بازشناسی مفهوم دو واژه «عسر» و «یسر» در سوره «شرح» و چالش‌های ترجمه و تفسیر آن

منابع
قرآن کریم
1- آلوسی، محمودبن عبدالله‌، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی‌، به‌کوشش شمس‌الدین، سناء بزیع‌؛ شمس‌الدین، ابراهیم‌، تحقیق عبدالباری عطیه، علی‌، بیروت: دارالکتب‌العلمیه، منشورات محمدعلی بیضون‌، (1415ق‌).
2- آیتی، عبدالمحمد، ترجمه قرآن، تهران: سروش، چاپ چهارم، (1374ش).
3- ابن بابویه، محمدبن‌علی‌، من لایحضره الفقیه‌، تحقیق غفاری، علی‌اکبر، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‌، چاپ دوم، (1413ق‌)‌.
4- ابن‌جوزی، عبدالرحمن بن‌علی‌، زاد المسیر فی علم التفسیر، تحقیق مهدی، عبدالرزاق‌، بیروت: دارالکتاب العربی‌، (1422ق‌).
5- ابن حنبل، احمدبن‌محمد، مسند الإمام أحمدبن‌حنبل‌، تحقیق غضبان، عامر و دیگران، بیروت: مؤسسه الرساله، (1416ق‌).
6- ابن‌درید، محمد بن‌حسن‌، جمهره اللغه، بیروت: دارالعلم للملایین‌، (1988م‌)‌.
7- ابن‌عاشور، محمد طاهر، تفسیر التحریر و التنویر المعروف بتفسیر ابن‌عاشور، بیروت: موسسه التاریخ العربی، (1420ق).
8- ابن‌عبدالسلام، عبدالعزیزبن عبدالسلام‌، تفسیر العزبن عبد السلام‌، تحقیق عبدالرحمن، احمد فتحی‌، بیروت: دارالکتب العلمیه، منشورات محمد علی بیضون‌، (1429ق‌).
9- ابن فارس، احمدبن فارس‌، معجم مقاییس اللغه، تحقیق هارون، عبدالسلام محمد، قم: مکتب الاعلام الاسلامی‌، (1404ق‌)‌.
10- ابوالسعود، محمدبن محمد، تفسیر ابی‌السعود( ارشاد العقل السلیم الی مزایا القرآن الکریم)، بیروت: دارإحیاء التراث العربی‌، (1983م‌).
11- ابوالفتوح رازی، حسین‌بن علی‌، روض الجنان و‌روح الجنان فی تفسیر القرآن، تصحیح ناصح، محمدمهدی‌؛ یاحقی، محمدجعفر، مشهد: آستان قدس رضوی، بنیاد پژوهشهای اسلامی‌، (1408ق‌).
12- ابوحیان، محمدبن یوسف‌، البحر المحیط فی التفسیر، تحقیق جمیل، صدقی محمد، بیروت: دارالفکر، (1420ق‌).
13- ازهری، محمدبن احمد، تهذیب اللغه، بیروت: دار احیاء التراث العربی‌، (1421ق‌)‌.
14- الهی قمشه‌ای، مهدی، ترجمه قرآن، قم: فاطمه الزهراء، چاپ دوم، (1380ش).
15- بخاری، محمدبن اسماعیل‌، صحیح البخاری‌، مصر، قاهره: وزاره الاوقاف، المجلس الاعلی للشئون الاسلامیه، لجنه إحیاء کتب السنه، چاپ دوم، (1410ق‌).
16- بغوی، حسین‌بن مسعود، تفسیر البغوی المسمی معالم التنزیل‌، تحقیق مهدی، عبدالرزاق‌، بیروت: دارإحیاء التراث العربی‌، (1420ق‌).
17- بقاعی، ابراهیم‌بن عمر، نظم الدرر فی تناسب الآیات و السور، تحقیق مهدی، عبدالرزاق غالب‌، بیروت: دار الکتب العلمیه، منشورات محمد علی بیضون‌، چاپ سوم، (1427ق‌).
18- بیضاوی، عبدالله‌بن عمر، أنوار التنزیل وأسرار التأویل(تفسیر البیضاوی)، به کوشش مرعشلی، محمد عبدالرحمن‌، بیروت: دار إحیاء التراث العربی‌، (1418ق‌).
19- پاینده، ابوالقاسم، ترجمه قرآن، تهران: جاویدان، چاپ پنجم، (1357ش).
20- پورجوادی، کاظم، ترجمه قرآن، تهران: بنیاد دائره المعارف اسلامی، (1414ق).
21- ترجمه تفسیرطبری، تالیف گروهی از علمای ماوراء النهر در زمان منصوربن نوح سامانی، تصحیح یغمایی، حبیب، تهران: توس، (1356ش).
