واکاوی چالش‌های برابریابی اسماءالحسنی در ترجمه‌های فارسی قرآن کریم

نوع مقاله : مقالات علمی پژوهشی

نویسنده
استادیار پژوهشکده اعجاز قرآن، دانشگاه شهید بهشتی
چکیده
ترجمه قرآن، چه به صورت کامل، چه به صورت ترجمه بخشی از آن، از همان زمان نزول این کتاب مقدس آغاز شده و سیر تکاملی آن تا امروز ادامه داشته است. نقد و ارزیابی علمی و مداوم ترجمه­های متفاوت قرآن کربم، می­تواند زمینه­ساز پیشرفت آن ها باشد و راه نیل به هدفی آرمانی که همانا ترجمه­ای دقیق و دربرگیرنده تمامی ظرافت­های متن اصلی است، را هموار سازد. به همین دلیل، در جستار حاضر تلاش شده است با روش توصیفی تحلیلی آمیخته با نقد وبا رویکرد آسیب­شناسی فنی و ادبی ترجمه، چالش­های پیش­روی مترجمان در برابریابی اسماءالحسنی به زبان فارسی مورد مطالعه قرارگیرد. بر این اساس، داده­های مربوط به 43 مورد از این اسامی از کل قرآن انتخاب ودر35 ترجمه فارسی معاصر قرآن مورد بررسی ونقدقرار گرفت. نتایج پژوهش نشان می­دهد که مترجمان دست­کم در 11 مورد، از اصول و مبانی ترجمه تخطی کرده­اند. برخی از این لغزش­ها عبارت­اند از: عدم رعایت نظم و همگونی در ترجمه؛ عدم رعایت اختصار در ترجمه؛ عدم ارائه برابرنهادهای معمول و قابل فهم؛ حذف بی­دلیل؛ عدم توجه به یکسان­سازی ترجمه ساختارهای نحوی مشابه و تعدیل­های ساختاری نابجا و بیش­ از اندازه.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


