واکاوی معنای واژه فوت و تفاوت در قرآن کریم و برگردان‌های فارسی آن

نوع مقاله : مقالات علمی پژوهشی

نویسندگان
استادیار گروه علوم قرآن و حدیث مجتمع ثمین
چکیده
ترجمه­ واژه­ها در قرآن کریم به زبان فارسی ، همواره ذهن پژوهشگران این کتاب آسمانی را به خود مشغول نموده است. یکی از این واژه­های چالش­برانگیز، کلمه­ "تفاوت" است که با مفهوم عام خود که همان اختلاف و فرق بین اشیاست، سازگار نیست . مقاله حاضر در صدد بوده است با روش توصیفی -تحلیلی ، معنای لغوی ریشه­ فوت و سایر مشتقات آن به ویژه تفاوت را مورد واکاوی قرار داده و بر اساس یافته های پژوهش، ترجمه­ های قرآنی آن را مورد ارزیابی قرار دهد. از جمله نتایج پژوهش این بوده است که واژه­ "فوت" در ترجمه­ها غالباً به معنای "رهایی" و "نجات" ترجمه شده که صحیح آن "فرصتی برای رهایی" است. همچنین اکثر مترجمان واژه­ "تفاوت" را به مفاهیمی چون "فرق"، "اختلاف"، نابسامانی"، "ناهمگونی"، "ناهماهنگی"، "خلل", "عیب" و "نقص" ترجمه کرده­اند که با توجه به سیاق آیه و مفهوم لغوی این واژه، ترجمه های یاد شده، مناسب ارزیابی نمی شود و ترجمه­ صحیح آن را می توان "گسستگی" و "نیستی" دانست که با هدف آفرینش نیز کاملاً سازگار است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


1- قرآن کریم
2- ابن درید الأزدی، أبو بکر محمد بن الحسن، جمهرة اللغة، دار العلم للملایین: بیروت، (1987م)
3- ابن سیده، على بن اسماعیل‏، المحکم و المحیط الأعظم‏، دارالکتب العلمیة: بیروت‏، (1424ق)
4- ابن عاشور، محمد بن طاهر، التحریر و التنویر، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا
5- ابن فارس، ابی الحسن احمد، معجم مقاییس اللغة، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی: تهران، (1404ق)
6- ابن منظور، محمد بن مکرم‏، لسان العرب‏، دار صادر: بیروت،‏ (1376ق)
7- ابوالفتوح رازى، حسین بن على‏، روض الجنان و روح الجنان فى تفسیرالقرآن، تحقیق: دکتر محمد جعفر یاحقى- دکتر محمد مهدى ناصح‏، بنیاد پژوهشهاى اسلامى آستان قدس رضوى: مشهد، (‏1408 ق‏)
8- ارفع، سید کاظم‏، ترجمه قرآن(ارفع)، مؤسسه تحقیقاتى و انتشاراتى فیض کاشانى: تهران‏، (1381 ش‏)
9- ازهری، محمد بن احمد، تهذیب اللغة، دار إحیاء التراث العربی: لبنان/ بیروت، (1421 ق)
10- ‏اشرفى تبریزى، محمود، ترجمه قرآن(اشرفى)، انتشارات جاویدان: تهران، (1380 ش‏)
11- الهى قمشه‏اى، مهدى‏، ترجمه قرآن(الهى قمشه‏اى)، انتشارات فاطمة الزهراء: قم‏، (1380 ش)
12- انصارى خوشابر، مسعود، ترجمه قرآن(انصارى)، نشر و پژوهش فرزان روز: تهران، (1377ش)
13- انصاریان، حسین‏، ترجمه قرآن(انصاریان)، انتشارات اسوه: قم‏، (1383 ش‏)
14- آیتى، عبد المحمد، ترجمه قرآن(آیتى)، انتشارات سروش: تهران، (1374ش)
15- بانوى اصفهانى، سیده نصرت امین‏، مخزن العرفان در تفسیر قرآن‏، نهضت زنان مسلمان: تهران‏، (1361 ش‏)
16- برزى، اصغر، ترجمه قرآن(برزى)، بنیاد قرآن: تهران‏، (1382 ش‏)
