تحلیل فرانقش بینافردی در نص و نقش آن در ترجمه قرآن

نویسندگان
1 استاد حق التدریس گروه زبان انگلیسی دانشگاه آزاد نیشابور و پیام نور فیروزه
2 استاد گروه زبانشناسی دانشگاه علامه طباطبایی/ معاون دانشجویی دانشگاه علامه
چکیده
در مطالعات ترجمه، معنا در مرکزیت فعالیت ترجمه قرار دارد. از آنجا که زبان­شناسی نقش­گرای نظام­مند،زبان را منبع بالقوه­ای از معنا (منبع معناسازی) قلمداد می­کند، اینگونه استدلال می­شود که این دستور، ابزار سودمندی برای ترجمه فراهم می­کند. در مدل نقش­گرای نظام­مند هر متنی سه نوع معنا یا فرانقش را کدگذاری می­کند. به لحاظ سنتی، مترجمان و ارزیابان ترجمه اغلب روی یک بعد از معنا یعنی معنای انگاره­ای، بویژه معنای تجربی تمرکز کرده­اند.این پژوهش با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی در چهارچوب دستور نقش‌گرای نظام­مند، به بررسی شیوه تبادل معنا بر اساس معنای بینافردی در گفتگوی بین خداوند متعال و ابلیس در چهار سوره (أعراف، حجر، إسراء، ص) و نقش آن در ترجمه قرآن می­پردازد.نتایج نشان می­دهد، مترجم قرآن با در نظر گرفتن مؤلفه­های تشکیل­دهنده بند در مقام تبادل، و آگاهی از تحلیل فرانقش بینافردی متن، مدل مناسب و ملموسی برای بررسی شیوه تبادل معنا در اختیار خواهد داشت و به خوبی قادر خواهد بود کیفیت ترجمه­ خود را با توجه به سازوکار به‌کار رفته در تحلیل ارزیابی کند. لیکن با توجه به ویژگی­های خاص زبان قرآن، وحدت شبکه­ای آیات، وجود وجوه و لایه­های معنایی متعدد متن و در نتیجه نهایت­ناپذیری قرآن این رویکرد به‌طور کلی نمی­تواند به طور بایسته در حوزه تفسیر قرآن راهگشا باشد.

کلیدواژه‌ها


* قرآن کریم
1- باتمانی، هوشنگ، تحلیل سوره یاسین بر اساس نظریه سیستمی­ــ­نقشی هالیدی، پایان­نامه منتشرنشده کارشناسی ارشد زبان شناسی همگانی، دانشگاه رازی،(1389ش).
2- حجتی، سیدمحمدباقر، پژوهشی در تاریخ قرآن کریم. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، (1388ش).
3- حرعاملی، محمدحسن، وسائل الشیعه. نشر مؤسسه آل‌ البیت‌لاحیاء التراثه الطبعه الاولی، (1409ق).
4- خورسندی، محمود، مسجدسرایی، حمید، جواهرالبلاغه، قم: نشر حقوق اسلامی، (1384ش).
5- سعیدی روشن، محمدباقر، زبان قرآن و مسائل آن، تهران: انتشارات سمت، (1389ش).
6- طباطبایى، سیدمحمدحسین، المیزان فى تفسیر القرآن، ترجمه سیدمحمدباقر، موسوى همدانى، قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ مدرسین حوزه علمیه قم، (1374ش).
7- عبدی­یاش، سمیرا،  الدنیا فی‌خطب‌نهج­البلاغه دراسه فی تحلیل الخطاب، پایان­نامه منتشرنشده کارشناسی ارشد، دانشگاه الزهراء، (1391ش).
8- قائمی­نیا، علیرضا، بیولوژی نص: نشانه­شناسی و تفسیر قرآن، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، (1389ش).
9- قهرمانی‌زاد، سجاد، نقش مرجع ضمیر و کاربرد آن در علم نحو، پایان­نامه منتشرنشده کارشناسی ارشد زبان و ادبیات عربی، دانشگاه شهید بهشتی، (1389ش).                                                    
10- مکارم شیرازى، ناصر، تفسیر نمونه، تهران: دار الکتبالإسلامیة، (1374ش).
11- معرفت، محمدهادی، علوم قرآنی، قم: مؤسسه فرهنگی تمهید، (1383ش).
12- مصفّای جهرمی، ابوالفضل، سازماندهی آغازگر در متون داستانی و غیر داستانی قرآن کریم: دیدگاه نقش گرایانه، پایان­نامه منتشرنشده کارشناسی ارشد زبان­شناسی همگانی، دانشگاه اصفهان، (1380ش).
13- Al-Husseini, Hashim Aliwy Mohammed, Al-Shaibani, Ghayth K. Shaker and AlSaaidi, Sawsan Kareem. Textual Analysis of Kinship Terms in Selected Quranic and Biblical Verses. International Journal for Innovation Education and Research. Vol.2-10. PP 90-106. (2014).
14- Crystal, David. A Dictionary of Linguistics and Phonetics (Sixth Edition). Blackwell Publishing. (2008).
15- Haitami, Ulfian and Meisuri, Meisuri. The Use Of Process IN JUZ AMMA Of Holy Quran. Linguistica (Journal of Linguistics of FBS Unimed(. Vol 1, No 2. (2012).
16- Halliday M.A.K.“Language theory and translation practice”, Rivista internazionale di tecnica della traduzione, n. 0, pp. 15-25. (1992).
17- Halliday M.A.K. “Towards a theory of goodtranslation”, in ExploringTranslation and MultilingualText Production: Beyond Content.Ed. by E. Steiner & C. Yallop,Berlin/New York, Mouton deGruyter, pp. 13-18. (2001).
18- Halliday, M.A.K. On language and linguistics. Continuum.(2003).
19- Halliday, M.A.K. and Matthiesson C.M.I.M. An Introduction to Functional Grammar (Third ed.). London: Axford. (2004).
20- Halliday, M.A.K. and Matthiesson C.M.I.M. Halliday’s Introduction to Functional Grammar, 4th Ed. (2014).  
21-Karyawan, Nunung. Systemic Functional Grammar Analysis on Themes in Holy Quran Translation Text of Yusuf Chapter Written by Abdullah Yusuf Ali. MA thesis submitted to The School of English Education of Post Graduate Program of Ahmad Dahlan University of Yogyakarta. (2011).
22- Manfredi, Marina, "Systemic Functional Linguistics as a tool for translation teaching: towards a meaningful practice", in: Rivista internazionale di tecnica della traduzione = International Journal of Translation. n.13, pp. 49-62. (2011).
23- Munday,J. Introducing translation studies: Theories and applications. London: Routledge. (2001).