الگوهای کنش‌‌محور در ترجمه نهج‌البلاغه بر اساس رویکرد اسکوپوس (مطالعه موردی ترجمه بهرامپور 1396 هـ .ش)

نوع مقاله : مقالات علمی پژوهشی

نویسندگان
دانشگاه شهید مدنی آذربایجان
چکیده
یکی از مهم­ترین رویکرد­های نقش‌گرایی که در بررسی مطالعات ترجمه موردتوجه قرار گرفته، نظریه اسکوپوس است که توسط هانس ورمیر1در اواخر دهه هفتاد میلادی معرفی گردید. این الگو برخلاف دیگر دیدگاه­های ترجمه­ای که بیش‌تر بر نقش زبانی استوار هستند، بر نقشِ متن پای‌بند است. ورمیر در تفسیر رویکرد اسکوپوس، ابتدا به بیان مفاهیم بنیادی نظریه در قالب بسندگی متن در چارچوب تعادل، بحث انسجام در قالب انسجام درون‌متنی و بینامتنی، تحلیل فرهنگ و عناصر فرهنگی در ترجمه متن و موضوعیت تحلیل نقشی متن و بررسی عناصر و مفاهیم تأثیرگذار در متن (اطلاعاتی- بیانی و ترغیبی) می­پردازد. در این میان نهج‌البلاغه یکی از نمودهای آشکاری است که هر یک از سبک‌های مختلف بیانی از مثل‌ها، کنایه‌ها، مجازها و استعاره‌های مفهومی را شامل می‌شود. بیشتر این سبک‌ها و عناصر به جهت تقارن و نزدیکی به نظریه هدفمندی نقش‌گرایی ورمیرقابل بررسی هستند. لذا بررسی هریک از این عناصر در ترجمه بهرامپور از نهج‌البلاغه (1396) قابل‌بحث است. پژوهش حاضر به روش توصیفی- تحلیلی درصدد تطبیق ترجمه بهرامپور از نهج‌البلاغه (1396) با رویکرد کنش­محور مزبور است. نتیجه پژوهش نشان می‌دهد که بهرامپور در ترجمه حاضر سعی کرده علاوه بر صراحت گویی، مفاهیم و نمودهای خاص متن را بنابر هدفِ متن مقصد بازتاب نماید.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


1- ابن میثم بحرانی، کمال الدین میثم بن علی، (2009م)، شرح نهج البلاغه، ج3، لبنان: منشورات الفجر
2- ابن میثم بحرانی، کمال الدین میثم بن علی، شرح نهج البلاغه ابن میثم، ج4، ترجمه: حبیب الله روحانی، مشهد: انتشارات بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی، (1375ش).
3- ابن میثم بحرانی، کمال الدین میثم بن علی، شرح نهج البلاغه ابن میثم، ج5، ترجمه: قربان علی محمدی مقدم، مشهد: انتشارات بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی، (1375ش).
4- احمدی، بابک، ساختار و تاویل متن، چاپ دوازدهم، تهران: انتشارات مرکز، (1389ش).
5- اقبالی، عباس، «درآمدی بر نقد ترجمه های کنایاتی از نهج البلاغه»، نشریه حدیث پژوهی، دوره صفر، شماره 1، صص205-180، (1388ش).
6- اقبالی، عباس، «نشانه شناسی و تحلیل فرامتنی برخی از کنایات نهج البلاغه»، دو فصلنامه علمی-پژوهشی حدیث پژوهی، سال 9، شماره 18، صص256-239، (1396ش).
7- اقبالیان، مریم، مثل و تمثیل در نهج البلاغه،تهران: انتشارات بنیاد نهج البلاغه، (1395ش).
8- البستانی، فوادافرام، فرهنگ منجد الطلّاب، ترجمه: محمد بندرریگی،تهران: انتشارات اسلامی، (1389ش).
9- بسنت، سوزان، لفور، آندره، اسنل هورنبی، مری، چرخش فرهنگی در مطالعات ترجمه، چاپ دوم، ترجمه: مزدک بلوری، تهران: انتشارات قطره، (1394ش).
10- بیکر، مونا، سالدینا، گابرئیلا، دایره المعارف مطالعات ترجمه، ترجمه: حمیدکاشانیان،تهران: انتشارات نو، (1396ش).
