Investigating the equivalences of the word "’athaab" (doom) in Persian translations of the Holy Quran

Document Type : مقالات علمی پژوهشی

Authors
M. Shakouri 1
F. hajiakbari 2
R. shamshiri 3
1 Assistant Professor, Department of Quran and Hadith Sciences, kosar university of Bojnourd
2 Assistant Professor, Department of Quran and Hadith sciences, Kosar university of Bojnourd
3 Assistant Professor, Department of Quran and Hadith sciences, Kosar University of Bojnord
Abstract
The translations of the Holy Quran are one of the most important sources behind formulating the mentality of non-Arab audiences of Quran about the concepts within this scripture. The word " عذاب’athaab" (doom) is one of the most widely used words of the Holy Quran which plays a key role in the construction of the Qur'anic schema of resurrection and life after death. The present study aims at examining what equivalents the Persian translators of the Quran have suggested for this term. A study of 50 Persian translations of the Holy Quran over different time periods, using analytical-descriptive methods together with statistical procedures, showed that the Persian translators have not sufficiently tried to find proper Persian equivalences for this term, and thus in most of the cases have used the word itself in their translations. However, throughout the middle centuries of AH, the use of the word itself for translation has been slowly but steadily declining, but this downward trend has been stopped in the contemporary centuries and most of the contemporary translators have followed their antecedents again. In the few cases where the word itself has not been used for translation, the words "مجازات (punishment), شکنجه (torture), کیفر (punishment), عقوبت (retribution), آزار (persecution), گرفتاری (plague), بلا (plague) and ‘عقاب (retribution)" have been used as the equivalent by the order of the frequency of their usage. Among the above, the word "کیفر (punishment)" seems an appropriate Persian equivalence for the the word "’athaab" in the Holy Quran.

Keywords

Subjects

1. ابن سیده، علی بن اسماعیل، المحکم والمحیط الاعظم، تحقیق عبدالحمید هنداوی، بیروت: دار الکتب العلمیه، منشورات محمد علی بیضون، (1421ق).
2. ابن فارس، احمد، معجم مقاییس اللغه، تحقیق عبدالسلام محمد هارون، قم: مکتبة الاعلام الاسلامی، (1404ق).
3. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت: دار صادر، (1414ق).
4. ابوالفتوح رازی، حسین بن علی، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن، تصحیح محمد مهدی ناصح و محمد جعفر یاحقی، مشهد مقدس: انتشارات بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، (1408ق)
5. ارفع، کاظم، ترجمه قرآن، تهران: فیض کاشانی، (1381ش).
6. اسفراینی، شاهفور بن طاهر، تاج التراجم فی تفسیر القرآن للأعاجم، تصحیح نجیب مایل هروی و علی‌اکبر خراسانی، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، (1375ش).
7. اسماعیل‌زاده، حسن، «چالش‌های معادل‌یابی واژه «مجنون» در ترجمه آیات قرَآن کریم بر اساس نظریه معنی در ترجمه»، مجله پژوهش‌های ترجمه در زبان و ادبیات عربی، سال پنجم، شماره 12، صص 65- 88، (1394ش)
8. اسماعیلی، مهران، «برابرنهادهای واژه «وادی» در دوره‌های تاریخی ترجمه و تفسیر فارسی قرآن»، پژوهشنامه ثقلین، دوره 2، شماره 1، صص 119- 152، (1394ش).
9. امین، نصرت بیگم، تفسیر مخزن العرفان در علوم قرآن، (بی‌مک): (بی‌نا)، (بی‌تا).
10. امینیان، کرم‌خدا، ترجمه منظوم قرآن، قم: اسوه، (1384ش).
11. انصاریان، حسین، ترجمه قرآن، قم: اسوه، (1383ش).
12. آدینه‌وند لرستانی، محمدرضا، کلمة الله العلیا، تهران: اسوه، (1377ش).
