حساسیت متن قرآن اقتضا میکند که ترجمههای آن مورد ارزیابی دقیق قرار بگیرند. ارزیابی دقیق نیاز به مبنا و الگویی علمی دارد. در سالهای اخیر الگوهای ارزیابی ترجمه در نقد ترجمه قرآن به کار گرفته شدهاند، اما این الگوها برای نقد ترجمه یک متن مقدس طراحی نشدهاند. با توجه به ویژگیهای خاص قرآن، نقد ترجمه آن نیاز به الگویی مجزا و بومی دارد. به منظور طراحی چنین الگویی لازم است ابتدا کارآمدی الگوهای ارائه شده در مطالعات ترجمه مورد نقد و بررسی قرار بگیرد. بدین منظور الگوی گارسس با رویکرد مقصدگرا در مقاله حاضر مطالعه شده، کارآمدی آن در ارزیابی ترجمه قرآن بررسی میشود. برای این بررسی ترجمه مقصدگرای مکارم شیرازی به عنوان مطالعه موردی انتخاب شده، مؤلفههای کارآمد و ناکارآمد الگوی گارسس و امتیازات و کاستیهای آن بر اساس ارزیابی این ترجمه و نیز بر اساس ویژگیهای خاص قرآن بررسی میشود. این مطالعه نشان میدهد که در ارزیابی ترجمه قرآن مؤلفههای تعریف، بسط نحوی، تغییر نحو، تغییر دیدگاه یا بیان، بسط معنایی، بسط خلاقه، بیان نامناسب در متن مقصد، بسط ساده و تغییر در کارکرد صنایع بلاغی دارای بیشترین کارآمدی و مؤلفههای حذف منظور متن اصلی، حذف حواشی، تعدیل اصطلاحات محاورهای، ناکارآمد و سایر مؤلفهها کمکاربرد هستند. از امتیازات الگوی گارسس میتوان به چندسطحی بودن و جزئی بودن مؤلفههای آن اشاره کرد. کاستیهای این الگو تقسیم کلی مؤلفهها به مثبت و منفی بدون در نظر گرفتن ضرورت آنها، تداخل برخی مؤلفهها و فقدان مؤلفههایی برای بررسی انسجام در سطح گفتمانی است.
قرآن کریم
1- ابوزید، نصر حامد، معنای متن: پژوهشی در علوم قرآن، ترجمه مرتضی کریمی نیا، تهران: طرحنو (1389ش).
2- اسودی، علی و احمدی بیغش، خدیجه، «ارزیابی حُسن تعابیر قرآنی در برخی از ترجمههای فارسی بر اساس مدل کارمن گارسس (آمادة انتشار)»، زبان پژوهی، (1397ش).
3- اقبالی، مسعود و نامداری، ابراهیم، «نقد و بررسی ترجمة الهی قمشهای و مکارم شیرازی از سورة مبارکة یوسف با تأکید بر نظریة سطح صرفینحوی گارسس»، پژوهشهای زبانشناختی قرآن. شماره 2، صص137-154، (1397ش).
4- امرائی، محمدحسن، «نقد و ارزیابی کیفیت ترجمة قرآن آیت الله یزدی بر اساس نظریه گارسس (1994م) (مطالعه موردی سوره بقره)». مطالعات ترجمة قرآن و حدیث، شماره 10، صص1-46، (1397ش).
5- امیریفر، محمد، روشنفکر، کبری، پروینی، خلیل و زعفرانلو، عالیه، «خطاهای ترجمه در باهمآییهای قرآنی با تکیه بر دیدگاههای نیومارک، بیکر و لارسون»، پژوهشهای ترجمه در زبان و ادبیات عربی. دوره7، شماره 16، صص61-86، (1396ش).
6- جرجانی، عبدالقاهر، دلائل الإعجاز فی علم المعانی. بیروت: دارالکتب العلمیه، (2001م).
7- حجت، هادی، «طبقهبندی نقدهای نوشته شده بر ترجمههای فارسی قرآن کریم»، ترجمان وحی، دوره4، شماره8، صص 72-82، (1379ش).
8- خزاعیفر، علی، «کاهش و افزایش در ترجمة مجملات و متشابهات قرآن»، نامه فرهنگستان، دوره2، شماره34، صص 9-34، (1386ش).
9- رحیمی خویگانی، محمد، «نقد واژگانی ترجمه موسوی گرمارودی از قرآن کریم (با تکیه بر سطح معنایی_ لغوی گارسس)»، مطالعات ترجمه قرآن و حدیث، دوره 3، شماره7، صص 69-94، (1396ش).
10- زند وکیلی، محمد تقی و امرایی، محمدحسن، «ارزیابی مقایسهای انسجام در سوره طارق و ترجمه آن از محمدمهدی فولادوند از دیدگاه نظریه هالیدی و حسن»، مطالعات ترجمه قرآن و حدیث، دوره 4، شماره7، صص1-36، (1396ش).
11- سیوطی، جلالالدین، الإتقان فی علوم القرآن. بیروت: دارالکتب العربی، (2001م).
12- فرحزاد، فرزانه، فرهنگ جامع مطالعات ترجمه. تهران: علمی، (1394ش).
13- گرین، کت و جت لبیهان، درسنامة نظریه و نقد ادبی، ترجمة گروه مترجمان، تهران: روزنگار، (1383ش).
14- مختاری اردکانی، محمد علی، استعاره ترجمه، کرمان: دانشگاه شهید باهنر، (1386ش).
15- مسبوق، سید مهدی و غلامی، علیحسین، «روششناسی برگردان تصویرهای استعاری صحنههای قیامت در قرآن بر اساس الگوی نیومارک»، پژوهشهای ادبی قرآنی، دوره 5، شماره2، صص 123-151، (1396ش).
16- معرفت، محمدهادی، تاریخ قرآن، تهران: سمت، (1382ش).
17- مکارم شیرازی، ناصر، «قرآن مجید ترجمة آیت الله ناصر مکارم شیرازی»، بینات، دوره 1، شماره1، صص140-142، (1373ش).
18- ناظمیان، رضا، روشهایی در ترجمه از عربی به فارسی، تهران: سمت، (1381ش).
19- ناظمیان، رضا، راهبردی زبانشناختی در ترجمه قرآن از دیدگاه کارکرد نقشهای زبان، مطالعات ترجمه قرآن و حدیث، دوره 3، شماره 5، صص 185- 214، (1395ش).
20- نیازی، شهریار و قاسمیاصل، زینب، الگوهای ارزیابی ترجمه (با تکیه بر زبان عربی)، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، (1397ش).
21- Garces, C.V. A methodological proposal for the assessment of translated literary works. Babel, 40, 77-101. (1994).
22- Newmark, P. A Textbook of Translation. New York: Prentice Hall. (1988).