راهبردهای صفارزاده و مجتبوی در «ابهام‌زدایی» واژگانی قرآن کریم و میزان بسندگی و پذیرفتگی آنها براساس الگوی گارسس

نوع مقاله : مقالات علمی پژوهشی

نویسندگان
1 دانشگاه بوعلی سینا همدان
2 دانشگاه بوعلی سینا
چکیده
ترجمۀ «ابهام» به ویژه در قرآن کریم یکی از چالش­برانگیزترین مسائل زبان­شناسی است که برای برون­رفت از آن انواع راهبردها ارائه شده است. گارسس با بهره­گیری از آراء نیومارک ،تکنیک­هایی برای ترجمۀ آن‌ها ارائه داده و در نهایت براساس این الگو «میزان ویژگی­های مثبت و منفیِ بیانگر بسندگی و پذیرفتگی ابهام در متن ترجمه­شده» مورد بررسی قرار گرفته است. پژوهش حاضر با رویکردی تحلیلی از نوع مقابله­ای، ترجمه­های مجتبوی با محوریت سبک ارتباطی و صفارزاده با محوریت سبک آزاد را از جزء سی­­ام قرآن کریم با هدف بهبود بخشیدن به کیفیتِ متن ترجمه شده به­ویژه در چالش­های ابهام زبانی، براساس یک نظریه و الگوی علمی، مورد بررسی قرار داده است. سپس با تکیه بر آمار، مقادیر به دست آمده از این تکنیک­ها، مقایسه شده و میزان کفایت و مقبولیت هر کدام در ابهام­زدایی بخش­های مختلف سطح واژگانی شش سورۀ اول جزء سی­ام مشخص گردیده است. برآیند پژوهش بیانگر این است که ترجمۀ مجتبوی از واژگان چندمعنا و مجازی، بسندگی و پذیرفتگی بالاتری نسبت به صفارزاده برخوردار است. صفارزاده با ارائۀ متنی مقصدمحور و به دور از ابهام، دچار افزوده­های خلاقانه و پیچیده در شفاف­سازی ابهام­ها شده است؛ به­ویژه در واژگان مجازی. اگرچه در برخی موارد که نیازمند «شرح مبسوط» است همچون تلمیحات قرآنی، ترجمۀ مجتبوی نسبت به صفارزاده کفایت و مقبولیت کمتری به خود اختصاص داده است. به طور کلی براساس الگوی گارسس، راهبردهای مجتبوی از کفایت و مقبولیت بالاتری نسبت به صفارزاده در ابهام­زدایی برخوردار است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