11- رایس،کاترینا، هاوس، جولیان، شافنر، کریستینا، نقد ترجمه در پرتو رویکرد زبانشناسی نقشگرا، ترجمه: گلرخ سعیدنیا، تهران: انتشارات قطره، (1392ش).
12- روث، لیزا، (2014م)، نظریه الهدف لِهانس فیرمیر و کاترینا رایس، تحقیق: مونس مفتاح، مجلّه تبیّن للدراسات الفکریه و الثقافیه، العدد 7، صص83-96،
13- زنده بودی، مهران، «نظریه اسکوپوس در ترجمه شناسی»، فصلنامه علمی – پژوهشی مطالعات ترجمه، سال 9، شماره 36، صص18-5، (1390ش).
14- سید رضی، ابوالحسن محمد، نهج البلاغه، ترجمه: علینقی فیض‌الاسلام، تهران: انتشارات آفتاب، (1365ش)
15- شریفیان، فرزاد، مقدمه ای بر زبانشناسی فرهنگی، تهران: انتشارات نویسه پارسی، (1391ش).
16- صفوی، کورش، گفتارهایی در زبانشناسی،تهران: انتشارات هرمس، (1380ش).
17- علی، احمد، (2015م)، الترجمه بوصفها نشاطاً هادفاً مداخل نظریه مشروحه، القاهره، المرکز القومی للترجمه للطبع
18- فاست، پیتر، ترجمه و زبان، ترجمه: راحله گندمکار، تهران: انتشارات علمی، (1397ش).
19- فتاحی، زینب، میرزائی الحسینی، سیدمحمود، خسروی، کبری، بررسی بافتمدارانه دلالت ضمنی اندام واژه ها در نهج البلاغه، قم: انتشارات طلیعه سبز، (1395ش).
20- فرحزاد، فرزانه، فرهنگ جامع مطالعات ترجمه، تهران: انتشارات علمی، (1394ش).
21- فرحزاد، فرزانه، مطالعات ترجمه درپرتو نظریه های ادبیات و زبانشناسی، تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی، (1398ش).
22- فضائلی، سیده مریم، «تحلیل خطبۀ پنجاه و یک منهج البلاغه بر اساس طبقه بندی سرل از کنش های گفتاری»، مطالعات اسلامی: علوم قرآن وحدیث، سال چهل وسوم، شماره پیاپی3/86، صص118-81، بهاروتابستان، (1390ش).
23- قائمی، مرتضی، درآمدی بر نظام مفهوم سازی استعاری در نهج البلاغه، همدان: مرکزنشردانشگاه بوعلی سینا، (1397ش).
24- کاظمی، فروغ، «جستاری درنهج البلاغه از منظر نظریه زبانی کارگفت»، دوفصلنامهعلمی-پژوهشی صحیفه مبین ، شماره 55، صص38-7، بهاروتابستان، (1393ش).
25- مانفردی، مارینا، ترجمه متن و بافت غیرزبانی، ترجمه: آزیتا افراشی، تهران: انتشارات قطره، (1394ش).
26- محمدی، علیمحمد، «تعامل فرهنگ، زبان، و ترجمه-رویکردی انسان شناختی: کاربردهای آموزشی و پژوهشی در مطالعات بین فرهنگی و بین زبانی»، فصلنامه مطالعات زبان و ترجمه، شماره سوم، صص106-82، (1389ش).
27- مصطفی، ابراهیم، الزیات، احمد‌حسن، عبدالقادر، حامد، النجار، محمدعلی، (2004م)، المعجم الوسیط، استانبول، نشر دارالدعوه
28- مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین (ع): شرح تازه و جامعی بر نهج البلاغه، ج1، تهران: دارالکتب الاسلامیه، (1375ش).
29- مولوی بلخی، جلال‌الدین، (بی تا)، مثنوی و معنوی، (بی نا)
30- میرزائی، احمد، فرآیند استنباط معنی از متن، مشهد: انتشارات موسسه مطالعات راهبردی علوم ومعارف اسلام، (1397ش).
31- میناباد، حسن هاشمی، گفتارهای نظری و تجربی در ترجمه، تهران: انتشارات کتاب بهار، (1396ش).
32- نورد، کریستین، ترجمه فعالیتی هدفمند با توضیح نگرشهای نقشگرا، ترجمه: مژگان سلمانی،تهران: انتشارات اسم، (1396ش).