22- ثعالبی، عبدالرحمن‌بن محمد، تفسیر الثعالبی المسمی بالجواهر الحسان فی تفسیر القرآن‌، تحقیق عبدالموجود، عادل احمد ودیگران، بیروت: دار إحیاء التراث العربی‌، (1418ق‌).
23- ثعلبی، احمدبن محمد، الکشف و البیان المعروف تفسیر الثعلبی‌، تحقیق ابن‌عاشور، ابی‌محمد، بیروت: دارإحیاء التراث العربی‌، (1422ق‌).
24- جرجانی، حسین‌بن حسن‌، جلاء الأذهان و جلاء الأحزان( تفسیر گازر)، تحقیق محدث، جلال‌الدین، تهران: دانشگاه تهران‌، (1378ق‌).
25- جوهری، اسماعیل بن حماد، الصحاح: تاج اللغه و صحاح العربیه، تحقیق عطار، احمد عبد الغفور، بیروت: دار العلم للملایین‌، (1376ق‌)‌.
26- حقی برسوی، اسماعیل بن مصطفی‌، تفسیر روح البیان‌، بیروت: دار الفکر، (بی تا).
27- حویزی، عبد علی بن جمعه، تفسیر نورالثقلین‌، تحقیق رسولی محلاتی، سید هاشم‌، قم: اسماعیلیان‌، چاپ چهارم، (1415ق)‌.
28- خسروانی، علیرضا، تفسیر خسروی، تحقیق بهبودی، محمدباقر، تهران: کتابفروشی اسلامیه، (1390ش).
29- خطیب، عبدالکریم‌، التفسیر القرآنی للقرآن‌، بیروت: دارالفکر العربی‌، (1424ق‌).
30- درویش، محی‌الدین‌، اعراب القرآن الکریم و بیانه‌، سوریه- حمص‌: الارشاد، چاپ چهارم، (1415ق‌).
31- دهلوی، شاه ولی الله، احمدبن عبدالرحیم، ترجمه قرآن، ایران، سراوان: کتابفروشی نور، (بی تا).
32- دینوری، عبدالله بن محمد، تفسیر ابن وهب المسمی الواضح فی تفسیر القرآن الکریم‌، بیروت: دار الکتب العلمیه، منشورات محمد علی بیضون‌، (1424ق‌).
33- راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات ألفاظ القرآن‌، بیروت: دار القلم‌، (1412ق‌)‌.
34- زمخشری، محمودبن عمر، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الأقاویل فی وجوه التأویل، تصحیح حسین احمد، مصطفی‌، بیروت: دار الکتاب العربی‌، چاپ سوم، (1407ق‌).
35- سمرقندی، نصربن محمد، تفسیر السمرقندی المسمی بحرالعلوم، تحقیق عمروی، عمر، بیروت: دارالفکر، (1416ق).
36- سمین، احمدبن یوسف‌، الدرالمصون فی علوم الکتاب المکنون، تحقیق صیره، احمد محمد، بیروت: دارالکتب العلمیه، منشورات محمد علی بیضون‌، (1414ق‌).
37- سید قطب، فی ظلال القرآن‌، بیروت: دارالشروق‌، چاپ 35، (1425ق‌).
38- [سیدمرتضی] علم‌الهدی، علی‌بن الحسین‌، تفسیر الشریف المرتضی المسمی ب: نفائس التأویل‌، تصحیح موسوی، مجتبی احمد، بیروت: مؤسسه الأعلمی للمطبوعات‌، (1431ق‌).
39- شیخ‌زاده، محمدبن مصطفی‌، حاشیه محیی‌الدین شیخ زاده علی تفسیر القاضی البیضاوی، تصحیح شاهین، محمد عبدالقادر، بیروت: دارالکتب العلمیه، منشورات محمد علی بیضون‌، (1419ق‌).
40- صادق نوبری، عبدالمجید، ترجمه قرآن، به کوشش علوی حسینی، محمد کریم، تهران: اقبال، (1396ش).
41- صادقی تهرانی، محمد، ترجمان فرقان، قم: شکرانه، (1388ش).
42- _________________، التفسیر الموضوعی للقرآن الکریم، قم: دفتر مولف‌، (بی تا).
43- صفوی، محمدرضا ، ترجمه قرآن بر اساس المیزان، قم: دفتر نشر معارف، (1388ش).
44- طالقانی، محمود، پرتوی از قرآن، تهران: شرکت سهامی انتشار، چاپ چهارم، (1362ش).
45- طاهری قزوینی، علی‌اکبر، ترجمه قرآن، تهران: قلم، (1380ق).
46- طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیرالقرآن، بیروت: مؤسسه‌الأعلمی للمطبوعات، چاپ دوم، (1390ق)
47- طبرسی، فضل‌بن حسن‌، تفسیر جوامع الجامع، تصحیح گرجی، ابوالقاسم‌، قم: حوزه علمیه قم، مرکز مدیریت‌، (1412ق‌).
