جستارهای ثقلین

جستارهای ثقلین

آسیب‌شناسی ترجمه‌ فولادوند با تکیه بر کارکردهای صرفی، نحوی، واژگانی و بلاغی دانش معناشناسی

نویسنده
دانشگاه ایلام
چکیده
ترجمه قرآن کریم و انتقال و شفاف­سازی معانی والای آن، برای مخاطبان فارسی­زبان از دیرباز موضع اهتمام محققان و اندیشمندان این کتاب الهی بوده است. یکی از مترجمانی که شمار کثیری از پژوهشگران،ترجمه­ او را در زمره بهترین ترجمه‌های معاصر قرآن بشمار آورده و آن را به لحاظ مطابقت با متن آیات و بکارگیری واژگان مأنوس زبان فارسی و مراعات قواعد زبانی و بیانی و نیز به­لحاظ نگرش نوین به ترجمه و روزآمدسازی بسیاری از مفاهیم پرچالش قرآن کریم، مُتقن و قابل استناد می­دانند، ترجمه فولادوند است. اما با وجود همه این محاسن، با اعمال نظری ژرف در فحوای ترجمه دست­کم در حوزه آیات مورد بحث- به نظر می­آید که مخاطب با مواردی از لغزش یا سهو مواجه می­شود که نشان از تسامُح یا احیاناً برداشتی ناهمگون از پاره‌ای ظرایف بدیع دستوری، واژگانی و ادبی قرآن دارد که در برخی موارد عدم رویکرد متناسب به این ظرافت‌های قرآنی، خواننده را در معرض برداشتی غیرهمسو با آیات شریفه قرار داده و علاوه بر مستور ماندن بخش‌هایی از وجوه اعجازی و تصاویر مبتکرانه­ آیات، جلوه ضعیف­تری از بلاغت قرآنی در ترجمه فارسی نمود می­یابد. این پژوهش درصدد است که با توجه به امکان­سنجیِ میزان خطاپذیری، در ترجمه­ آیات مورد بحث، این موارد را با استناد به مبانی علمی دقیقِ حوزه­های صرفی، نحوی، بلاغی، لغوی و واژگانی، به بوته­­ نقد و بررسی گذاشته و راه‌های اصلاحی جایگزین نیز پیشنهاد شود تا بدین­واسطه نمایه­هایی از رویکردهای تحلیلی معنامحوردر چارچوب‌های مذکور فراروی محققان قرار گرفته و راه برای پژوهش‌های غنی­تر و کاربردی­تر در این حوزه­ها گشوده بماند.
کلیدواژه‌ها

