تحلیل انتقادی ادوات تأکیدی مفعول مطلق تأکیدی و عطف مترادف در ترجمه‌های انگلیسی قرآن براساس نظریه متن‌گرایی هاوس (مطالعه موردی ترجمه‌های شاکر، ایروینگ، هلالی– خان)

نویسندگان
دانشگاه تهران
چکیده
ادبیات خاص‌ زبان قرآن، ترجمه آن به زبانی دیگر را با مشکل مواجه می‌کند. بررسی اسلوب تأکید، به‌عنوان یک مقوله نحوی در ترجمه‌های قرآن می‌تواند اختلاف و نارسایی معادل‌های آن‌ها را براساس نظریات موجود در این علم نشان دهد. با توجه به موقعیت این اسلوب در زبان مبدأ، نقد و ارزیابی معادل‌های دو وجه مفعول مطلق تأکیدی و عطف مترادف براساس الگوی متن‌گرایی هاوس می‌تواند راه‌گشای ترجمه دقیق‌تر در این زمینه باشد. بررسی دو وجه تأکیدی مزبور در ترجمه‌های انگلیسی شاکر، ایروینگ و هلالی خان با این معیار که بر گزینش واژگان و ساختار هم‌ارز با متن مبدأ استوار است، پرده از برخورد ناهمگون آن‌ها در برقراری تعادل‌های مذکور بر می‌دارد. معادل‌یابی سطحی مفعول مطلق تأکیدی، عدم انعکاس ساختار تأکیدی معادل در زبان مقصد و کیفیت برخاسته از آن و نیز عدم برقراری تعادل ساختاری مناسب در آیات مزیّن به قاعده عطف به مترادف (توسط واو) از جمله مهم‌ترین نواقص این ترجمه‌هاست. اما مترجمان در برخی موارد، چون برقراری تعادل مناسب ساختار تأکیدی با استفاده از الگوی ساختار موازی در زبان مقصد در مورد قاعده عطف به مترادف (توسط واو به همراه لا) عملکرد مناسبی داشته‌اند. گرچه اعجاز بیانی قرآن، تفاوت‌های دستوری دو زبان و نقش خود مترجم در ترجمه متعادل و یا نامتعادل این ادوات تأثیر مشهودی دارد، اما با توجه به موقعیت زبانی تأکید در متن مبدأ، روش ترجمه آشکار هاوس می‌تواند روش برتر در این حوزه درنظر گرفته شود.

کلیدواژه‌ها


 * قرآن‌کریم
1-آلوسی، محمود، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، تحقیق: علی عبدالباری عطیة، ط1، بیروت: دارالکتب العلمیة، (1415ق).
2-ابن‌ابى‌حاتم، عبدالرحمن‌بن‌محمد، تفسیر القرآن العظیم، تحقیق: اسعدمحمد طیب، ط3، عربستان: مکتبه نزار مصطفى باز، (1419ق).
3-ابن عاشور، محمد بن طاهر، التحریر و التنویر، بی مک: بی‌نا، (بی‌تا).
4-ابن عربی، محمد بن عبدالله، احکام القرآن، بی مک: بی‌نا، (بی‌تا).
5-ابن عطیة، عبدالحق بن غالب، المحرر الوجیز فى تفسیر الکتاب العزیز، تحقیق: عبدالسلام عبدالشافى محمد، ط1، بیروت: دارالکتب العلمیة، (1422ق).
6-ابن قتیبة، عبدالله بن مسلم، غریب القرآن، بی مک: بی‌نا، (بی‌تا).
7-ابن‌کثیر دمشقى، اسماعیل‌بن‌عمرو، تفسیر القرآن العظیم، تحقیق: محمدحسین شمس الدین، ط1، بیروت: دار الکتب العلمیة، منشورات محمدعلى بیضون، (1419ق).
8-ابن‌منظور، محمدبن‌مکرم، لسان‌العرب، تحقیق: جمال‌الدین‌میردامادی، ط1، بیروت: دارصادر، (1414ق).
9-استرآبادی، رضی‌الدین، شرح الرضی علی الکافیة، تحقیق: یوسف حسن عمر، تهران: موسسه الصادق، (1395ق).
10-اندلسی، ابوحیان، البحر المحیط فی التفسیر، تحقیق: محمد جمیل صدقی، بیروت: دارالفکر، (1420ق).
11-بغوی، حسین بن مسعود، معالم التنزیل فی تفسیر القرآن، تحقیق: عبدالرزاق مهدی، ط1، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، (1420ق).
12-بلخی، مقاتل بن سلیمان، تفسیر مقاتل بن سلیمان، تحقیق: عبد‌الله محمود شحاتة، ط1، بیروت: دار إحیاء التراث، (1423ق).
