بررسی هم‌پایگی انسجام دستوری غیرساختاری در خطبه اول نهج‌‌البلاغه و ترجمه‌های آن

نویسندگان
1 هیأت علمی
2 هیات علمی
3 کارشناس ارشد مترجمی زبان عربی
چکیده
انسجام (Cohesion)، اصطلاحی است در حوزه علم زبان­شناسی نقش­گرا که به بررسی روابط میان عناصر مختلف سازنده آن متن در دو سطح دستوری (ساختاری و غیرساختاری) و واژگانی می­پردازد. در بحث انسجام دستوری غیرساختاری، مؤلفه­های چهارگانه: ارجاع، ربط، جانشینی و حذف، به‌عنوان عوامل انسجام­بخش متن محسوب می شوند که هریک، در کنار دیگر عوامل انسجام، به پیوستگی و یکپارچگی متن می­انجامند. نظر به ضرورت اصل تعادل و برابری در فرآیند ترجمه، بازتاب هریک از عوامل فوق در ترجمه­ها در راستای حرکت همسو با متن اصلی از اهمیّت بسزایی برخوردار است. از آن‌جا که نهج­البلاغه به‌عنوان متنی منسجم، شامل گونه‌های مختلف انسجام­بخش است، انتظار می­رود ترجمه­های به‌عمل آمده از آن نیز این عناصر انسجام­بخش را در خود بازتاب دهد. این مقاله با اتخّاذ رویکرد توصیفی تحلیلی به بررسی و تطبیق مؤلفه­های انسجام دستوری غیرساختاری در خطبه اول نهج­البلاغه و پنج ترجمه انتخابی می­پردازد. از این رهگذر، میزان پایبندی مترجمان به بازتاب این مؤلفه­های انسجام­بخش بررسی شده و در نهایت این نتیجه حاصل شده است که در میان انبوه مؤلفه­های یادشده برخی از مترجمان در سایه حرکت هم­ارز و برابر با متن اصلی و با گزینش برابرنهادهایی مناسب، انسجام موجود در متن اصلی را به‌طور کامل در ترجمه‌های خود انعکاس داده­اند. در مواردی نیز مترجمان از این اصل غافل مانده­اند که این غفلت می­تواند ناشی از عواملی چون سبک خاص مترجم و ظرفیت زبانی دستوری متن مقصد باشد.

کلیدواژه‌ها


1- ابن‌ابی‌طالب، علی، نهج­البلاغه، ترجمه محمد دشتی، چاپ نهم، قم: انتشارات مشرقین، (1380ش).
2- -----------، نهج­البلاغه، ترجمه حسین انصاریان، تهران: پیام آزادی، (1386ش).
3- -----------، نهج­البلاغه، ترجمه علی نقی فیض­الاسلام اصفهانی، تهران: سازمان چاپ و انتشارات فقیه، (1368ش).
4- -----------، نهج­البلاغه، ترجمه اسدالله مبشّری، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، بی‌تا.
5- ---------، نهج­البلاغه، ترجمه جعفر شهیدی، چاپ چهاردهم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، (1378ش).
6- امیری خراسانی ، احمد و علی­نژاد، حلیمه، "بررسی عناصر انسجام متن در نفثه­المصدور بر اساس نظریّه­ هالیدی و حسن"، متن­پژوهی ادبی، شماره  63، صص7-23، (1378ش).
7- بامشکی ، سمیرا، "بررسی عوامل سازنده ابهام در مقالات شمس با تاکید بر مسئله انسجام دستوری"، مطالعات عرفانی ( مجله علمی پژوهشی )، شماره­ 10، (1388ش).
8- بدیع یعقوب، امیل، موسوعه الصرف والنحو والإعراب، چاپ چهارم، قم: انتشارات استقلال، (1385ش).
9- حدادی، محمود، مبانی ترجمه، تهران: انتشارات جمال­الحق، (1372ش).
10- صفّار زاده، طاهره، اصول و مبانی ترجمه، تهران: پارس کتاب، (1388ش).
11- کتفورد، جی سی، یک نظریه ترجمه از دیدگاه زبان­شناسی (رساله ای در زبان­شناسی کاربردی)، ترجمه احمد صدارتی، تهران: نشر نی، (1370ش).
12- کمائی­فر، سعیده و جابر، مریم، "انسجام متن تعاریف در کتاب­های درسی دانشگاهی"، دوفصلنامه علوم انسانی، شماره2، صص25-45، (1391ش).
13- لطفی­پور ساعدی، کاظم، "درآمدی به اصول و روش ترجمه"، تهران: مرکز نشر دانشگاهی، (1371ش).
14-معلوف، لوییس، "المنجد فی اللغه"، چاپ دوم، قم: انتشارات دارالعلم، (1384ش).
15- نظری، علیرضا و پروینی، خلیل و روشنفکر، کبری و آقاگل­زاده، فردوس، "زبان­شناسی متن و الگوی انسجام در آرای نحوی، بلاغی و نقدی عربی قدیم"، ادب عربی دانشگاه تهران، شماره 3، صص83-112، (1390ش).
16- وحیدیان، کامیار و عمرانی، غلامرضا، دستور زبان فارسی (1)، تهران: سمت، (1394ش).
17-Halliday, M. A. K, Linguistic Studies of Text and Discourse, London:Continuum, (2002).
18- Halliday, M.A.K, Language, Context: aspects of language in a social semiotic  perspective, Oxford University Press,(1985).
19- ----------------------------------, Context: aspects of language in a social semiotic  perspective, Oxford:Oup,(1989).
20- ----------------------------------, Cohesion in English, London: Longman,(1976).