واکاوی نظرها و نظریه‌ها در بازخوانی مجدد پیشینه تاریخ ترجمه قرآن کریم (مطالعه موردی سیر شکل‌گیری ترجمه‌های فارسی)

نوع مقاله : مقالات علمی پژوهشی

نویسندگان
دانشگاه فردوسی مشهد
چکیده
رویکردهای مختلف به بحث ترجمه، منجر به پیدایش مباحث متعددی در این حوزه گردید که هریک علم ترجمه را از زاویه‌ای بسط داده و زمینه‌های تبدیل آن به رشته‌ای مجزا، تحت عنوان «مطالعات ترجمه» را مهیا ساخته است. از میان شمار فراوان مباحث مذکور، این جستار در صدد واکاوی مقوله «پیشینه» ترجمه قرآن از منظر تفکیک میان نظر و نظریه است. در این راستا، مسأله پژوهش این است که پیشینه ترجمه قرآن، نشان‌گر کدام نوع نگاه به امر ترجمه در سیر تاریخی خود است؟ بررسی‌‌ها درخصوص سیر تکوینی پیشینه ترجمه‌ها از ابتدای تاریخ اسلام تا دوران معاصر به ویژه در ترجمه‌های فارسی قرآن کریم نشان داد که با توجه به تعریف «نظریه ترجمه»، آنچه درخصوص تاریخ ترجمه قرآن رخ داده، بیشتر از نوع نگاه نظرمدار و نه نظریه‌پرداز است. هرچند نمی توان و نباید وجود برخی نظریه پردازیهای موفق در سیر تاریخی ترجمه قرآن را نادیده گرفت.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


- آذرنوش، آذرتاش ، ترجمه های فارسی قرآن، دایره المعارف بزرگ اسلامی، جلد 15، تهران: مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی1387.
- همو، ترجمه قرآن مبانی نظری و سیر تاریخی، نشر کتاب مرجع، 1389.
- آقابزرگ طهرانی، محمدمحسن 1403ق، الذریعه الی تصانیف الشیعه، ج 23، بیروت: دارالاضواء.
- ابن حجر عسقلانی، احمد، فتح الباری، به کوشش محمد فواد عبدالباقی و محب الدین خطیب، بیروت: دارالمعرفة، 1379ق.
- ابن حزم، علی، المحلی، بیروت: دارالافاق الجدیده، 1983م.
- ابن عبدالبر، یوسف، التمهید، به کوشش مصطفی بن احمد علوی، رباط: وزاره عموم الاوقاف 1387ق.
- ابن سعد، محمد، الطبقات الکبری، بیروت، دارصار، بی‌تا.
- اسفراینی، شاهفور، تاج التراجم، به کوشش نجیب مایل هروی و علی اکبر الهی خراسانی، تهران: انتشارات علمی فرهنگی، 1375ش.
- امام، عباس، نظریه ترجمه: کارکردها و رهنمودها، از کتاب «شانزده مقاله در زمینه مسائل عملی و نظری ترجمه»، نویسنده و مترجم: عباس امام، اهواز: انتشارات خالدین، 1378.
- بغدادی، عبدالقادر، الفرق بین الفرق، به کوشش ابراهیم رمضان، بیروت: دارالمعرفه، 1415.
- پاکتچی، احمد، ترجمه شناسی قرآن کریم، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق، 1392.
- همو، ترجمه قرآن: ترجمه قرآن و چالش تاریخی، دایره المعارف بزرگ اسلامی، جلد 15، تهران: مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی1387.
- همو، ترجمه: معنای لغوی و اصطلاحی ترجمه، دایره المعارف بزرگ اسلامی، جلد 15، تهران: مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی1387.
- جاحظ، عمرو، البیان و التبیین، به کوشش فوزی عطری، بیروت: دار صعب، 1968م
- همو، الحیوان، بیروت: دارالکتب العلمیه، 1424ق.
- حقانی، نادر، نظرها و نظریه‌های ترجمه، تهران: امیرکبیر، 1386.
- حداد عادل، غلامعلی، ترجمه قرآن، قم، 1388.
- خواجوی، محمد، مشارق البیان فی مسائل القرآن، تهران: انتشارات مولی، 1410ق.
- دُلیل، ژان، تحلیل کلام روشی برای ترجمه: نظریه و کاربرد، ترجمه اسماعیل فقیه، چاپ اول، تهران: انتشارات رهنما، 1381.
- دل افکار، علیرضا، ریشه شناسی واژه ترجمه، فنون ادبی، سال هشتم، تابستان 1395، ص155-164.
- دهلوی، شاه ولى‏الله، فتح الرحمن فی ترجمه القرآن، تهران: 1351ق.
- راغب اصفهانى، حسین بن محمد، مفردات ألفاظ القرآن، چاپ: اول، بیروت: مکتبه المصطفی البابی الحلبی، (1961م).
- رضایی اصفهانی، محمدعلی، منطق ترجمه قرآن، 1391، ویرایش دوم، قم: مرکز بین المللی ترجمه و نشر المصطفی.
- زرقانی، محمد، مناهل العرفان، ج2، بیروت: دارالفکر، 1996م.
- زرکشی، محمد، البرهان فی علوم القرآن، به کوشش محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره: مکتبه عیسی البابی الحلبی 1376ق.
- زرکلی، خیرالدین، الاعلام، بیروت: دار العلم للملایین، 1986م.
- زمخشری، محمود بن عمر 1366ق، الکشاف، قاهره: المکتبه التجاریه الکبری.
- سرخسی، محمد، المبسوط، مصر: چاپ سعادت، 1331ق، ج 1
- شاطر، محمدمصطفی، القول السدید فی حکم ترجمه القرآن المجید، قاهره 1355ق.
- شیبانى، محمد، المبسوط، به کوشش ابوالوفا افغانی، کراچی: اداره القرآن و العلوم الاسلامیه.
- صفى على شاه، محمدحسن، تفسیر قرآن صفى على شاه، چاپ: اول، تهران: منوچهرى، (1378ش).
- علامه حلی، حسن، نهایه الاحکام، به کوشش مهدی رجایی، قم: موسسه اسماعیلیان، 1410ق.
- غزالی، محمد، المستصفی،‌ به کوشش محمد عبدالسلام عبدالشافی، بیروت: دار الکتب العلمیه، 1413ق.
- کتفورد، جی سی، یک نظریه ترجمه از دیدگاه زبان شناسی، ترجمه احمد صدارتی، چاپ اول: تهران: نشر نی، 1370.
- میبدى، احمد، کشف الاسرار و عدة الابرار (معروف به تفسیر خواجه عبدالله انصارى)، چاپ: پنجم، تهران: امیر کبیر، (1371ش).
- مجلسى، محمدباقر، بحار الأنوار، ج 82، چاپ: دوم، بیروت: موسسه الوفاء، (1403ق).
- نسفى، عمر، تفسیر نسفى، چاپ: اول، تهران: صدا و سیماى جمهورى اسلامى ایران، انتشارات سروش، (1376ش).