33- نیازی، شهریار، نصیری، حافظ، «ارزش فرهنگی ترجمه ضرب المثل ها و کنایات (عربی-فارسی)»، فصلنامه زبان پژوهی دانشگاه الزهراء (س)، سال اول، شماره1، صص184-167، پائیز و زمستان، (1388ش).
34- ورمیر، هانس، ونوتی، لارنس، هولمز، جیمز، اون زهر، ایتامار، بازاندیشی ترجمه، چاپ دوم، ترجمه: مزدک بلوری و کاوه بلوری، تهران: انتشارات قطره، (1393ش).
35- هاشمی، محمدرضا، حیدرپور، امیرداوود، «بررسی نظریه اسکوپوس (هدفمندی) در نهضت ترجمه بغداد»، فصلنامه مطالعات زبان و ترجمه، شماره چهارم، صص75-51، (1392ش).
36- Nord, Christiane, Translating as a Purposeful Activity (Functionalist Approaches Explained), 1st Edition, Published by Rutledge, New York, USA, 1997 AD.
37- Reiss, Katharina & Vermeer, Hans J., Towards a General Theory of Translational Action (Skopos Theory Explained), Published by St Jerome Publishing, New York, USA, 1998 AD.
1- ابن میثم بحرانی، کمال الدین میثم بن علی، (2009م)، شرح نهج البلاغه، ج3، لبنان: منشورات الفجر
2- ابن میثم بحرانی، کمال الدین میثم بن علی، شرح نهج البلاغه ابن میثم، ج4، ترجمه: حبیب الله روحانی، مشهد: انتشارات بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی، (1375ش).
3- ابن میثم بحرانی، کمال الدین میثم بن علی، شرح نهج البلاغه ابن میثم، ج5، ترجمه: قربان علی محمدی مقدم، مشهد: انتشارات بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی، (1375ش).
4- احمدی، بابک، ساختار و تاویل متن، چاپ دوازدهم، تهران: انتشارات مرکز، (1389ش).
5- اقبالی، عباس، «درآمدی بر نقد ترجمه های کنایاتی از نهج البلاغه»، نشریه حدیث پژوهی، دوره صفر، شماره 1، صص205-180، (1388ش).
6- اقبالی، عباس، «نشانه شناسی و تحلیل فرامتنی برخی از کنایات نهج البلاغه»، دو فصلنامه علمی-پژوهشی حدیث پژوهی، سال 9، شماره 18، صص256-239، (1396ش).
7- اقبالیان، مریم، مثل و تمثیل در نهج البلاغه،تهران: انتشارات بنیاد نهج البلاغه، (1395ش).
8- البستانی، فوادافرام، فرهنگ منجد الطلّاب، ترجمه: محمد بندرریگی،تهران: انتشارات اسلامی، (1389ش).
9- بسنت، سوزان، لفور، آندره، اسنل هورنبی، مری، چرخش فرهنگی در مطالعات ترجمه، چاپ دوم، ترجمه: مزدک بلوری، تهران: انتشارات قطره، (1394ش).
10- بیکر، مونا، سالدینا، گابرئیلا، دایره المعارف مطالعات ترجمه، ترجمه: حمیدکاشانیان،تهران: انتشارات نو، (1396ش).
11- رایس،کاترینا، هاوس، جولیان، شافنر، کریستینا، نقد ترجمه در پرتو رویکرد زبانشناسی نقشگرا، ترجمه: گلرخ سعیدنیا، تهران: انتشارات قطره، (1392ش).
12- روث، لیزا، (2014م)، نظریه الهدف لِهانس فیرمیر و کاترینا رایس، تحقیق: مونس مفتاح، مجلّه تبیّن للدراسات الفکریه و الثقافیه، العدد 7، صص83-96،
13- زنده بودی، مهران، «نظریه اسکوپوس در ترجمه شناسی»، فصلنامه علمی – پژوهشی مطالعات ترجمه، سال 9، شماره 36، صص18-5، (1390ش).
14- سید رضی، ابوالحسن محمد، نهج البلاغه، ترجمه: علینقی فیض‌الاسلام، تهران: انتشارات آفتاب، (1365ش)
15- شریفیان، فرزاد، مقدمه ای بر زبانشناسی فرهنگی، تهران: انتشارات نویسه پارسی، (1391ش).
16- صفوی، کورش، گفتارهایی در زبانشناسی،تهران: انتشارات هرمس، (1380ش).
