واکاوی معنای انواع «فاء» در قرآن کریم و ارزیابی برگردان فارسی آن

نویسندگان
1 عضو هیأت علمی گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه تربیت مدرس
2 دانشجوی دکتری
3 دانشجوی علوم قرآن وحدیث دانشگاه تربیت مدرس
چکیده
دانشمندان ادبیات عربی در تقسیم­­بندی انواع فاء و تحلیل معنایی آن با یکدیگر اختلاف دارند، این اختلاف در کنار محدودیت­های زبانی، مترجمان قرآن را در برگردان و انتخاب معادل مناسب برای انواع فاء، با دشواری­هایی مواجه ساخته است. این جستار بر آن است با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی، گونههای استعمال حرف فاء را در قرآن کریم مورد واکاوی قرارداده و برگردان فارسی هریک از آن­ها را ارزیابی نماید. از مهمترین نتایج این تحقیق، آن است که دوگونه حرف فاءعاطفه و فاء رابطه در قرآن کریم مورد استعمال قرار گرفته است که فاء عاطفه از حیث معنایی به انواع ترتیب (معنوی و ذکری)، تعقیب، سببیت، تفریعو تعلیل و فاء رابطه به انواع جزا و شبه جزا و سببیت تقسیم می­شوند. نیز بدست آمد که برگردان فارسی فاء فصیحه، تعلیلیه و سببیه (اگر در جواب نهی باشد)، به نسبت انواع دیگر فاء، با اشکال بیشتری مواجه و برگردان فاء ترتیب و تعقیب، در زبان فارسی با مشکل کمتری روبرو است.

کلیدواژه‌ها


 *قرآن کریم
1- آلوسی، سیدمحمود، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دار الکتب العلمیه، (1415 ق).
2- ابن انباری، عبدالرحمن بن محمد (بی‌تا)، الإنصاف فی مسائل الخلاف بین النحویین: البصریین و الکوفیین، بیروت، المکتبه العصریة.
3- ابن دمامینى، محمد بن ابى بکر، شرح الدمامینی على مغنی اللبیب‏، بیروت: مؤسسه التاریخ العربی، (بی‌تا)
4- ابن عاشور، محمد بن طاهر، التحریر و التنویر، بی‌جا: بی‌نا، (بی‌تا).
5- اندلسی، ابوحیان محمد بن یوسف، البحر المحیط فی التفسیر، بیروت: دار الفکر، (1420 ق).
6- انصاری، ابن‌هشام، مغنی اللبیب، قم: مکتبه آیه الله مرعشی نجفی، (1404 ق).
7- حافظ، شمس الدین محمدبن بهاء الدین، دیوان، به تصحیح ومقدمه محمد محیط طباطبایی ، تهران ، انجمن خوشنویسان ایران، (1369 ش).
8- درویش، محیی الدین، اعراب القرآن و بیانه، دمشق: دار الارشاد، (1415ق).
9- دعاس حمیدان قاسم، اعراب القرآن الکریم، دمشق: دار المنیر و دار الفارابی، (1425 ق).
10- رازی، محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، بیروت: دار احیاء التراث العربی، (1420 ق).
11- راشد، سید فرج، اللغه العبریه، قواعد و نصوص، ریاض، دار المریخ للنشر، (1413 ق).
12- رضى الدین استر آبادى، محمد بن حسن‏، شرح الرضی على الکافیة، تهران: موسسه الصادق للطباعه و النشر، (بی‌تا).
13- زجاج، ابراهیم بن سرى بن سهل‏، اعراب القرآن، قاهره و بیروت: دارالکتاب المصرى و دارالکتب اللبنانى، (1420 ق).
14- صافی، محمود بن عبدالرحیم، الجدول فی اعراب القرآن، دمشق: دار الرشید، (1418 ق).
15- عکبری، عبدالله‌‌بن حسین، التبیان فی اعراب القرآن، عمان-ریاض: بیت الافکار الدولیه، (بی‌تا).
16- فردوسی طوسی، ابوالقاسم، شاهنامه، به اهتمام سعید حمیدیان، تهران، نشر قطره، (1384ش).
17- فوال بابستی، عزیزه، المعجم المفصا فی النحو العربی، بیروت: دار الکتب العلمیه، (1413ق).
18- کریمی‌نیا، مرتضی، چه را ترجمه نکنیم و چرا؛ ترجمان وحی؛ شماره دوم سال اول، (1376ش).
19- مدنى، علیخان‌بن احمد، الحدائق الندیه فی شرح الفوائد الصمدیة، قم: ذوی القربی، (بی‌تا).
20- ناظر الجیش، محمدبن یوسف‏، شرح التسهیل المسمى تمهید القواعد بشرح تسهیل الفوائد، قاهره: دارالسلام، (بی‌تا).
21- نظامی گنجوی، الیاس بن یوسف بن زکی بن مؤید، مخزن الاسرار، با شرح مهدی ماحوزی، تهران نشر زوّار، (1389ش).