13-بیضاوی، عبدالله بن عمر، انوار التنزیل و اسرار التأویل، تحقیق: محمد عبدالرحمن مرعشلی، ط1، بیروت: دار إحیاء تراث العربیة، (1418ق).
14-جلالی، جلال‌الدین، «بررسی مقوله تأکید در ترجمه انگلیسی قرآن‌کریم»، ترجمان وحی، شماره 27، بهار و تابستان، ص24-48، (1389ش).
15-جلالین، (محلی، جلال‌الدین، سیوطی، جلال‌الدین)، تفسیر الجلالین، ط1، بیروت: مؤسسه ‌النور للمطبوعات، (1416ق). 
16-حسینی زبیدی، محمد مرتضی، تاج‌العروس من جواهر القاموس، تحقیق: علی هلالی، سیری علی، ط1، بیروت: دار الفکر، (1412ق).
17-حقی بروسوی، اسماعیل، تفسیر روح ‌البیان، بیروت: دارالفکر، (بی‌تا).
18-خزاعی‌فرید، علی، «نقد ترجمه در ایران، روش‌ها و آسیب‌ها» نامه فرهنگستان، شماره 3، بهار، ص73-91، (1394ش).
19-خطیب، عبدالکریم، التفسیر القرآنى للقرآنی، بی‌جا، (بی‌تا).
20-خوئی، ابوالقاسم، البیان فی تفسیر القرآن، بی‌جا: انوار الهدی، (1410ق).
21-درویش، محی الدین، إعراب القرآن و بیانه، ط4، سوریه: دارالإرشاد، (1415ق).
22-دعاس، احمد عبید، حمیدان، احمد محمد، قاسم، اسماعیل محمود،  إعراب القرآن الکریم، دمشق: دا‌رالمنیر و دارالفارابی، (1425ق).
23-راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات ألفاظ القرآن، تحقیق: صفوان عدنان داوودی، ط1، بیروت: دارالقلم، (1412ق).
24-رشید رضا، محمد، ألمنار، ط2، مصر: دار المنار، (1367ق).
25-رضایی اصفهانی، محمدعلی، «بررسی شرایط شرایط مترجم قرآن»، پیام جاویدان، شماره6، ص53-65، (1384ش).
26-ریزوندی، سعید، معانی و بیان و بدیع (بلاغت)، ط2، تهران: موسسه آموزش عالی آزاد پارسه، (1388ش).
27-زرکشی، بدرالدین محمد، البرهان فی علوم القرآن، تحقیق: محمد ابوالفضل ابراهیم، ط1، دار إحیاء کتب العربیة، (1376ق).
28-زمخشری، محمود، الکشاف فی حقائق غوامض التنزیل، ط3، بیروت: دارالکتب العربی، (1407ق).
29-سیوطی، جلال‌الدین، الإتقان فی علوم القرآن، تحقیق: مرکز دراسات القرآنیة، ط3، عربستان: مجمع ملک فهد للطباعه المصحف الشریف، (1426ق).
30-شاهسوندی، شهره، «بررسی زبان‌شناختی آیاتی از چهار ترجمه قرآن مجید»، مجله مترجم، سال 3، شماره 10، تابستان، ص63-93، (1372ش).
31-شوکانی، محمدبن‌علی، إرشاد الفحول إلی تحقیق الحق من علم الأصول، تحقیق: ابی حفص سامی، ط1، ریاض: دارالفضیله للنشر و التوزیع، (1421ق).
32-صافی، محمود، الجدول فی إعراب القرآن، بیروت: دارالرشید موسسه الایمان، (1418ق).
33-صدر‌الأفاضل، حسین، هاشم مرتضی، سید محمد، «تفاسیر علمای امامیه در شبه قاره هند و پاکستان»، مشکوة، شماره 10، بهار، ص7-29، (1365ش).
34-طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ط5، قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ مدرسین حوزه علمیه، (1417ق).
35-طبرسی، فضل بن حسن، مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن، مقدمه: محمد جواد بلاغی، تهران: ناصر خسرو، (1372ش).
36-طنطاوی، سیدمحمد، التفسیر الوسیط للقرآن الکریم، بی‌مک: بی‌نا، (بی‌تا).
37-طوسی، محمدبن‌حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، مقدمه: شیخ آغابزرگ تهرانى، تحقیق: احمد قصیرعاملی، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، (بی‌تا).
38-عباس، حسن، النحو الوافی، قم: انتشارات ناصر‌خسرو، الطببع و التجلید: چاپ امیر صفاحی صداقت (افست)، (بی‌تا).
39-عبدالولی، محمد، «کژتابی های ترجمه قرآن به زبان انگلیسی»، ترجمه ابوالفضل حری، پژوهش های قرآنی، سال 16، شماره 63، بهار و تابستان، ص363-380، (1389ش).