13. آذرنوش، آذرتاش، «"ترجمه تفسیر طبری"، ترجمه تفسیر طبری نیست»، یکی قطره باران، جشن‌نامه استاد عباس زریاب خویی، به کوشش احمد تفضلی، تهران: نشر نو، (1370ش).
14. آیتی، عبدالمحمد، ترجمه قرآن، چاپ چهارم، تهران: انتشارات سروش، (1374ش).
15. برزی، اصغر، ترجمه قرآن و نکات نحوی آن، تهران: بنیاد قرآن، (1382ش).
16. بروجردی، محمد ابراهیم، ترجمه قرآن، چاپ ششم، تهران: کتابخانه صدر، (1366ش).
17. بلاغی، عبدالحجه، حجه التفاسیر و بلاغ الاکسیر، قم: چاپخانه حکمت، (1386ق).
18. بهار، محمد تقی، دیوان اشعار، برگرفته از پایگاه اینترنتی «گنجور» به آدرس: https://ganjoor.net/bahar/
19. پاکتچی، احمد، مقاله «ترجمه قرآن» در دائرة المعارف بزرگ اسلامی، جلد 15، تهران: مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، (1387ش).
20. ـــــــ، ترجمه‌شناسی قرآن کریم، چاپ اول، تهران: دانشگاه امام صادق(ع)، (1392ش).
21. پاینده، ابوالقاسم، ترجمه قرآن، چاپ پنجم، تهران: جاویدان، (1357ش).
22. پورجوادی، کاظم، ترجمه قرآن، تهران: بنیاد دائره المعارف اسلامی، (1414ق).
23. تشکری آرانی، شهاب، ترجمه قرآن، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، (1383ش).
24. ثقفی تهرانی، محمد، روان جاوید در تفسیر قرآن مجید، چاپ دوم، تهران: برهان، (1398ش).
25. جمعی از نویسندگان، ترجمه تفسیر طبری، تصحیح حبیب یغمایی، تهران: توس، (1356ش).
26. چلیک، قدری، ترجمه ترکی قرآن، برگرفته از نرم‌افزار جامع التفاسیر نور، قم: مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
27. حافظ شیرازی، شمس الدین محمد، دیوان غزل، تصحیح محمد قزوینی و قاسم غنی، به اهتمام حسن اعرابی، قم: رواق اندیشه، (1379ش).
28. حجتی، مهدی، گلی از بوستان خدا (ترجمه قرآن)، چاپ ششم، قم: بخشایش، (1384ش).
29. حداد عادل، غلامعلی، ترجمه قرآن، چاپ سوم، مشهد مقدس: انتشارات آستان قدس رضوی، (1390ش).
30. خامسی هامانه، فخرالسادات، شریعت، محمد جواد، الهام‌بخش، سید محمود، «جستاری در کهن‌واژگان مشترک تفسیر قرآن کمبریج با اشعار سبک خراسانی»، مجله متن‌شناسی ادب فارسی، دوره جدید، شماره 2، پیاپی 14، صص 17- 38، (1391ش).
31. خرم‌دل، مصطفی، تفسیر نور، چاپ چهارم، تهران: نشر احسان، (1384ش).
32. خسروانی، علیرضا، تفسیر خسروی، تحقیق محمدباقر بهبودی، تهران: کتابفروشی اسلامیه، (1390ق).
33. دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه دهخدا، چاپ دوم از دوره جدید، تهران: مؤسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران، (1377ش).
34. دهلوی، شاه ولی‌الله، ترجمه قرآن، سراوان: کتابفروشی نور، (بی‌تا).
35. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات الفاظ القرآن، تحقیق صفوان عدنان داوودی، بیروت: دار الشامیة، (1412ق).
36. رضایی اصفهانی، محمد علی، ترجمه قرآن، قم: موسسه تحقیقاتی فرهنگی دار الذکر، (1383ش).