17- علی، احمد، (2015م)، الترجمه بوصفها نشاطاً هادفاً مداخل نظریه مشروحه، القاهره، المرکز القومی للترجمه للطبع
18- فاست، پیتر، ترجمه و زبان، ترجمه: راحله گندمکار، تهران: انتشارات علمی، (1397ش).
19- فتاحی، زینب، میرزائی الحسینی، سیدمحمود، خسروی، کبری، بررسی بافتمدارانه دلالت ضمنی اندام واژه ها در نهج البلاغه، قم: انتشارات طلیعه سبز، (1395ش).
20- فرحزاد، فرزانه، فرهنگ جامع مطالعات ترجمه، تهران: انتشارات علمی، (1394ش).
21- فرحزاد، فرزانه، مطالعات ترجمه درپرتو نظریه های ادبیات و زبانشناسی، تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی، (1398ش).
22- فضائلی، سیده مریم، «تحلیل خطبۀ پنجاه و یک منهج البلاغه بر اساس طبقه بندی سرل از کنش های گفتاری»، مطالعات اسلامی: علوم قرآن وحدیث، سال چهل وسوم، شماره پیاپی3/86، صص118-81، بهاروتابستان، (1390ش).
23- قائمی، مرتضی، درآمدی بر نظام مفهوم سازی استعاری در نهج البلاغه، همدان: مرکزنشردانشگاه بوعلی سینا، (1397ش).
24- کاظمی، فروغ، «جستاری درنهج البلاغه از منظر نظریه زبانی کارگفت»، دوفصلنامهعلمی-پژوهشی صحیفه مبین ، شماره 55، صص38-7، بهاروتابستان، (1393ش).
25- مانفردی، مارینا، ترجمه متن و بافت غیرزبانی، ترجمه: آزیتا افراشی، تهران: انتشارات قطره، (1394ش).
26- محمدی، علیمحمد، «تعامل فرهنگ، زبان، و ترجمه-رویکردی انسان شناختی: کاربردهای آموزشی و پژوهشی در مطالعات بین فرهنگی و بین زبانی»، فصلنامه مطالعات زبان و ترجمه، شماره سوم، صص106-82، (1389ش).
27- مصطفی، ابراهیم، الزیات، احمد‌حسن، عبدالقادر، حامد، النجار، محمدعلی، (2004م)، المعجم الوسیط، استانبول، نشر دارالدعوه
28- مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین (ع): شرح تازه و جامعی بر نهج البلاغه، ج1، تهران: دارالکتب الاسلامیه، (1375ش).
29- مولوی بلخی، جلال‌الدین، (بی تا)، مثنوی و معنوی، (بی نا)
30- میرزائی، احمد، فرآیند استنباط معنی از متن، مشهد: انتشارات موسسه مطالعات راهبردی علوم ومعارف اسلام، (1397ش).
31- میناباد، حسن هاشمی، گفتارهای نظری و تجربی در ترجمه، تهران: انتشارات کتاب بهار، (1396ش).
32- نورد، کریستین، ترجمه فعالیتی هدفمند با توضیح نگرشهای نقشگرا، ترجمه: مژگان سلمانی،تهران: انتشارات اسم، (1396ش).
33- نیازی، شهریار، نصیری، حافظ، «ارزش فرهنگی ترجمه ضرب المثل ها و کنایات (عربی-فارسی)»، فصلنامه زبان پژوهی دانشگاه الزهراء (س)، سال اول، شماره1، صص184-167، پائیز و زمستان، (1388ش).
34- ورمیر، هانس، ونوتی، لارنس، هولمز، جیمز، اون زهر، ایتامار، بازاندیشی ترجمه، چاپ دوم، ترجمه: مزدک بلوری و کاوه بلوری، تهران: انتشارات قطره، (1393ش).
35- هاشمی، محمدرضا، حیدرپور، امیرداوود، «بررسی نظریه اسکوپوس (هدفمندی) در نهضت ترجمه بغداد»، فصلنامه مطالعات زبان و ترجمه، شماره چهارم، صص75-51، (1392ش).
36- Nord, Christiane, Translating as a Purposeful Activity (Functionalist Approaches Explained), 1st Edition, Published by Rutledge, New York, USA, 1997 AD.
37- Reiss, Katharina & Vermeer, Hans J., Towards a General Theory of Translational Action (Skopos Theory Explained), Published by St Jerome Publishing, New York, USA, 1998 AD.