40-عبیزة، عایشه، دراسه وظیفیه لاسلوب التأکید فی القرآن الکریم، الجزائر: جامعه الحاج لخضر ببناته، کلیه الآداب و العلوم الانسانیة، (2009م).
41-غزالی، محمدبن‌محمد، إلجام‌العوام عن علم الکلام، نسخه خطی، بی‌مک: وزراه الأوقاف و الشئون الإسلامیة، إداره المخطوطات، (بی‌تا).
42-فخر رازی، محمدبن عمر، مفاتیح‌ الغیب، ط3، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، (1420ق).
43-فرّاء، ابوزکریا یحیى بن زیاد، معانی ‌القرآن، تحقیق: احمد یوسف نجاتى، محمدعلى نجار، عبدالفتاح اسماعیل شلبی، ط1، مصر: دار‌المصریه للتألیف و الترجمة، (بی‌تا).
44-فراهیدی، خلیل بن احمد، کتاب العین، ط2، قم: هجرت، (1409ق).
45-قرشی بنایی، علی اکبر، قاموس قرآن، ط6، تهران: دار الکتب الإسلامیة، (1412ق).
46-قرطبى، محمدبن‌احمد، الجامع لأحکام القرآن، ط1، تهران: انتشارات ناصر خسرو، (1364ش).
47-قلی‌زاده، حیدر، «مفعول مطلق و نحوه ترجمه آن»، بینات، سال 7، شماره 26، تابستان، ص90-107، (1379ش).
48-کاشانی، ملا فتح الله، منهج الصادقین فى الزام المخالفین، تهران: کتاب‌فروشى محمد حسن علمى، (1336ق).
49- ------------، زبده التفاسیر، تحقیق: بنیاد معارف اسلامی، ط1، قم: بنیاد معارف اسلامی، (1423ق).
50-گنابادی، سلطان محمود، تفسیر بیان السعاده فى مقامات العبادة، ط2، بیروت: مؤسسه الأعلمی للمطبوعات، (1408ق).
51- لارسون، میلدردال، ترجمه براساس معنا، ترجمه: علی رحیمی، ط1، تهران: جنگل، (1387ش).
52- لطفی‌پور ساعدی، کاظم، درآمدی بر اصول و روش ترجمه، ط2، تهران: مرکز نشر دانشگاهی، (1374ش).
53- محقق‌کرکی، علی‌بن‌حسین، جامع المقاصد فی شرح القواعد، تحقیق: موسسه آل‌البیت (ع) لإحیاء التراث، بی‌مک: موسسه تحقیقات و نشر معارف اسلامی، (بی‌تا).
54- مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، (1368ش).
55- مکارم‌شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ط1، تهران: دار الکتب الإسلامیة، (1374ش).
56- منافی‌اناری، سالار، «بررسی تطبیقی و تحلیلی دو ترجمه انگلیسی صیحفه سجادیه» فصلنامه زبان و ادب، شماره 35، بهار، ص111-129، (1387ش).
57- نحاس، ابوجعفراحمدبن‌محمد، إعراب القرآن، ط1، بیروت: منشورات محمدعلى بیضون، دار‌الکتب العلمیة، (1421ق).
58- هاشمی، احمد، جواهرالبلاغة، تحقیق: یوسف صمیلی، ط1، بیروت: مکتبةالعصریة، (1999م).
59-Al - Hilāli, M. T. Khān, M. M, Translation of The Meaning of The Noble Qur'an in The English Language, Madinah, K, S, A: King Fahad Complex for The Printing of The Holy Qur'an, (1417).
60-Cambridge Advanced Learner's Dictionary. Edition: 4, Soft Ware.
61-Catford, J.C, A Linguistic Theory of Translation, Oxford University Press, First Edition, (1965).  
62-Harris, Robert. A, Writing with Clarity and Style: A Guide to Rhetorical Devices for Contemporary Writers, Los Angeles, CA Pyrczak Pub: (2003).
63-House, Juliane, Translation Quality Assessment past and present, London & New York: Routledge, First Published, (2015).
64-Irving, T.B (…), The Qur'an [the Noble Reading].
65-Leech, Geoffrey, Svartvic, Jan, Communicative Grammar of English, Third Edition.
66-Longman Dictionary of American English, Person Education Limited: (2009).
67Merriam Webster's Collegiate Dictionary, Edition: 11, Software.
68-Oxford Collocations Dictionary, Oxford University Press, Software.
69-Quirk, R, Greenbaum, S, Leech, G, Svartvik, J, A comprehensive grammar of the English language, London and New York: Longman: (1985).
70-Shaffer, Virginia, McGraw– Hill Handbook of English, Forgotten Books: (2014).
71-Shakir, Mohammad , Holy Quran (1982).