موضوع مبالغه در علوم گوناگون زبان عربی مورد توجه بوده اما کمتر به این مفهوم در افعال مزید- به ویژه در قرآن کریم- توجه شده است. فراوانی مبالغه در افعال مزید قرآن و نهفتههای معنایی این صیغهها و عدم توجه کافی مترجمان در برگردان آنها، پژوهش و بررسی این موضوع را ضروری مینماید. در پژوهش حاضر، با روش توصیفی- تحلیلی چالشهای مفهوم مبالغه و برگردان آن در افعال مزید قرآن مورد بررسی قرار گرفته است که هدف آن، معرفی این چالشها و در نهایت ارائه ترجمهای دقیقتر از قرآن است. بر اساس یافتههای این پژوهش، میتوان دستکم سه چالش مهم در این زمینه برشمرد که عبارتاند از: تعدد معانی بابهای مزید و غلبه معانی مشهورتر، درهمتنیدگی دو مفهوم «کثرت» و «مبالغه»، و اشتباه در تشخیص موضوع مبالغه. دیگر آنکه بررسی آیاتِ نمونه در این پژوهش نشان میدهد که عموم تفاسیر و ترجمههای فارسی از همهگیری گونهای ضعف و نارسایی در شناخت و انتقال مفهوم مبالغه افعال مزید در قرآن رنج میبرند. افزون بر این، شیوه تحلیل آیات در این پژوهش آَشکار میسازد که تشخیص دلالت افعال بر مبالغه، ساده نیست و تنها با تکیه بر معنای صرفی صیغهها و کلیاتی که در کتابهای صرف در این باره آمده است نمیتوان بدان پیبرد، بلکه تدقیق در بافت آیات و تحلیل فضای آن با استفاده از قرینههای درون و فرامتنی برای تشخیص دلالت مبالغه در افعال قرآن ضروری است.
آلوسی، شهاب الدین محمود بن عبد الله، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم والسبع المثانی، تحقیق علی عبد الباری عطیه، الطبعه الاولی، بیروت: دار الکتب العلمیه. (1415ق).
ابن الاثیر، ضیاء الدین، المثل السائر فی ادب الکاتب والشاعر، تحقیق: احمد الخوفی - بدوی طبانه، الطبعه الثانیه، القاهره: دار نهضه مصر للطبع و النشر. )بیتا).
ابن المعتز، عبدالله، کتاب البدیع، الطبعه الثالثه، الکویت: دار المسره. (1982م).
ابن جعفر، قدامه، نقد الشعر، تحقیق: محمد عبد المنعم خفاجی، الطبعه الاولی، القاهره: مکتبه الکلیات الازهریه. (1980م).
ابن جنی، أبو الفتح عثمان، الخصائص، تحقیق محمد علی النجار، القاهره: دار الکتب المصریه. (1952م).
ابن جنی، أبو الفتح عثمان، المحتسب فی تبیین وجوه شواذ القراءات والإیضاح عنها، تحقیق: علی النجدی – عبد الحلیم النجار – عبد الفتاح اسماعیل، القاهره: المجلس الأعلی للشؤون الاسلامیه. (1994م).
ابن درستویه، ابو محمد عبد الله بن جعفر بن محمد بن درستویه بن المرزبان، تصحیح الفصیح وشرحه، تحقیق محمد بدوی المختون، القاهره: المجلس الاعلی للشؤون الاسلامیه. (1998م).
ابن عاشور، محمد الطاهر بن محمد، التحریر و التنویر، تونس: الدار التونسیه للنشر. (1984م).
ابن فارس، ابو الحسین احمد، معجم مقاییس اللغه، تحقیق: عبد السلام محمد هارون، بیروت: دار الجیل. (1999م).
ابن کمال باشا، شمس الدین احمد بن سلیمان، الفلاح شرح المراح، تحقیق محمد السید عثمان، بیمک: دار الکتب العلمیه. (2013م).
ابن منظور، أبی الفضل جمال الدین محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت: دار صادر. (1968م).
ابن منقذ، اسامه، البدیع فی نقد الشعر، تحقیق: عبد آ. علی مهنا، بیروت - الطبعه الاولی، لبنان: دار الکتب العلمیه. (1987م).
