقیق واژه «بیان» یافت شود. این پژوهش سعی دارد تا از طریق واکاوی دوگان تقابلی «سخن» و «سکوت» معنایی دقیق برای واژه «بیان» ارائه نماید. در این راستا لایه‌های معنایی متناسب با هریک از این دوگان مورد واکاوی قرارگرفته است. در نوشتار حاضر حد مشترک «گفتار انسان» در نظر گرفته‌شده بنابراین صداهای دیگری مثل «همس» که در برخی آیات به آن‌ها اشاره‌شده است موضوع این پژوهش نیست. بررسی‌های انجام‌شده در این پژوهش، نشان می‌دهد که معنای «بیان»، سخن گفتن فصیح و اعم از نطق است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


قرآن کریم
1. ابن جزی، محمد بن احمد، 1416، کتاب التسهیل لعلوم التنزیل، شرکت دارالارقم بن أبی الارقم ، بیروت
2. ابن عاشور، محمد بن طاهر، بی‌تا؛ التحریر و التنویر؛ بی‌جا؛ بی‌نا
3. ابن عطیه اندلسی؛ عبد الحق بن غالب؛ 1422، المحرر الوجیزفی تفسیر الکتاب العزیز؛ بیروت، دارالکتب العلمیه
4. ابن فارس، احمد، 1399 ق، معجم مقاییس اللغه، بیروت، دارالفکر
5. ابن قتیبه؛ عبدالله بن مسلم، بی‌تا؛ غریب القرآن؛ بی‌جا؛ بی‌نا
6. ابن کثیر، اسماعیل بن عمرو، 1419، تفسیرالقرآن العظیم؛ بیروت، دارالعلمیه
7. ابن منظور، محمد بن مکرم، 1414، لسان العرب، بیروت، دارالفکر للطباعه و النشر
8. ابوحیان اندلسی، محمدبن یوسف، 1420، البحرالمحیط فی التفسیر، بیروت؛ دارالفکر
9. أزهری، محمد بن احمد، 1421، تهذیب اللغه، بیروت، داراحیاء التراث العربی
10. اسماعیل صینی، محمود؛ 1414، المکنزالعربی المعاصر، بیروت؛ مکتبه لبنان ناشرون
11. آلوسی؛ سید محمود؛ 1415، روح المعانی فی تفسیرالقرآن؛ بیروت؛ دارالکتب العلمیه
12. بادینده، هاله، 1398، نشانه‌شناسی اجتماعی دعوت موسی بر اساس الگوی ناامنی نشانه‌ای، فصلنامه علمی علوم قرآن و حدیث، دانشگاه الزهرا، سال 16، شماره 3، صص 1-28.
13. بغوی؛ حسین بن مسعود؛1420؛ معالم التنزیل؛ بیروت؛ دارالمعرفه
14. بلخی، مقاتل بن سلیمان؛ 1423؛ تفسیر مقاتل بن سلیمان، بیروت؛ داراحیاء التراث
15. بیضاوی؛ عبدالله بن عمر؛ 1418؛ انوارالتنزیل و اسرارالتأویل؛ بیروت؛ دارا حیاء التراث العربی
16. پاکتچی، احمد، بی‌تا آشنایی با مکاتب معناشناسی معاصر، نامه پژوهش فرهنگی، شماره 3
17. پاکتچی، احمد، محمدحسن شیرزاد، محمدحسین شیرزاد؛1398، بازتفسیر واژگان «فقر و غنا» در قرآن کریم با تکیه‌بر زمینه‌های انسان‌شناختی ساخت مفهوم، مجله مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی، سال 3 شماره 1 بهار 98، صص 25-48
18. پاکتچی، احمد؛ سرافراز، حسین؛ آشنا، حسام‌الدین؛ کوثری، مسعود؛ 1396، مقاله: واکاوی نظریه فرهنگی «سپهر نشانه‌ای» یوری لوتمان و کاربست آن درزمینه تحلیل مناسبات میان دین و سینما، مجله راهبرد فرهنگ، شماره 39، صص 73-95.