17- بروجردى، سید محمد ابراهیم‏، ترجمه قرآن(بروجردى)، انتشارات صدر: تهران‏، (1366 ش‏)
18- بستانى، فواد افرام‏، فرهنگ ابجدى‏، اسلامى: تهران‏، (1375ش)
19- پاینده، ابوالقاسم‏، ترجمه قرآن(پاینده)، بی مک: بی نا، (بی تا)
20- پورجوادى، کاظم،‏ ترجمه قرآن(پورجوادى)، بنیاد دایرة المعارف اسلامى: ‏تهران، ‏(1414 ق)
21- ثعلبى نیشابورى، ابو اسحاق احمد بن ابراهیم‏، الکشف و البیان عن تفسیر القرآن، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، (1422 ق)
22- ج‍وه‍ری‌، اس‍م‍اع‍ی‍ل‌‌ب‍ن‌ ح‍م‍اد، تاج اللغه و صحاح العربیه (الصحاح اللغه)، امیری: تهران، (‭۱۳۶۸‬‬‬‬‬‬‬ ش)‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬
23- حلبى، على اصغر، ترجمه قرآن(حلبى)، انتشارات اساطیر: تهران‏، (1380 ش‏)
24- خانى رضا، حشمت الله ریاضى‏، ترجمه بیان السعادة فى مقامات العبادة، مرکز چاپ و انتشارات دانشگاه پیام‏نور: تهران‏، (1372 ش‏)
25- خواجوى، محمد، ترجمه قرآن(خواجوى)، انتشارات مولى: تهران‏، (1410 ق‏)
26- درویش، محیى الدین‏، اعراب القرآن و بیانه، دارالارشاد: سوریه‏، (1415 ق)
27- دعاس حمیدان، قاسم‏، اعراب القرآن الکریم، دارالمنیر و دارالفارابى‏: دمشق‏، (1425 ق)
28- دهخدا، علی اکبر، لغت نامه، زیر نظر محمد معین وسید جعفر شهیدی، مؤسسه انتشارات وچاپ دانشگاه تهران: تهران، (1373ش)
29- راغب اصفهانى، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن‏، دارالعلم الدار الشامیة: بیروت/ دمشق، (1412 ق)
30- رشیدالدین میبدى، احمد بن ابى سعد، کشف الأسرار و عدة الأبرار، انتشارات امیر کبیر:تهران، (1371 ش‏)
31- رضایى اصفهانى، محمدعلى و همکاران‏، ترجمه قرآن (رضایى)، مؤسسه تحقیقاتى فرهنگى دارالذکر: قم، (1383 ش‏)
32- رهنما، زین العابدین‏، ترجمه و تفسیر رهنما، انتشارات کیهان: تهران‏، (1346 ش‏)
33- زمخشرى، محمود، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، دار الکتاب العربی:‏ بیروت‏، (1407 ق‏)
34- سراج، رضا، ترجمه قرآن(سراج)، شرکت سهامى انتشار: تهران، (بی تا)
35- شعرانى، ابو الحسن‏، ترجمه قرآن(شعرانى)، انتشارات اسلامیة: تهران‏، (1374 ش‏)
36- صاحب بن عباد، اسماعیل، المحیط فی اللغه، عالم الکتب: بیروت، (۱۴۱۴ق)
37- صافى، محمود بن عبد الرحیم‏، الجدول فى اعراب القرآن، مؤسسة الإیمان‏: دمشق بیروت‏، (1418 ق‏)
38- صفی علیشاه، حسن بن محمد باقر، تفسیر صفى‏، انتشارات منوچهرى‏: تهران‏، (1378 ش‏)
39- طاهرى قزوینى، على اکبر، ترجمه قرآن(طاهرى)، انتشارات قلم: تهران‏، (1380 ش‏)
40- طباطبایى سید محمد حسین‏، المیزان فى تفسیر القرآن، ‏دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ى مدرسین حوزه علمیه قم‏: قم‏، (1417 ق‏)
41- طبرسى، فضل بن حسن، مجمع البیان فى تفسیر القرآن، انتشارات ناصر خسرو: تهران‏، (1372 ش)
42- طبرى، ابو جعفر محمد بن جریر، جامع البیان فى تفسیرالقرآن‏، دارالمعرفه‏: بیروت‏، (1412 ق‏)
43- طریحى، فخر الدین‏، مجمع البحرین‏، کتابفروشى مرتضوى: تهران‏، (1375 ش)