........................، القرآن الکریم،. تهران: موسسه تحقیقاتی و انتشاراتی فیض کاشانی.(1381ش).
آذرنوش، آذرتاش، تاریخ ترجمه از عربی به فارسی، ...: .....(1375ش).
الهی قمشه‌ای، مهدی، القرآن المجید، قم: فاطمه الزهراء.(1380ش).
انصاریان، حسین، قرآن مجید، قم: چاپخانه بزرگ قرآن.(1383ش).
آهنگر، عباسعلی و میکده، اعظم،«واکاوی زبان‌شناختی باهم‌آیی واژگانی در قرآن مجید:شواهدی از سوره مبارکه اسراء، کهف، مریم و طه»، پژوهش‌های زبان‌شناختی قرآن، سال 5، شماره 2، پیاپی10، صص 58-33،(1395ش).
آیتی، عبدالمحمد، قرآن مجید، تهران: سروش.(1382ش).
آیینه‌وند، صادق و نیازی، شهریار.(1379). «معناشناسی اسماء الحسنی»، نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، دوره 42-41، شماره 154-153، صص 18-1، (1379ش).
بایرک، توسن، زیباترین نامها، پریچهر فرجادی، تهران: آئین تفاهم.(1379ش).
برزی، اصغر، ترجمه قرآن و نکات نحوی قرآن کریم، تهران: بنیاد قرآن.(1383ش).
بروجردی، سیدابراهیم، ترجمه و تفسیر جامع، تهران: صدر.(1366ش).
بی نا، قرآن فرهنگستان (دهم هجری)، (1383)، تصحیح علی رواقی، تهران: آثار.(1383ش).
پاکتچی، احمد، ترجمه شناسی قرآن کریم: رویکرد نظری و کاربردی، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق.(1392ش).
پاینده، ابوالقاسم، قرآن مجید، تهران: جاویدان.(1375ش).
پورجوادی، کاظم، قرآن مجید، تهران: بنیاد دائره المعارف اسلامی. (1372ش).
جواهری، سید محمدحسن، «پژوهشی در اصول، مبانی و فرایند ترجمه قرآن»، پژوهش و حوزه، سال5، شماره20-19، صص73-49،(1383ش).
حاجی اسماعیلی، محمدرضا، شکرانی، رضا و کیانی، زهره، «بررسی ساخت‌های گوناگون "کان"ی ناقصه در قرآن و نقد دیدگاه مترجمان در برابریابی فارسی آن»، ادب عربی، سال8، شماره1، صص76-59، (1395ش).
حجت، هادی، عیار نقد برتر ترجمان وحی، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی. (1379ش).
حجتی، مهدی، گلی از بوستان خدا، قم: بخشایش.(1384ش).
خرم‌دل، مصطفی، ترجمه قرآن، تهران: احسان.(1384ش).
خرمشاهی، بهاءالدین، قرآن کریم، تهران: نیلوفر.(1386ش).
................................، هفتاد بحث و تحقیق قرآنی، تهران: مرکز نشر فرهنگی مشرق. (1372ش).
خوانین‌زاده، محمدعلی، معناشناسی اسماءالحسنی در قرآن کریم، تهران: دانشگاه امام صادق.(1389ش).
دهلوی، شاه ولی الله، القرآن الکریم، مدینه: مجمع ملک فهد طباعه المصحف الشریف. (1417ق).
رضایی اصفهانی، محمدعلی، منطق ترجمه قرآن، قم: مرکز جهانی علوم انسانی.(1386ش).
...........................................، ترجمه قرآن،......:دارالفکر.(1383ش).
رهنما، زین‌العابدین، قرآن مجید با ترجمه و تفسیر، تهران: چاپ کیهان.(1354ش).
زرکوب، منصوره و صدیقی، عاطفه، «تعدیل و تغییر در ترجمه، چالش‌ها و راهکارهابا تکیه بر ترجمة کتاب التّرجمة و أدواتها»، پژوهش‌های ترجمه در زبان و ادبیات عربی.دوره2، شماره8، صص54-35، (1392ش).
سراج، رضا. قرآن کریم با ترجمه فارسی، تهران: سازمان چاپ دانشگاه. (1390ق).
شهبازی، اصغر، احمدیان، حمید و شاملی، نصرالله، «کارکردهای بلاغی حذف و اثر آن در ترجمه قرآن کریم»، پژوهش‌های زبان-شناختی قرآن کریم. دوره 4، شماره 1، صص 76-61، (1394ش).
صادق نوبری، عبدالمجید، ترجمه قرآن، تهران: اقبال.(1396ق).
صفار زاده، طاهره، ترجمه قرآن، تهران: موسسه فرهنگی جهان رایانه کوثر.(1380ش).
صفری، مسعود، آسیب‌شناسی ترجمه قرآن کریم در واژه و ساختار، ............(1380ش).
صفوی، کوروش، فرهنگ توصیفی معنی‌شناسی،تهران: فرهنگ معاصر.(1384ش).
صفوی، محمدرضا، ترجمه قرآن براساس المیزان، قم: دفتر نشر معارف قم.(1388ش).
صلواتی، محمود، قرآن کریم، تهران: مبارک.(1387ش)
طاهری قزوینی، عی اکبر، قرآن مبین، تهران: قلم.(1380ش).
طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، جلد 8، بیروت: موسسه الاعلمی للمطبوعات. (1393ق).
عاملی، ابراهیم.(1360). تفسیر عاملی. تهران: صدوق.(1360ش)
فارسی، جلال‌الدین، قرآن کریم، تهران: انجام کتاب.(1369ش).
فولادوند، محمد مهدی، قرآن کریم، تهران: دارالقرآن الکریم (دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی). (1376ش).
قبادی آدینه‌وند لرستانی، محمدرضا، (1377). کلمه الله العلیا، قم: اسوه.(1377ش)
قرشی بنایی، علی‌اکبر، ترجمه و تفسیر احسن الحدیث، تهران: بنیاد بعثت.(1375ش).
کاویان‌پور، احمد، ترجمه قرآن، تهران: اقبال.(1372ش).
کریمی‌نیا، مرتضی، «یکسانی و هماهنگی ترجمه قرآن».ترجمان وحی، سال 1، شماره1، صص24-7، (1376ش).
کوشا، محمدعلی، ترجمه‌های ممتاز قرآن در ترازوی نقد، رشت: مبین.(1382ش).
مشکینی اردبیلی، علی، القرآن الکریم، قم: الهادی.(1381ش).
مصباح‌زاده، عباس، قرآن مجید با ترجمه فارسی، تهران: بدرقه جاویدان. (1380ش).
مطهری، مرتضی، «ترجمه قرآن مجید به اهتمام آقای ابوالقاسم پاینده». یغما، سال11، شماره2،(1337ش).
معزی، محدکاظم، ترجمه قرآن کریم، قم: انجمن اسلامی دانشجویان.(1375ق).
مکارم شیرازی، ناصر، القرآن الکریم، قم: دارالقرآن الکریم.(1376ش).
ملاابراهیمی، عزت و طباطبایی، سعیده سادات، «معناشناسی واژه عظیم در قرآن کریم».تنعیم، سال اول، شماره چهارم، صص30-11، (1395ش).
موسوی گرمارودی، قرآن کریم، علی، تهران: قدیانی.(1384ش).
مهدی‌پور، فاطمه، «ژان رنه لادمیرال؛ قضایایی برای رویارویی با مشکلات ترجمه».کتاب ماه ادبیّات، شمارة 51 (پیاپی 165)، صص 52ـ48، (1390ش).
ناصری، مهدی، شیروی خوزانی، مصطفی و توکلی محمدی، محمودرضا، «ترجمه‌های تحت اللفظی معاصر قرآن کریم به زبان فارسی؛ برتری‌ها و کاستی‌ها». مطالعات ترجمه قرآن و حدیث، دوره 1، شماره2، صص167-137،(1393ش).
نیازی، شهریار، پژوهشی تاریخی- معنایی درباره اسماء الحسنی، تهران: قدیم.(1383ش).
یاسری، محمود، قرآن کریم، قم: بنیاد فرهنگی امام مهدی. (1383ش).
یزدی، محمد، ترجمه قرآن کریم، تهران:اسوه.(1386ش).
Sung, j. English Lexical Collocations and Their Relation to Spoken Fluency of Adult Non–native Speakers, Unpublished doctoral dissertation. Indiana University of Pennsylvania, Pennsylvania. (2003).