معناآفرینی فصل میان معطوف‌علیه و معطوف‌ در ساختارهای نحوی قرآن کریم

نوع مقاله : مقالات علمی پژوهشی

نویسندگان
1 دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه اراک
2 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه اراک
چکیده
اسلوب عطف یکی از پرکاربردترین اسلوب­ها در زبان عربی به­ویژه در قرآن کریم است که با پیوست عبارتی به عبارت دیگر، مانع از تکرار گردیده و سبب ایجاز در کلام می­گردد. اصل بر این است که"معطوف­علیه" به عنوان عبارت نخستِ این اسلوب و "معطوف" به عنوان عبارت پسین در کنار یکدیگر قرار می­گیرند. اما گاهی میان این دو عبارت به ­وسیله عبارتی که متعلق و متکی بر هر دو آن­ها است، جدایی می­افتد. بر اساس این پژوهش، این پدیده دارای کارکردی معنایی بوده و در واقع بیانگر تفاوت میان معطوف­علیه و معطوف در برخورداری از معنای حکم مشترک­فیه [حدث کلام + عبارت فاصل] است. پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی این پدیده در ترجمه آیاتی از قرآن کریم پرداخته است. نتیجه بررسی­ها حاکی از آن است که این امر به عنوان یک پدیده شاخص معنایی، مورد شناخت و توجه مترجمان قرار نگرفته و جز در موارد معدودی به انتقال معنای حاصل از آن اهتمام نشده است. در این میان، ترجمه­های تفسیری و ارتباطی که دست بازتری نسبت به ترجمه­های تحت­اللفظی دارند، واکنش بهتری در مواجهه با این پدیده داشته­اند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


• قرآن کریم: ترجمة آقایان «ارفع، انصاریان، پاینده، حجتی، رضایی، عاملی، فارسی، مشکینی، مکارم، میرزا خسروانی.»
• ابن عاشور، محمد بن طاهر، التحریر و التنویر، ط1، بیروت: موسسة التاریخ‏ العربی، (بی‌تا).
• أبوحیان، محمد بن یوسف‏، البحر المحیط فی التفسیر، تحقیق: صدقی محمد جمیل‏، ط1، بیروت: دار الفکر، (1420ق).
• الجرجانی، عبد القاهر، دلائل الإعجاز، تعلیق: محمود شاکر، ط3، القاهرة-جدة: مطبعة المدنی-دار المدنی، (1992م).
• جعفری، یعقوب، تفسیر کوثر، چ1، قم: نشر هجرت، (بی‌تا).
• حسینی همدانی، سید محمد، انوار درخشان‏، تحقیق: محمد باقر بهبودى‏، چ1، تهران: کتابفروشى لطفى،‏ (1404ق).
• الدرویش، محیی الدین‏، إعراب القرآن الکریم و بیانه‏، ط4، سوریة: دار الإرشاد، (1415ق).
• السیوطی، جلال الدین، الإتقان فی علوم القرآن، تحقیق: شعیب الأرنؤوط و مصطفی شیخ مصطفی، ط1، بیروت: مؤسسة الرسالة ناشرون، (2008م).
• ــــــــــــــ ، الدر المنثور فی تفسیر المأثور، ط1، قم: مکتبة آیة الله العظمی المرعشی النجفی‏، (1404ق) .
• الصابونی، محمد علی، صفوة التفاسیر تفسیر للقرآن الکریم‏، ط1، بیروت: دارالفکر، (1421ق).
• صافی، محمود، الجدول فی إعراب القرآن الکریم، ط4، دمشق-بیروت: دار الرشید-مؤسسة الإیمان‏، (1418ق).
• الطباطبائی، سید محمدحسین‏، المیزان فی تفسیر القرآن‏، ط5‏، قم: منشورات جامعة المدرسین، (1417ق).
• طیب، سید عبدالحسین، أطیب البیان فی تفسیر القرآن، چ2، تهران: انتشارات اسلام، (1378ش).
• عاملى، ابراهیم، ‏تفسیر عاملى‏، تحقیق: على اکبر غفارى‏، چ1‏، تهران: انتشارات صدوق‏، ‏(1360ش).
• العکبری، عبدالله بن الحسین‏، التبیان فی إعراب القرآن‏، ط1، عمان- ریاض: بیت الأفکار الدولیة، (بی‌تا).
• الفراء، أبو زکریا، معانی القرآن، تحقیق: أحمد یوسف النجاتی، ط1، مصر: دارالمصریة للتألیف والترجمة، (1980م).
• القاسمی، محمد جمال الدین، محاسن التأویل، تحقیق: محمد باسل عیون السود، ط1. بیروت: دار الکتب العلمیة، (1418ق).
• القمی، علی بن إبراهیم، تفسیر القمی، تحقیق: السید طیب الموسوی الجزائری، ط3، قم: دار الکتاب‏، (1363ش).
• القمی، محمدرضا، کنز الدقائق فی بحر الغرائب، تحقیق: حسین درگاهى‏، تهران: سازمان چاپ وانتشارات وزارت ارشاد اسلامى‏، (1368ش).
• مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، چ1، تهران: دار الکتب الإسلامیة، (1374ش).