44- طوسى، محمد بن حسن‏، التبیان فى تفسیر القرآن‏، دار احیاء التراث العربى‏: بیروت‏، (بی تا)
45- عاملى، ابراهیم‏، تفسیر عاملى‏، تحقیق: على اکبر غفارى‏، انتشارات صدوق: تهران‏، (1360 ش)
46- فارسى، جلال الدین،‏ ترجمه قرآن(فارسى)، انجام کتاب: تهران، (1369ش)
47- فخرالدین رازى، ابوعبدالله محمد بن عمر، مفاتیح الغیب‏، دار احیاء التراث العربى: بیروت‏، (1420 ق‏)
48- فراهیدى، خلیل بن احمد، العین‏، انتشارات هجرت‏: قم‏،(1410ق)
49- فولادوند، محمد مهدى،‏ ترجمه قرآن (فولادوند)، دارالقرآن الکریم( دفتر مطالعات تاریخ ومعارف اسلامى): تهران‏، (1415 ق‏)
50- فیروز آبادى، محمد بن یعقوب‏، القاموس المحیط، دار الکتب العلمیة: بیروت، (1415ق)
51- فیض الاسلام، سید على نقى‏، ترجمه و تفسیر قرآن عظیم‏، انتشارات فقیه: تهران‏، (1378 ش‏)
52- فیض کاشانى، ملا محسن‏، تفسیر الصافى‏، انتشارات الصدر: تهران‏، (1415 ق‏)
53- قرائتى، محسن‏، تفسیر نور، مرکز فرهنگى درسهایى از قرآن: تهران‏، (1383 ش‏)
54- قرشى، سید على اکبر، تفسیر احسن الحدیث‏، بنیاد بعثت: تهران‏، (1377 ش)
55- "........"، قاموس قرآن‏، دار الکتب الاسلامیه: تهران‏، (1371ش)
56- کاویانپور، احمد، ترجمه قرآن (کاویانپور)، سازمان چاپ وانتشارات اقبال: تهران‏، (1378 ش)
57- گرمارودى‏، سید علی، ترجمه قرآن (گرمارودى)، انتشارات قدیانى: تهران‏، (1384 ش‏)
58- مجتبوى، سید جلال الدین،‏ ترجمه قرآن (مجتبوى)، انتشارات حکمت‏: تهران‏، (1371 ش‏)
59- مرتضى زبیدى، محمد بن محمد، تاج العروس‏، دار الفکر: بیروت‏، (1414ق)
60- مشکینى، على‏، ترجمه قرآن (مشکینى)، الهادى: قم‏، (1381 ش)
61- مصباح زاده، عباس‏، ترجمه قرآن (مصباح‏زاده)، سازمان انتشارات بدرقه جاویدان: تهران‏، (1380 ش)
62- مصطفوى، حسن‌، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم‌، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی‌: تهران‌، (1368 ش‌)
63- "........"،‏ تفسیر روشن‏، مرکز نشر کتاب: تهران، (1380 ش)
64- معزى، محمد کاظم‏، ترجمه قرآن (معزى)، انتشارات اسوه: قم‏، (1372 ش‏)
65- معین،‌ محمد، فرهنگ فارسی، امیرکبیر: تهران، (1378 ش)
66- مکارم شیرازى، ناصر، ترجمه قرآن (مکارم)، دار القرآن الکریم(دفتر مطالعات تاریخ ومعارف اسلامى): قم‏، (1373 ش‏)
67- میرزا خسروانى، على رضا، تفسیر خسروى‏، انتشارات اسلامیه: تهران‏، (1390 ق‏)
68- نحاس، ابوجعفر احمد بن محمد، اعراب القرآن( نحاس)، منشورات محمدعلى بیضون، دار الکتب العلمیة: بیروت‏، (1421 ق)
69- نسفى، ابوحفص نجم‏الدین محمد، تفسیر نسفى‏، انتشارات سروش‏: تهران‏، (1367 ش‏)
70- نوبرى، صادق، عبد المجید، ترجمه قرآن (نوبرى)، سازمان چاپ وانتشارات اقبال: تهران‏، (1396 ق‏)
71- "........"‏، ترجمه قرآن(صفارزاده)، موسسه فرهنگى جهان رایانه کوثر: تهران‏، (1380 ش‏)
72- یاسرى، محمود، ترجمه قرآن (یاسرى)، انتشارات بنیاد فرهنگى امام‏مهدى (عج): قم، (1415 ق)