استرآباذی، رضی الدین محمد بن الحسن، شرح شافیه ابن الحاجب، تحقیق و شرح محمد نور الحسن و محمد الزفزاف و محمد محی الدین عبدالحمید، بیروت: دار الکتب العلمیه. (1982م).
اندلسی، أبوحیان محمد بن یوسف، البحر المحیط فی التفسیر، تحقیق: صدقی محمد جمیل، بیروت: دار الفکر. (1420ق).
بهلول، عبد الله، المبالغه بین اللغه والخطاب، الطبعه الاولی، تونس: مکتبه قرطاج. (2009م).
بیضاوی، عبدالله بن عمر، أنوار التنزیل و أسرار التأویل، تحقیق: محمد عبدالرحمن المرعشلی، الطبعه الأولی، بیروت: دار إحیاء التراث العربی. (1418ق).
جرجانی، عبد القاهر، دلائل الإعجاز، تحقیق: محمود محمد شاکر، الطبعه الثالثه، القاهره: مطبعه المدنی. (1992م).
حدیثی، خدیجه، أبنیه الصرف فی کتاب سیبویه، الطبعه الاولی، بیروت: مکتبه لبنان ناشرون. (2003م).
حسان، تمام، اللغه العربیه معناها و مبناها، بیمک: دار الثقافه. (1994م).
حسن، عباس، النحو الوافی، الطبعه الثالثه، مصر: دار المعارف. (بیتا).
حسینی تهرانی، سید هاشم، علوم العربیه، چاپ دوم، بیمک: انتشارات مفید. (1364ش).
حلبی، السمین، الدر المصون فی علوم الکتاب المکنون، تحقیق احمد محمد الخراط، دمشق: دار القلم. (بیتا).
خفاجی، ابن سنان ابو محمد عبد الله بن محمد بن سعید بن سنان، سر الفصاحه، تحقیق: داود غطاشه الشوابکه، الطبعه الاولی، بیمک: دار الفکر ناشرون وموزعون. (2006م).
راجحی، عبده، التطبیق الصرفی، بیروت: دار النهضه العربیه. (1979م).
رازی، فخر الدین محمد بن عمر، التفسیر الکبیر، الطبعه الاولی، بیروت: دار الفکر. (1981م).
زمخشری، محمود بن عمر، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، الطبعه الثالثه، بیروت: دار الکتاب العربی. (1407ق).
راغب، الحسین بن محمد الإصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، تحقیق صفوان عدنان داودی، الطبعه الأولی، دمشق: دار العلم – دار الشامیه.(1412ق).
رمانی، ابو الحسن علی بن عیسی، النکت فی إعجاز القرآن، تحقیق محمد زغلول سلام، الطبعه الثالثه، مصر: دار المعارف. (1976م).
زاملی، مجید خیر الله، معجم الصواب اللغوی فی أبنیه الأفعال، بیروت: دار الکتب العلمیه. (2015م).
زبیدی، محمد بن محمد بن عبدالرزاق الحسینی أبو الفیض الملقب بمرتضی الزبیدی، تاج العروس من جواهر القاموس، تحقیق: عبدالعزیز مطر، بیمک: دار الهدایه. (1970م).
سامرائی، فاضل صالح، التعبیر القرآنی، الطبعه الرابعه، عمان: دار عمار. (2006م).
سیبویه، أبوبشر عمرو بن عثمان بن قنبر، کتاب سیبویه، تحقیق و شرح عبدالسلام محمد هارون، الطبعه الثالثه، القاهره: مکتبه الخانجی. (1988م).
شلاش، هاشم طه، أوزان الفعل ومعانیها، النجف الأشرف: مطبعه الآداب. (1971م).
طبری، محمد بن جریر، جامع البیان فی تفسیر القرآن، الطبعه الاولی، بیروت: دار المعرفه، (1412م).
طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، الطبعه الأولی، بیروت: دار إحیاء التراث العربی. (بیتا).
عثمانی، یوسف، دراسات فی اللغه والمصطلح، الطبعه الاولی، تونس: دار الناهل. (1997م).