37. رودکی، ابوعبدالله، دیوان رودکی سمرقندی، بر اساس نسخه سعید نفیسی و ی. براگینسکی، چاپ دوم، تهران: انتشارات نگاه، (1376ش).
38. رهنما، زین العابدین، قرآن مجید با ترجمه و جمع‌آوری تفسیر، تهران: سازمان اوقاف، (1354ش).
39. زبیدی، محمد بن محمد، تاج العروس من جواهر القاموس، تحقیق علی شیری، بیروت: دار الفکر، (1414ق).
40. سراج، رضا، ترجمه قرآن، تهران: سازمان چاپ دانشگاه، (1390ق).
41. سلطان علی شاه، سلطان محمد بن حیدر، متن و ترجمه فارسی تفسیر شریف بیان السعاده فی مقامات العباده، ترجمه محمد رضاخانی و حشمت‌الله ریاضی، تهران: سر الاسرار، (1372ش).
42. سورآبادی، عتیق بن محمد، تفسیر قرآن کریم (عکس نسخه مکتوب به سال 523 هجری قمری محفوظ در کتابخانه دیوان هند لندن)، تهران: بنیاد فرهنگ ایران، (1345ش).
43. شعرانی، ابوالحسن، قرآن مجید با ترجمه فارسی و خواص سور و آیات، چاپ دوم، تهران: کتابفروشی اسلامیه، (1374ش).
44. صادق نوبری، عبدالمجید، قرآن مجید با تفسیر کشف الحقایق، با نویسندگی محمد کریم علوی حسینی، تهران: اقبال، (1396ق).
45. صادقی تهرانی، محمد، ترجمان فرقان: تفسیر مختصر قرآن کریم، قم: شکرانه، (1388ش).
46. صفوی، محمدرضا، ترجمه قرآن بر اساس المیزان، قم: دفتر نشر معارف، (1388ش).
47. صفی‌علی‌شاه، محمد حسن بن محمد باقر، تفسیر قرآن صفی‌علی‌شاه، تهران: منوچهری، (1378ش).
48. صلواتی، محمود، ترجمه قرآن، تهران: مبارک، (1387ش).
49. طاهری قزوینی ، علی‌اکبر، ترجمه قرآن، تهران: قلم، (1380ش).
50. طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، (1390ق).
51. طباطبایی، محمد حسین، ترجمه تفسیر المیزان، ترجمه محمد باقر موسوی، چاپ پنجم، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، (1374ش).
52. طبرسی، فضل بن حسن، ترجمه تفسیر جوامع الجامع، ترجمه احمد امیری شادمهری، مشهد مقدس: انتشارات آستان قدس رضوی، (1375ش)
53. عابدی جزینی، مهدی، ربانی، نفیسه، ربانی زهره، «بررسی طرح‌واره‌های تصویری «عذاب» در قرآن کریم از منظر زبان-شناسی شناختی»، تحقیقات علوم قرآن و حدیث، سال پانزدهم، شماره 3، پیاپی 39، صص 127-157، (1397ش).
54. عاملی، ابراهیم، تفسیر عاملی، تصحیح علی‌اکبر غفاری، تهران: کتابفروشی صدوق، (1360ش).
55. عمید، حسن، فرهنگ فارسی، با ویرایش عزیزالله علیزاده، تهران: راه رشد، (1389ش).
56. فارسی، جلال الدین، ترجمه قرآن، تهران: انجام کتاب، (1369ش).
57. فراهیدی، خلیل بن احمد، کتاب العین، قم: هجرت، (1410ق).
58. فرخی سیستانی، ابوالحسن علی بن جولوغ، دیوان قصاید فرخی سیستانی، تهران: نشر موج نور، (بی‌تا).
59. فولادوند، محمد مهدی، ترجمه قرآن، چاپ سوم، تهران: دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، (1418ق).
60. فیروزآبادی، محمد بن یعقوب، القاموس المحیط، بیروت: دار الکتب العلمیه، (1415ق).
