برابر انگاری‌های ناشی از تسامح مترجمان فارسی قرآن کریم (بررسی موردی تسامح در تشخیص ریشه و ساخت‌ صرفی)

نوع مقاله : مقالات علمی پژوهشی

نویسندگان
1 استاد یار دانشگاه شهید مدنی آذربایجان
2 دانشیار دانشگاه شهید مدنی آذربایجان
3 مربی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان
چکیده
در دوره معاصر، با شکل­گیری ترجمه­های متعدد از قرآن و نظر به اهمیت و نقش بنیادی ترجمه در ارتباط عموم مردم با معارف قرآن کریم، مطالعات علمی نقد ترجمه­های قرآن کریم به عنوان یکی از حوزه­های مطالعات قرآنی شکل گرفته است. ضرورت پژوهش در این عرصه، زمانی ملموس می­گردد که با تفاوت برداشت از قرآن به جهت خطاهای ترجمه­ای مواجه می­شویم. مطالعات نقد ترجمه­های قرآن، به دنبال ایجاد یک دستگاه انتقادی برای ارزیابی ترجمه­های قرآن بوده و از این رو به معرفی لغزشگاه­های پیش پای مترجمان می­پردازد. پژوهش حاضر در این راستا، با روش توصیفی و تحلیل انتقادی، "برابرانگاری­های ناشی از تسامح" را به عنوان یکی از لغزشگاه­های مترجمان فارسی قران کریم مورد بررسی قرار داده وضمن برشمردن گونه­های مختلف برابرانگاری تسامحی، به دو گونه "تسامح در تشخیص ریشه واژگان" و " تسامح در توجه کردن به تفاوت ساخت­های صرفی شبیه به هم" پرداخته و 12 نمونه برای آن‌ها بیان کرده است. گزارش­های آماری عملکرد مترجمان در نمونه های مورد بررسی، بیانگر این است که که ترجمه­های انصاریان، بهرامپور، صفوی، موسوی گرمارودی و علی اکبر طاهری، در تشخیص ریشه و ساخت صرفی کم‌ترین میزان لغزش و تسامح را دارند و با یک لغزش، ترجمه­های موفق در این زمینه هستند. از آن سوی ترجمه­های محمد ابراهیم بروجردی (9 لغزش)، محمد کاظم ارفع (7 لغزش)، ابراهیم عاملی (6 لغزش)، محمد کاظم معزی (6 لغزش) توفیق کم‌تری در دوری جستن از برابرانگاری تسامحی داشته­اند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