عسکری، ابو هلال، کتاب الصناعتین الکتابه والشعر، تحقیق: علی محمد البجاوی – محمد ابو الفضل ابراهیم، الطبعه الاولی، بیمک: عیسی البابی الحلبی. (1952م).
عضیمه، محمد عبدالخالق، المغنی فی تصریف الأفعال، الطبعه الثانیه، القاهره: دار الحدیث. (1999م).
عمادی، أبو السعود، تفسیر أبی السعود = إرشاد العقل السلیم إلی مزایا الکتاب الکریم، بیروت: دار إحیاء التراث العربی. (بیتا).
عمر، أحمد مختار عبد الحمید، معجم اللغه العربیه المعاصره، الطبعه الاولی، القاهره: عالم الکتب. (2008م).
غرناطی، محمد بن أحمد، التسهیل لعلوم التنزیل، الطبعه الرابعه، لبنان: دار الکتاب العربی. (1983م).
فیروزآبادی، مجد الدین محمد بن یعقوب، القاموس المحیط، الطبعه الثامنه، بیروت: مؤسسه الرساله. (2005 م).
قرشی، عالی سرحان، المبالغه فی البلاغه العربیه: تاریخها وصورها، الطبعه الأولی، مکه المکرمه: مطبوعات نادی الطائف الأدبی. (1985م).
قرطبی، محمد بن احمد، الجامع لأحکام القرآن، نوبت چاپ: 1، تهران: ناصر خسرو. (1364ش).
مجمع اللغه العربیه، المعجم الوسیط، الطبعه الرابعه، القاهره: مکتبه الشروق الدولیه. (2003م).
محمد، احمد سعد، التوجیه البلاغی للقراءات القرآنیه، القاهره: مکتبه الآداب. (بیتا).
نسفی، عبد الله بن أحمد، مدارک التنزیل وحقائق التأویل، بیروت: دار النفائس. (1416ق).
هنداوی، عبد الحمید أحمد یوسف، الإعجاز الصرفی فی القرآن الکریم، بیروت: المکتبه العصریه للطباعه والنشر. (2002م).
هندی، احمد ابراهیم، فی صیغ المبالغه وبعض صورها فی العربیه، الامارات: المنهل. (2016م).
آلوسی، شهاب الدین محمود بن عبد الله، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم والسبع المثانی، تحقیق علی عبد الباری عطیه، الطبعه الاولی، بیروت: دار الکتب العلمیه. (1415ق).
ابن الاثیر، ضیاء الدین، المثل السائر فی ادب الکاتب والشاعر، تحقیق: احمد الخوفی - بدوی طبانه، الطبعه الثانیه، القاهره: دار نهضه مصر للطبع و النشر. )بیتا).
ابن المعتز، عبدالله، کتاب البدیع، الطبعه الثالثه، الکویت: دار المسره. (1982م).
ابن جعفر، قدامه، نقد الشعر، تحقیق: محمد عبد المنعم خفاجی، الطبعه الاولی، القاهره: مکتبه الکلیات الازهریه. (1980م).
ابن جنی، أبو الفتح عثمان، الخصائص، تحقیق محمد علی النجار، القاهره: دار الکتب المصریه. (1952م).
ابن جنی، أبو الفتح عثمان، المحتسب فی تبیین وجوه شواذ القراءات والإیضاح عنها، تحقیق: علی النجدی – عبد الحلیم النجار – عبد الفتاح اسماعیل، القاهره: المجلس الأعلی للشؤون الاسلامیه. (1994م).
ابن درستویه، ابو محمد عبد الله بن جعفر بن محمد بن درستویه بن المرزبان، تصحیح الفصیح وشرحه، تحقیق محمد بدوی المختون، القاهره: المجلس الاعلی للشؤون الاسلامیه. (1998م).
ابن عاشور، محمد الطاهر بن محمد، التحریر و التنویر، تونس: الدار التونسیه للنشر. (1984م).
ابن فارس، ابو الحسین احمد، معجم مقاییس اللغه، تحقیق: عبد السلام محمد هارون، بیروت: دار الجیل. (1999م).