61. فیومی، احمد بن محمد، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، قم: دار الهجرة، (1414ق).
62. قرشی بنابی، علی اکبر، تفسیر احسن الحدیث، چاپ دوم، تهران: مرکز چاپ و نشر بنیاد بعثت، (1375ش).
63. کاویانپور، احمد، ترجمه قرآن، چاپ سوم، تهران: اقبال، (1372ش).
64. گلی ملک‌آبادی، فاطمه، خاقانی اصفهانی، محمد، شکرانی، رضا، «نقدی معناشناختی بر ترجمه‌های فارسی «دون» در قرآن کریم»، مجله جستارهای زبانی، دوره هشتم، شماره 1، صص 207 – 230، (1396ش).
65. گولپینارلی، عبدالباقی، ترجمه ترکی قرآن، قم: انتشارات انصاریان، (1982م).
66. مترجم ناشناخته، ترجمه قرآن (قرن دهم هجری)، به کوشش علی رواقی، تهران: گروه نشر آثار فرهنگستان زبان و ادب فارسی، (1383ش).
67. متینی، جلال (مصحح)، تفسیر قرآن مجید (نسخه محفوظ در کتابخانه دانشگاه کمبریج)، تهران: بنیاد فرهنگ ایران، (1349ش).
68. مرسلی، نوش‌آفرین، مهتدی، حسین، فرع شیرازی، سید حیدر، معناشناسی واژه عذاب در قرآن کریم با تکیه بر روابط هم‌نشینی و جانشینی، فصلنامه پژوهش‌های ادبی – قرآنی، سال ششم، شماره سوم، صص 155 – 185، (1397ش).
69. مرکز فرهنگ و معارف قرآن، ترجمه قرآن، قم: بوستان کتاب قم، (1385ش).
70. مشکینی اردبیلی، علی، ترجمه قرآن، چاپ دوم، قم: نشر الهادی، (1381ش).
71. مصباح‌زاده، عباس، ترجمه قرآن، تهران: بدرقه جاویدان، (1380ش).
72. مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، (1368ش).
73. معروف، یحیی، فن ترجمه، چاپ ششم، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)؛ کرمانشاه: دانشگاه رازی، (1386ش).
74. معزی، محمد کاظم، ترجمه قرآن، قم: اسوه، (1372ش)
75. معین، محمد، فرهنگ فارسی (دوره دو جلدی)، گردآورنده عزیزالله علیزاده، چاپ چهارم، تهران: انتشارت اَدنا، کتاب راه نو، (1386ش).
76. مغنیه، محمد جواد، ترجمه تفسیر کاشف، ترجمه موسی دانش، قم: بوستان کتاب، (1378ش).
77. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، چاپ دوم، قم: دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، (1373ش).
78. موسوی گرمارودی، علی، ترجمه قرآن، چاپ دوم، تهران: قدیانی، (1384ش).
79. مولوی، جلال الدین محمد، کلیات شمس تبریزی، به کوشش حسن ساسانی، تهران: سایه نیما، (1386ش).
80. میبدی، احمد بن محمد، کشف الاسرار و عدة الابرار (معروف به تفسیر خواجه عبدالله انصاری)، به اهتمام علی اصغر حکمت، چاپ پنجم، تهران: امیرکبیر، (1371ش).
81. نسفی، عمر بن محمد، تفسیر نسفی، تصحیح عزیز الله جوینی، تهران: انتشارات سروش، (1376ش).
82. الهی قمشه‌ای، مهدی، ترجمه قرآن، چاپ دوم، قم: فاطمه‌الزهراء، (1380ش)
83. یاسری، محمود، ترجمه قرآن، تحقیق مهدی حائری تهرانی، قم: بنیاد فرهنگی امام مهدی(عج)، (1415ق).
Quranic and Hadith Researches of Modares
Volume 6, Issue 12
March 2020
Pages 133-164