*قرآن کریم
1- إبراهیم‌مصطفی و آخرون، المعجم‌الوسیط، ط:1، استانبول، ترکیا: دارالمکتبةالاسلامیة، (1932م).
2- ابن‌عقیل، شرح ابن عقیل علی ألفیة ابن مالک، صیدا-بیروت: المکتبةالعصریة، (2001م).
3- ابن منظورأفریقی، لسان العرب، بیروت: مؤسسةالأعلمی للمطبوعات، (2005م).
4- ابن‌هشام أنصاری، مغنی اللبیب عن کتب الأعاریب، تحقیق: محمدمحیی‌الدین عبدالحمید، طهران:  منشورات دارالصادق، (1386ش).
5- أندلسی، أبوحیّان، أثیرالدین محمّدبن‌یوسف، البحر‌المحیط فی تفسیر القرآن‌الکریم، الطبعة الأولی، بیروت: دارالفکر، (1420ق).
6- تشاندلر، دانیال، أسس السیمیائیة، ترجمة: طلال وهبة، الطبعة الأولی، بیروت: المنظمةالعربیةللترجمة، (2008م).
7- تفتازانی، سعدالدین، المطوّل، بتصحیح و تعلیق: أحمد عزو عنایة، الطبعة الأولی، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، (لا‌تا).
8- جرجانی، شیخ عبدالقاهر، دلائل الإعجاز، تحقیق: السیدأحمدرشیدرضا، بیروت: دارالفکر، (2001م).
9- جوهری، اسماعیل‌بن‌حمّاد، الصحّاح، تحقیق: أحمد عبدالغفورعطار، ط2، بیروت: دارالعلم للملایین، (1979م).
10- حملاوی، شیخ ‌أحمد، شذا العَرف فی فنّ الصرف، بیروت: دارالعلم للملایین، (2007م).
11- خطیب قزوینی (الف)، جلال‌الدین محمدبن عبدالرحمان، تلخیص المفتاح، مقدمة: یاسین الأیوبی، صیدا-بیروت: المکتبةالعصریة، (2008م).
12- خطیب قزوینی (ب)، الإیضاح فی علوم البلاغة، بیروت: دار الکتاب العربی، (2008م).
13- رّاغب اصفهانی، حسین‌بن‌محمّد، معجم مفردات أالفاظ القرآن، تحقیق: محمد خلیل عیتانی، بیروت: دار المعرفة، (2007م).
14- زبیدی، محمدبن مرتضی، تاج العروس من جواهر القاموس، بتحقیق: إبراهیم الترزی، بیروت: دارصادر، (1386ق).
15- زمخشری (الف)، ابوالقاسم محمودبن‌عمر،الکشاف، بیروت: دارالکتاب العربی، (2008م).
16- زمخشری (ب)، أساس البلاغة، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، (2001م). 
17- سمین‌حلبی، أحمدبن‌یوسف، الدّرّ المصون فی علوم الکتاب المکنون، بیروت: دارالکتب العلمیه، (2001م).           
18- سیوطی (الف)، جلال‌الدین‌بن‌أبی‌بکر، الإتقان فی علوم القرآن، تحقیق: أحمدبن علی، القاهرة: دارالحدیث، (2006م).
19- سیوطی (ب)، همع الهوامع فی شرح جمع الجوامع، تحقیق: أحمد شمس الدین، بیروت: دارالکتب العلمیة، (2006م).
20- طبری، محمدبن‌جریر، جامع البیان فی تفسیر القرآن، ط1، بیروت: دارالمعرفة، (1412ق).
21- غلایینی، شیخ مصطفی، جامع الدروس العربیة، تحقیق وفهرسة: أحمد زهوة، بیروت: دارالکتاب العربی، (2006م).
22- فخررازی، محمدبن عمر، مفاتح الغیب، ط3، بیروت: دارإحیاء التراث العربی، (1420ق).
23- درویش، محی‌الدین ، إعراب القرآن الکریم و بیانه، بیروت: دار ابن­کثیر، (1988م).
24- مختار عمر، أحمد، علم الدلالة، الطبعةالخامسة، القاهرة: عالم الکتب، (1988م).                              
25- آذرتاش، آذرنوش، تاریخ ترجمه از عربی به فارسی (ترجمه­های قرآن)، چاپ اول، تهران: انتشارات سروش، (1375ش).
26- آیتی، عبدالمحمد، ترجمه قرآن ‌کریم، چاپ چهارم، تهران: انتشارات سروش، (1376ش).
27- الهی قمشه­ای، مهدی، ترجمه فارسی قرآن کریم، تهران: انتشارات اسوه، (بی‌تا).
28- پاینده، ابو القاسم، ترجمه فارسی قرآن کریم، چاپ پنجم، ‏تهران: سازمان انتشارات جاویدان، (1375ش).
29- فولادوند، محمدمهدی، ترجمه فارسی قرآن کریم، چاپ سوم، قم: دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، (1376ش).
30- مجتبوی، سیدجلال‌الدین، ترجمه قرآن کریم، چاپ دوم، تهران: انتشارات حکمت، (1376ش).
31- معزی، محمدکاظم، ترجمه تحت اللفظی قرآن کریم، پیرایش: محمد رضا توکل، چاپ ششم، تهران: نشر صابرین، (1379ش).                       
32- أحمدی، أحمد، «ضرورت ترجمه­ای آکادمیک از قرآن»، مجله بینات، سال اول، ش1، (1373ش).