ابن کمال باشا، شمس الدین احمد بن سلیمان، الفلاح شرح المراح، تحقیق محمد السید عثمان، بیمک: دار الکتب العلمیه. (2013م).
ابن منظور، أبی الفضل جمال الدین محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت: دار صادر. (1968م).
ابن منقذ، اسامه، البدیع فی نقد الشعر، تحقیق: عبد آ. علی مهنا، بیروت - الطبعه الاولی، لبنان: دار الکتب العلمیه. (1987م).
استرآباذی، رضی الدین محمد بن الحسن، شرح شافیه ابن الحاجب، تحقیق و شرح محمد نور الحسن و محمد الزفزاف و محمد محی الدین عبدالحمید، بیروت: دار الکتب العلمیه. (1982م).
اندلسی، أبوحیان محمد بن یوسف، البحر المحیط فی التفسیر، تحقیق: صدقی محمد جمیل، بیروت: دار الفکر. (1420ق).
بهلول، عبد الله، المبالغه بین اللغه والخطاب، الطبعه الاولی، تونس: مکتبه قرطاج. (2009م).
بیضاوی، عبدالله بن عمر، أنوار التنزیل و أسرار التأویل، تحقیق: محمد عبدالرحمن المرعشلی، الطبعه الأولی، بیروت: دار إحیاء التراث العربی. (1418ق).
جرجانی، عبد القاهر، دلائل الإعجاز، تحقیق: محمود محمد شاکر، الطبعه الثالثه، القاهره: مطبعه المدنی. (1992م).
حدیثی، خدیجه، أبنیه الصرف فی کتاب سیبویه، الطبعه الاولی، بیروت: مکتبه لبنان ناشرون. (2003م).
حسان، تمام، اللغه العربیه معناها و مبناها، بیمک: دار الثقافه. (1994م).
حسن، عباس، النحو الوافی، الطبعه الثالثه، مصر: دار المعارف. (بیتا).
حسینی تهرانی، سید هاشم، علوم العربیه، چاپ دوم، بیمک: انتشارات مفید. (1364ش).
حلبی، السمین، الدر المصون فی علوم الکتاب المکنون، تحقیق احمد محمد الخراط، دمشق: دار القلم. (بیتا).
خفاجی، ابن سنان ابو محمد عبد الله بن محمد بن سعید بن سنان، سر الفصاحه، تحقیق: داود غطاشه الشوابکه، الطبعه الاولی، بیمک: دار الفکر ناشرون وموزعون. (2006م).
راجحی، عبده، التطبیق الصرفی، بیروت: دار النهضه العربیه. (1979م).
رازی، فخر الدین محمد بن عمر، التفسیر الکبیر، الطبعه الاولی، بیروت: دار الفکر. (1981م).
زمخشری، محمود بن عمر، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، الطبعه الثالثه، بیروت: دار الکتاب العربی. (1407ق).
راغب، الحسین بن محمد الإصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، تحقیق صفوان عدنان داودی، الطبعه الأولی، دمشق: دار العلم – دار الشامیه.(1412ق).
رمانی، ابو الحسن علی بن عیسی، النکت فی إعجاز القرآن، تحقیق محمد زغلول سلام، الطبعه الثالثه، مصر: دار المعارف. (1976م).
زاملی، مجید خیر الله، معجم الصواب اللغوی فی أبنیه الأفعال، بیروت: دار الکتب العلمیه. (2015م).
زبیدی، محمد بن محمد بن عبدالرزاق الحسینی أبو الفیض الملقب بمرتضی الزبیدی، تاج العروس من جواهر القاموس، تحقیق: عبدالعزیز مطر، بیمک: دار الهدایه. (1970م).
سامرائی، فاضل صالح، التعبیر القرآنی، الطبعه الرابعه، عمان: دار عمار. (2006م).
سیبویه، أبوبشر عمرو بن عثمان بن قنبر، کتاب سیبویه، تحقیق و شرح عبدالسلام محمد هارون، الطبعه الثالثه، القاهره: مکتبه الخانجی. (1988م).
شلاش، هاشم طه، أوزان الفعل ومعانیها، النجف الأشرف: مطبعه الآداب. (1971م).