48- __________________‌، مجمع البیان فی تفسیر القرآن‌، تصحیح یزدی طباطبایی، فضل‌الله‌؛ رسولی، هاشم‌، تهران: ناصر خسرو، چاپ سوم، (1372ش‌).
49- طوسی، محمدبن حسن‌، التبیان فی تفسیر القرآن، تصحیح عاملی، احمد حبیب‌، بیروت: دار إحیاء التراث العربی‌، (بی تا).
50- عبدالباقی، محمد فؤاد، المعجم المفهرس لالفاظ القرآن الکریم، قم: نوید اسلام، چاپ نهم، (1388ش).
51- عبده، محمد، تفسیر القرآن الکریم (جزء عم)، مصر: شرکه مساهمه مصریه، چاپ سوم، (1341ق).
52- فخر رازی، محمدبن عمر، التفسیر الکبیر(مفاتیح‌الغیب)، بیروت: دارإحیاء التراث العربی‌، چاپ سوم، (1420ق‌).
53- فراهیدی، خلیل بن احمد، کتاب العین‌، قم: نشر هجرت‌، چاپ دوم، (1409ق‌)‌.
54- قشیری، عبدالکریم بن‌هوازن‌، لطائف الاشارات: تفسیر صوفی کامل للقرآن الکریم، تحقیق بسیونی، ابراهیم‌، مصر- قاهره‌: الهیئه المصریه العامه للکتاب‌، چاپ سوم، (2000م‌).
55- فضل‌الله، محمدحسین‌، من وحی القرآن‌، بیروت: دار الملاک‌، (1419ق‌).
56- کاشانی، فتح الله بن شکر الله، منهج الصادقین فی الزام المخالفین (تفسیر ملا فتح الله کاشانی)، تصحیح شعرانی، ابوالحسن؛ غفاری، علی‌اکبر، تهران: کتابفروشی اسلامیه، (1336ش).
57- کاویانپور، احمد، ترجمه قرآن، تهران: اقبال، چاپ سوم، (1372ش).
58- کوفی، فرات بن ابراهیم‌، تفسیر فرات الکوفی، تحقیق کاظم، محمد، تهران: مؤسسه الطبع والنشر فی وزاره الإرشاد الإسلامی‌، (1410ق‌).
59- ماتریدی، محمدبن محمد، تأویلات أهل السنه( تفسیر الماتریدی)، تحقیق باسلوم، مجدی‌، بیروت: دارالکتب العلمیه، منشورات محمدعلی بیضون‌، (1426ق‌).
60- مالک بن انس‌، موطأ الإمام مالک‌، تحقیق اعظمی، محمد مصطفی‌، امارات- ابوظبی‌: مؤسسه زاید بن سلطان آل-نهیان للأعمال الخیریه و الإنسانیه، (1425ق‌).
61- ماوردی، علی‌بن محمد، النکت و العیون تفسیر الماوردی‌، تحقیق عبدالرحیم، سید بن عبدالمقصود، بیروت: دار الکتب العلمیه، منشورات محمد علی بیضون‌، (بی تا).
62- مصباح‌زاده، عباس، ترجمه قرآن، تهران: بدرقه جاویدان، (1380ش).
63- مصطفوی، حسن‌، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم‌، چاپ سوم، بیروت- لندن- قاهره، دار الکتب العلمیه- مرکز نشر آثار علامه مصطفوی، (1430ق)‌.
64- مغنیه، محمدجواد، التفسیر الکاشف‌، قم: دار الکتاب الإسلامی‌، (1424ق‌).
65- مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، قم: دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، چاپ دوم، (1373ش).
66- _________________، تفسیر نمونه‌، تهران: دار الکتب الإسلامیه، چاپ دهم، (1371ش‌).
67- موسوی همدانی، سیدمحمدباقر، ترجمه تفسیرالمیزان، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ پنجم، (1374ش).
68- میبدی، احمدبن محمد، کشف الاسرار و عده الابرار( معروف به تفسیر خواجه عبدالله انصاری) (بر اساس تفسیر خواجه عبدالله انصاری، به اهتمام حکمت، علی‌اصغر، تهران: امیر کبیر، چاپ پنجم، (1371ش).
69- نسفی، عمربن محمد، تفسیر نسفی، تصحیح جوینی، عزیزالله، تهران: سروش، (1376ش).
70- نووی، محمد، مراح لبید لکشف معنی‌القرآن المجید، تصحیح ضناوی، محمدامین‌، بیروت: دارالکتب العلمیه، منشورات محمد علی بیضون‌، (1417ق‌).
71- یاسری، محمود، ترجمه قرآن، تحقیق حائری تهرانی، مهدی، قم: بنیاد فرهنگی امام مهدی(ع)، (1415ق).