کتاب و پایان نامه
- قرآن کریم
1. اسعدعرار، مهدی، ظاهرة اللبس فی العربیة، جدل التواصل و التفاصل، ط:1، عمان: دار وائل للنشر، (2003م).
2. ابن الانباری، محمد به قاسم، کتاب الاضداد، بیروت: مکتبة العصریة، (بی تا).
3. ابن منظور، لسان العرب، بیروت: دار صادر، (1410ق).
4. التفتازانی، سعدالدین، شرح المختصر فی المعانی و البیان و البدیع، ط:6، قم: اسماعیلیان، (1431ق).
5. الجوهری، محمد بن حماد، الصحاح (تاج اللغة و صحاح العربیة)، القاهرة: دارالحدیث، (2009م).
6. الزمخشری، محمود بن عمر، الکشاف عن حقائق التنزیل و عیون الاقاویل فی وجوه التأویل، ط:الثالث، بیروت:دارالمعرفة، (2009م).
7. صفارزاده، طاهره، ترجمه قرآن کریم، چ : دوم، تهران: مؤسسه فرهنگی جهان رایه کوثر، (1380ش).
8. الطباطبائی، العلامة السید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، المجلد: 20، بیروت: مؤسسة الأعلی للمطبوعات، (1417ق).
9. الطبری، محمد بن طبری، جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار المعرفة، (بی تا).
10. الطبرسی، الشیخ أبوعلی الفضل بن الحسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، الجزء العاشر، لبنان: دارالفکر للطباعة و النشر و التوزیع- بیروت، (1414ق).
11. الطوسی، محمد ابن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العالمی، (بی تا).
12. فرزانه، شهین، ارزیابی و مقایسة ترجمه‌های فارسی رمان انگلیسی شاهزاده و گدا اثر مارک تواین بر اساس مدل گارسس (1994)، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، شیراز: دانشگاه شیراز، (1387ش).
13. الفیروزآبادی، محمد بن یعقوب، القاموس المحیط، دمشق: دارالرسالة، (1998م).
14. القرعاوی، سلیمان بن صالح، الوجوه و النظائر فی القرآن الکریم، دراسنة و موازنة، جامعة ملک فیصل:الاحساد (1410 هـ).
15. مجتبوی، جلال الدین، ترجمه قرآن کریم، تهران: کیهان اندیشه، (1372ش).
16. نیومارک، پیتر، دوره آموزش فنون ترجمه، تر: منصور فهیم و سعید سبزیان، تهران: رهنما، (1372ش).
مجلات
17. آذرشب، محمدعلی، ملکی، معصومه، اسداله‌ئی، لیلا، «تطبیق و ارزیابی ترجمه‌های قرآن کریم فولادوند و الهی‌قمشه‌ای براساس الگوی گارسس (مطالعۀ موردی: سوره مبارکه قمر)»، مطالعات ترجمه قرآن و حدیث، دوره 16، شماره 12، 260-225، (1398ش).
18. اقبالی، مسعود، نامداری، ابراهیم، «نقد و بررسی ترجمۀ الهی قمشه‌ای و مکارم شیرازی از سورۀ مبارکۀ یوسف با تأکید بر نظریۀ سطح صرفی‌نحوی گارسس»، پژوهش‌های زبانشناختی قرآن، سال 7، شماره اول، پیاپی(13)، 154-136، (1397ش).
19. امرایی، محمدحسن، «نقد ارزیابی کیفیت ترجمه قرآن آیت‌الله یزدی براساس الگوی گارسس (مطالعه موردی سوره بقره)»، مطالعات ترجمه قرآن و حدیث، دوره 5، شماره 10، 46-1، (1397ش).
20. جواهری، محمدحسن، «ابهام‌شناسی در ترجمه قرآن»، پژوهش‌های قرآنی، سال 14، شماره 53، 201-187، (1378ش).
21. حیدریان، اکبر، مرتضایی، جواد، صالحی نیا، مریم ، «ابهام وابهام آفرینی در تلمیحات اسطوره‌ای، حماسی و عیسوی دیوان خاقانی»، کهن‌نامه ادب پارسی، سال 9، شماره 1، 26-1، (1397ش).
22. زندرحیمی، مینا، «بررسی مقایسه‌ای افزوده‌های تفسیری در پنج ترجمۀ معاصر فارسی و انگلیسی»، زبان‌پژوهی دانشگاه الزهرا (س)، سال 10، شماره 29، 149-117،(1397ش).
23. شمس آبادی، حسین، شاهسونی، مجتبی، «آسیب‌شناسی ترجمه در بخش‌های خبری رسانه‌های عربی‌زبان برون‌مرزی (شبکه العالم، شبکه الکوثر و رادیو عربی)» پژوهش‌نامه رسانه بین‌الملل، سال 3، شماره 3، 294-275، (1397ش).
24. شهبازی، محمود، شهبازی، علی اصغر، «واژگان چندمعنا و اهمیت آن در ترجمۀ قرآن کریم»، مطالعات ترجمه قرآن و حدیث، دوره 1، شماره 1، 68-47، (1393ش).
25. شیری، قهرمان، «ابهام ادبی»، فنون ادبی دانشگاه اصفهان، سال 3، شماره 2، پیاپی 5، 36-15، (1390ش).
26. فتوحی، محمود، «ارزش ادبی ابهام از دو معنایی تا چندلایگی معنا»، مجلۀ ادبیات و علوم انسانی، سال 16، شماره 62، 36-19، (1387ش).
27. مختاری اردکانی، محمد علی، «چارچوبی نظری برای ارزیابی ترجمه»، مترجم، شماره 25، 50-58، (1376ش).
28. ناظمیان، رضا، خورشا، صادق، «تکنیک‌های روان‌سازی متن ترجمه در سه حوزۀ ساختار جمله، زمان و ضمایر»، پژوهش-های ترجمه در زبان و ادبیات عربی، سال 9، شماره 20، 272-247، (1398ش).
29. نظری، یوسف، «وجوه ابهام یا ایهام نحوی در زبان عربی و تأثیر آن بر ترجمۀ قرآن کریم»، ترجمه در زبان و ادبیات عربی، سال 6، شماره 15، 88-64، (1395ش).
منابع انگلیسی
23 - Garcés, Carman Valero , "A methodological proposal for the assessment of translated literary works" , Babel, 40:277 -120, (1994)