طبری، محمد بن جریر، جامع البیان فی تفسیر القرآن، الطبعه الاولی، بیروت: دار المعرفه، (1412م).
طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، الطبعه الأولی، بیروت: دار إحیاء التراث العربی. (بیتا).
عثمانی، یوسف، دراسات فی اللغه والمصطلح، الطبعه الاولی، تونس: دار الناهل. (1997م).
عسکری، ابو هلال، کتاب الصناعتین الکتابه والشعر، تحقیق: علی محمد البجاوی – محمد ابو الفضل ابراهیم، الطبعه الاولی، بیمک: عیسی البابی الحلبی. (1952م).
عضیمه، محمد عبدالخالق، المغنی فی تصریف الأفعال، الطبعه الثانیه، القاهره: دار الحدیث. (1999م).
عمادی، أبو السعود، تفسیر أبی السعود = إرشاد العقل السلیم إلی مزایا الکتاب الکریم، بیروت: دار إحیاء التراث العربی. (بیتا).
عمر، أحمد مختار عبد الحمید، معجم اللغه العربیه المعاصره، الطبعه الاولی، القاهره: عالم الکتب. (2008م).
غرناطی، محمد بن أحمد، التسهیل لعلوم التنزیل، الطبعه الرابعه، لبنان: دار الکتاب العربی. (1983م).
فیروزآبادی، مجد الدین محمد بن یعقوب، القاموس المحیط، الطبعه الثامنه، بیروت: مؤسسه الرساله. (2005 م).
قرشی، عالی سرحان، المبالغه فی البلاغه العربیه: تاریخها وصورها، الطبعه الأولی، مکه المکرمه: مطبوعات نادی الطائف الأدبی. (1985م).
قرطبی، محمد بن احمد، الجامع لأحکام القرآن، نوبت چاپ: 1، تهران: ناصر خسرو. (1364ش).
مجمع اللغه العربیه، المعجم الوسیط، الطبعه الرابعه، القاهره: مکتبه الشروق الدولیه. (2003م).
محمد، احمد سعد، التوجیه البلاغی للقراءات القرآنیه، القاهره: مکتبه الآداب. (بیتا).
نسفی، عبد الله بن أحمد، مدارک التنزیل وحقائق التأویل، بیروت: دار النفائس. (1416ق).
هنداوی، عبد الحمید أحمد یوسف، الإعجاز الصرفی فی القرآن الکریم، بیروت: المکتبه العصریه للطباعه والنشر. (2002م).
هندی، احمد ابراهیم، فی صیغ المبالغه وبعض صورها فی العربیه، الامارات: المنهل. (2016م).
طهماسبی,عدنان , اصغری,جواد , فکری,مسعود و سلمانی,حسین . (1397). چالش های شناخت و برگردان مفهوم مبالغه در فعل های مزید قرآن کریم. جستارهای قرآنی و حدیثی مدرس, 5(9), 25-52.
MLA
طهماسبی,عدنان , اصغری,جواد , فکری,مسعود , و سلمانی,حسین . "چالش های شناخت و برگردان مفهوم مبالغه در فعل های مزید قرآن کریم", جستارهای قرآنی و حدیثی مدرس, 5, 9, 1397, 25-52.
HARVARD
طهماسبی,عدنان,اصغری,جواد,فکری,مسعود,سلمانی,حسین. (1397). 'چالش های شناخت و برگردان مفهوم مبالغه در فعل های مزید قرآن کریم', جستارهای قرآنی و حدیثی مدرس, 5(9), pp. 25-52.
CHICAGO
عدنان طهماسبی, جواد اصغری, مسعود فکری و حسین سلمانی, "چالش های شناخت و برگردان مفهوم مبالغه در فعل های مزید قرآن کریم," جستارهای قرآنی و حدیثی مدرس, 5 9 (1397): 25-52,
VANCOUVER
طهماسبی,عدنان,اصغری,جواد,فکری,مسعود,سلمانی,حسین. چالش های شناخت و برگردان مفهوم مبالغه در فعل های مزید قرآن کریم. جستارهای قرآنی و حدیثی مدرس, 1397; 5(9): 25-52.