19. ثعالبی ، عبدالرحمان بن محمد، 1418، جواهرالحسان فی تفسیر القرآن، داراحیاء التراث العربی ، بیروت
20. جوهری، اسماعیل بن حماد، 1376 ش، الصحاح، بیروت، دار العلم للملایین
21. چندلر، دانیل، 1387 ش، مبانی نشانه‌شناسی، ترجمه: مهدی پارسا، تهران، اسوه مهر
22. خوانساری، محمد، 1375، منطق سوری، تهران، انتشارات آگاه
23. درویش؛ محی‌الدین؛ 1415؛ اعراب القرآن و بیانه؛ سوریه؛ دارالارشاد
24. دینه سن، آنه ماری، 1380، درآمدی بر نشانه‌شناسی، ترجمه: مظفر قهرمان، تهران، پرسش
25. رازی زاده، علی، علی عباسی، سید ابوالقاسم حسینی ژرفا؛ 1394 ش، فرآیند معناسازی در مثنوی سلامان و ابسال جامی بر اساس الگوهای نشانه معناشناسی، جستارهای زبانی، شماره 28، صص 143 ـ 164
26. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، 1412، مفردات الفاظ القرآن، بیروت، دارالقلم
27. زبیدی، محمد مرتضی،1414، تاج العروس، بیروت، دارالفکر
28. زحیلی، وهبه المصطفی، 1418، تفسیر المنیر، دارالفکر، بیروت
29. زمخشری، محمود، 1979 م، اساس البلاغه، بیروت، دار صادر
30. سیوطی، جلال‌الدین و محلی جلال‌الدین؛ 1416؛ تفسیر جلالین؛ بیروت؛ موسسه النور للمطبوعات
31. شعیری حمیدرضا؛ ترانه وفایی، 1388، راهی به نشانه معناشناسی سیال، تهران، انتشارات علمی فرهنگی
32. شعیری، حمیدرضا، 1387، «روش مطالعه‌ی گفته‌ای و گفتمانی در حوزه نشانه معناشناسی»، مجله نقد ادبی، شماره 8 صص 54-72
33. شعیری؛ حمیدرضا، 1381، مبانی معناشناسی نوین، تهران، سمت
34. شهابی، محمود، 1364؛ رهبر خرد، تهران، نشر خیام
35. صادقی تهرانی، محمد، 1419، البلاغ فی تفسیرالقرآن، ناشرمولف، قم
36. صفوی، کوروش، 1383، درآمدی بر معناشناسی، تهران، سوره مهر
37. طباطبایی، محمدحسین، 1417، تفسیر المیزان، قم، دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم
38. طبرسی، فضل بن حسن، ۱۳۷۲ ش، مجمع‌البیان، تهران، انتشارات ناصرخسرو
39. طبری، ابوجعفرمحمد بن جریر؛ 1412؛ جامع البیان فی تفسیرالقرآن؛ بیروت؛ دارالمعرفه
40. طریحی، فخرالدین، ۱۳۷۵ ش، مجمع البحرین، تهران، کتاب‌فروشی مرتضوی
41. طوسی، محمدبن حسن؛ بی‌تا، التبیان فی تفسیرالقرآن؛ بیروت؛ دارإحیاء التراث العربی
42. عباسی، علی، 1393، «کارکرد روایی (مربع معناشناسی) در تابلوهای خشایار قاضی زان»، دو فصلنامه علمی پژوهشی دین و ارتباطات، شماره اول (پیاپی 47)، صص 124 ـ 144
43. فراهیدی، خلیل بن احمد، 1410، کتاب العین، قم، انتشارات هجرت
44. فضل‌الله؛ محمدحسین؛ 1419؛ من وحی القرآن؛ بیروت؛ دارالملاک للطباعه و النشر
45. فیروزآبادی؛ محمد بن یعقوب؛ 1415، قاموس المحیط؛ بیروت، دارالکتب العلمیه
46. فیض کاشانی، ملامحسن، 1418، الأصفی، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی ، قم
47. قاسمی، محمد جمال الدین، 1418،محاسن التاویل، دارالکتب العلمیه، بیروت
48. قرشی؛ علی‌اکبر، 1371؛ قاموس قرآن؛ تهران؛ دارالکتب الاسلامیه
49. قرطبی، محمدبن احمد،1364، الجامع لاحکام القرآن، تهران؛ انتشارات ناصرخسرو
50. گیرو؛ پی یر، 1380، نشانه‌شناسی، ترجمه: محمد نبوی، تهران، نشر آگه
51. مراغی، احمدبن مصطفی،بی‌تا،تفسیر المراغی،داراحیاء التراث العربی، بیروت
52. مکارم شیرازی، ناصر و دیگران؛ 1374 ش، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه
- Bronween Martin & Felizitas Ringham. 2006.Key Terms In Semiontics. Great Britain: MPG Books Ltd.
-Greimas, Algirdas Julien & & Joseph Courtes, (1982) Semiotics and Language:An Analytical Dictionary, Translated By Larry Crist and Daniel Patte and James Lee,Edward McMahon II and Gary Philips, Michael Rengstor. Indiana University Press Bloomington.
- Hebert, Louis (2001),Tools for Text and Image Analysis: An interoduction to applied semiotics (trans. Julie Tabler)