1. قرآن کریم، 40 مترجم.
2. ابن عادل دمشقی، عمر بن علی، اللباب فی علوم الکتاب، تحقیق: عادل احمد عبدالموجود والشیخ علی محمد معوض، بیروت، دار الکتب العلمیه.( 1419ق).
3. ابن عصفور، علی بن مؤمن، الممتع فی التصریف، محقق: عی محمد مصطفی، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.(1432).
4. ابن فارس، احمد بن فارس، معجم مقاییس اللغه، قم، چاپ: اول.( 1404ق).
5. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، چاپ: سوم.(1414ق).
6. ابن‌جزی، محمد بن احمد، التسهیل لعلوم التنزیل، بیروت، شرکه دار الأرقم بن أبی الأرقم.(1416ق).
7. ابن‌خالویه، حسین بن احمد، اعراب القراءات السبع و عللها، مصر- قاهره‌، مکتبه الخانجی.(1413ق).
8. ابن‌عطیه، عبدالحق بن غالب، المحرر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز، بیروت، دار الکتب العلمیه، منشورات محمد علی بیضون.(1422ق).
9. ابن‌قتیبه، عبدالله بن مسلم، تفسیر غریب القرآن، بیروت، دار و مکتبه الهلال.(1411ق).
10. ازهری، محمد بن احمد، تهذیب اللغه، بیروت، چاپ: اول.(1421ق).
11. استرآبادی، رضی الدین، شرح الشافیه، جامعه قار یونس.(1398ق.)
12. انوری، حسن، فرهنگ بزرگ سخن، تهران، سخن، (1381ش.).
13. بیضاوی، عبدالله بن عمر، انوار التنزیل، بیروت، دار إحیاء التراث العربی،(1418).
14. پارسا، فروغ ، معناشناسی در مطالعات قرآنی، تهران، نگارستان اندیشه.(1397).
15. پاکتچی، احمد، ترجمه شناسی قرآن کریم، تهران، دانشگاه امام صادق علیه السلام.(1392ش.).
16. جوادی‌آملی، عبدالله، تسنیم(ج31)، قم، اسراء.(1392ش.).
17. جواهری، محمد حسن، درسنامه ترجمه قرآن، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.(1388ش.)
18. جوهری،اسماعیل بن حماد، الصحاح، بیروت، دارالعلم للملایین، (1376ق.).
19. خامه گر، محمد، فن ترجمه قرآن کریم به زبان فارسی، مشهد، انتشارات نور.( 1393ش.).
20. خرمشاهی، بهاء الدین، بررسی ترجمه های امروزین قرآن کریم، تهران، موسسه فرهنگی ترجمان وحی. (1389ش.).
21. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات ألفاظ القرآن، بیروت، چاپ: اول.(1412ق).
22. زمخشری، محمود، اساس البلاغه، بیروت، دارصار، (1979).
23. زمخشری، محمود، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت، دارالکتب‌العربی.(1407ق).
24. سمین حلبی، احمد بن یوسف، الدر المصون فی علم الکتاب المکنون، تحقیق: احمد خراط، دمشق، دار القلم.(1414ق).
25. سیوطی‌، جلال الدین، الإتقان فی علوم القرآن‌، بیروت، درالکتاب العربی، چاپ دوم.(1421)
26. سیوطی، جلال الدین و محمد بن احمد محلی، تفسیر الجلالین، بیروت، مؤسسه النور للمطبوعات. (1416ق).
27. صاحب، اسماعیل بن عباد، المحیط فی اللغه، بیروت، چاپ: اول.(1414ق).
28. طاهری نیا، احمد، «نقش علم صرف در تفسیر قرآن»، قرآن شناخت، صص 92-73. (1392ش.).
29. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسه الأعلمی للمطبوعات.(1390 ق.).
30. طباطبایی، محمدرضا، صرف ساده،قم، دارالعلم.(1396ش.).
31. طبرسی، فضل‌بن‌حسن، مجمع البیان فی علوم القرآن، تهران،انتشارات ناصر خسرو.(1372ش.).
32. طبری، محمد بن جریر، جامع البیان عن تأویل آی القرآن، 30جلد، دار المعرفه ، بیروت، چاپ:1.(1412ق).
33. طریحی، فخرالدین بن محمد، مجمع البحرین، تهران، مرتضوی، (1375ش.).
34. طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، 10جلد، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.(بی تا).
35. عسکری، حسن بن عبدالله، الفروق فی اللغه، بیروت، دار الآفاق الجدیده، (1400).
36. الغمراوی، محمد أحمد، « الجناس التام فی القرآن»، الرساله، ش 1022، ص 175-172.(1372ق.).
37. فرّا، یحیی‌بن‌زیاد، معانی‌القرآن، با تعلیق صلاح‌ عبدالعزیز‌السید و محمد مصطفی‌الطیب، قاهره، دارالسلام. (1434ق).
38. فراهیدی، خلیل بن احمد، کتاب العین، قم، چاپ: دوم.(1409ق).
39. معمّر بن مثنّی، ابوعبیده، مجاز القرآن، مصر، مکتبه الخانجی،(1381ق).
40. مقاتل بن سلیمان، تفسیر مقاتل بن سلیمان، 5جلد، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.(1423ق).
41. نحاس، احمد بن محمد، اعراب القرآن، بیروت‌، دار الکتب العلمیه، منشورات محمد علی بیضون‌.(1421ق).