قالب‌های معنایی فعل «رأی» در آیات قرآن‌کریم و برگردان فارسی (بر پایه نظریه معناشناسی قالبی چارلز فیلمور)

نویسندگان
دانشگاه اصفهان
چکیده
چشم، مهم­ترین اندام­ جسمانی به­شمار می­رود که کاربرد آن، دریافت داده­های گوناگون از محیط بیرونی، ذخیره آن در لایه­های سه­گانه ذهن (تخیل، توهم و تعقل) و شکل­گیری شناخت است. فعل «رأی» (دیدن)، به­­عنوان کار اصلی چشم، در ترکیب­های هم­نشینیِ گوناگون می­تواند گستره معنایی خود را وسعت ­بخشد و علاوه بر دیدنِ بیرونی، بر دیدن درونی مانند دانستن نیزدلالت­ کند. بر همین اصل، در برگردان فارسی و تفسیر آیات باید به شبکه معنایی و بافت زبانی توجه نمود. در قرآن‌کریم، بنابر اهمیت توانایی بینایی انسان در مسیر رسیدن به شناخت مفاهیم پیچیده ذهنی و غیر مادی، فعل مذکور کاربرد وسیعی داشته­است. زین رو، جُستار حاضر سعی خود را برآن گذاشته­است تا با رویکرد زبان­شناسی شناختی و با استناد به روش وصفی ـ تحلیلی، قالب­های معنایی فعل «رأی» را بر پایه نظریه معناشناسی قالبیِ چارلز فیلمور، در آیات قرآن‌کریم و برگردان فارسی آن (مکارم‌شیرازی، ارفع، پورجوادی، خرم­دل، الهی‌قمشه­ای و صفارزاده) بررسی و تحلیل ­نماید. در نمونه­های قرآنی مورد بررسی، فعل «رأی» دارای یک قالب معنایی دیداری ـ ادراکی به­عنوان قالب معنایی مرکزی و چهار قالب شناختیِ باورداشتن، شناختن و دانستن، مشاهده­کردن و درک­کردناست که پایه ابتدایی آن، همان دیدنِ ظاهری با چشم سر می­باشد.دستاورد پژوهش، بیان­گر آن است که مترجمین در برگردان فارسی قالب معناییِ مناسب با بافت زبانی آیات به ­خوبی عمل نکرده‌اند؛ ضمن آن‌که به تفاوت معنایی میان معادل­های فارسی هم­معنا مانند دیدن و مشاهده­کردن، نیز دقت لازم را مبذول نداشته و گاهی به‌جای یکدیگر به­کار برده­اند.

کلیدواژه‌ها


 
*قرآن‌کریم
1- ارفع، سیدکاظم، ترجمه قرآن، بی­مک، (بی­تا).
2- الهی قمشه­ای، مهدی، ترجمه قرآن، بی­مک، (بی­تا).
3- پورجوادی، کاظم، ترجمه قرآن، بی­مک، (بی­تا).
4- حافظ، محمدبن بهاءالدین، دیوان حافظ، بی­مک، (بی­تا).
5- خرم­دل، مصطفی، ترجمه قرآن، بی­مک، (بی­تا).
6- دهخدا، علی­اکبر، لغتنامه دهخدا، زیرنظر دکتر محمد معین و دکتر جعفر شهیدی، تهران، سیروس، (بی­تا).
7- راسخ­مهند، محمد، درآمدی بر زبان­شناسی شناختی، تهران، سمت، (1393ش).
8- صفارزاده، طاهره، ترجمه قرآن، مرکز تحقیقات رایانه­ای قائمیه اصفهان، (بی­تا).
9- صفوی، کوروش، درآمدی برمعنی­شناسی، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، (1379ش).
10- ـــــــــــــــ ، هفت گفتار درباره ترجمه، تهران، ماد، (1371ش).
11- ـــــــــــــــ ، نوشته­های پراکنده دفتر سوم زبانشناسی و ترجمه­شناسی، تهران، علمی، (1391ش).
12- کهوند، مریم و شهاب­الدین عادل، «فرهنگ دیداری و مفهوم دیدن»، نامه هنرهای تجسمی  و کاربردی، شماره 8، صص 18 ـ 5 (1390ش).
13- مادرشاهیان، سارا، «حذف فعل از منظر معنی­شناسی شناختی»، فصلنامه زبان­پژوهی، سال هفتم، شماره 16، صص 132 ـ 101. (1394ش).
14- مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، بی­مک، (بی­تا).
15- منافی اناری، سالار، «رویکردی زبانشناختی به ترجمه»، مجله زبان و زبانشناسی، صص 90 ـ 75.
16- موسوی، سیّد حمزه، محمد عموزاده و والی رضایی، «بررسی واژه «دیدن» براساس معناشناسی قالبی»، جستارهای ادبی، دوره 6، شماره 7، صص236 ـ 219. (1394ش).
17- یول، جورج ، نگاهی به زبان یک بررسی زبان­شناختی، ترجمه نسرین حیدری، تهران، سمت، (1393ش).
18- آذرنوش آذرتاش ، فرهنگ معاصر عربی ـ فارسی،  چاپ 10، تهران، نی، (1388ش).
19- إسماعیل صینی، محمود و دیگران ، المکنز العربی المعاصر، ط 1، بیروت، مکتبه لبنان ناشرون، (1414ق).
20- ایزوتسو، توشیهیکو ، الله والإنسان فی القرآن علم دلاله الرؤیه القرآنیه للعالم، ترجمه هلال محمد الجهاد، بیروت، الفکر الجدید، (2007م).
21- سیّدأحمد، ناصر و دیگران، المعجم الوسیط، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، (1429ق).
22- صافی، محمود، الجدول فی إعراب القرآن مع فوائد نحویه هامّة، جلد 11، دمشق، دارالرشید، (1995م). 
23- طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسه الأعلمی للمطبوعات، (1392ق).
24- ـــــــــــــ ، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسه الأعلمی للمطبوعات، (1417ق).
25- مصطفی، ابراهیم و دیگران، معجم الوسیط، الجزء الأول، طهران، مؤسسه الصادق للطباعه والنشر، (1429 ق).
26- معلوف، لویس، المنجد فی اللغة، تهران، اسلام، (1386ش).
27- Croft, William and D. Alan Cruse, Cognitive Linguistics. Cambridge: Cambridge University Press. (2004)
28- Evans, Vyvyan and Melanie Green, Cognitive Linguistics: An Introduction, Edinburgh University Press. (2006)
29- Langacker, Ronald, Foundation Of Cognitive Grammar, Volume I. Stanford, CA: Stanford University Press. (1987)
30- Sturken, M. & Cartwright, L. Practices of Looking: An Introduction to Visual Culture.Oxford University Press, New York. (2001)
31- www. almaany.com­