بررسی شبکه معنایی حرف‌ «فی» و اهمیت آن درترجمه قرآن از منظر معنی‌شناسی شناختی

نویسندگان
1 دبیر آموزش و پرورش
2 – عضو هیات علمی گروه زبانشناسی دانشگاه علامه طباطبایی
چکیده
پژوهش حاضر به بررسی معانی حرف‌ اضافه «فی»، در قرآن، در چارچوب معنی‌شناسی شناختی می‌پردازد. معنی‌شناسی شناختی از رویکردهای نوظهور در علم زبان‌شناسی است که در آن، معمولاً معنای مکانی به‌عنوان معنای مرکزی و پیش‌نمونه برای حروف اضافه مکانی در نظر گرفته شده و سایر معانی زمانی، انتزاعی، استعاری و مجازی از آن منشعب می‌گردد. مجموعه این معانی به صورت یک شبکه به‌هم‌پیوسته نمایش داده شده و معنای پیش‌نمونه درمرکز آن قرار می‌گیرد. در این پژوهش، تمام کاربردهای این حرف، از قرآن استخراج گردیده و معانی آن‌ها با توجه به ترجمه‌های موجود و تفاسیر المیزان و مجمع‌البیان بررسی شده است. نگارندگان، به کمک دستاوردها و ابزارهای نظری مطروحه در معنی‌شناسی شناختی از قبیل طرح‌واره تصویری، مقولات شناختی، مفهوم پیش‌نمونه، شبکه شعاعی معنا، عنصر متحرک و زمینه، به ارائه معنای پیش‌نمونه این حرف پرداخته و سایر معانی آن را به کمک فرایندهایی مانند استعاره و مجاز به‌دست داده و در نهایت شبکه معنایی آن را ترسیم نموده‌‌اند. در نوشتگان کلاسیک، حدود ده معنی برای«فی» ذکر شده که شامل «ظرفیت، مصاحبت، تعلیل، استعلاء، الصاق، مترادف الی، مترادف من، مقایسه، تعویض و تاکید» است. در این پژوهش که با رویکردی شناختی به موضوع معانی حرف «فی» پرداخته است، 13 معنی مرتبط برای این حرف ارائه شده است .

کلیدواژه‌ها


* قرآن کریم
1- ابن هشام انصاری، مغنی‌اللبیب عن کتب الاعاریب، کویت، تراث العربیه، (1421ق).
2- جمالی، مصطفی، مغنی الفقیه: سیری کامل در معانی حروف، جلد دوم، قم: انتشارات دارالفکر، (1392ش).
3-راسخ‌مهند، محمد، «بررسی معانی حروف اضافه مکانی فرهنگ سخن بر اساس معنی‌شناسی شناختی»، مجله ادب‌پژوهی، 14: ص 49-66، (1389ش).
4-------------، درآمدی بر زبان‌شناسی شناختی، نظریه‌ها و مفاهیم، تهران: سمت، (1390ش).
5-زاهدی، کیوان و محمدی زیارتی، عاطفه، «شبکه معنایی «از» در چهارچوب معنی‌شناسی شناختی»، مجله تازه‌های علوم شناختی: 13، 1 ،ص67-80، (1390ش).
6-طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، (1417ق).
7-قائمی‌نیا، علیرضا، معناشناسی شناختی قرآن، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و ارشاد اسلامی، (1390ش).
8-طبرسی، فضل‌بن‌حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران: انتشارات ناصر خسرو، (1372ش).
9-یوسفی‌راد، فاطمه، بررسی حروف اضافه زبان فارسی در چارچوب معناشناسی شناختی با نگاه ویژه به حروف اضافه مکانی، رساله دکتری زبان‌شناسی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، (1387ش).
10-Alsaggaf,  M. A, Subakir Mohd Yasin, Muhamad and Imran Ho-Abdollah , "Cognitive  Meanings  in Selected English Translated Texts of  the Noble Qur’an" , International Journal on Quranic Research (IJQR) , Vol.3, No. 4, Pp. 1-18, (2013) 
11-Bennett, D.C , Spatial and Temporal Uses of English prepositions : An Essay in Stratificational Semantics , London: Longman. (1975)
12-Boers,F ,Spatial Prepositions and Metaphor: A Cognitive semantics Journey along the up-down  and the front-back Dimensions, Tubingen: Cunter Narr Verlag. (1996)
13-Brugman C.M ,Story of OVER, University of California at Berkeley, M.A thesis. (1980)
14-Brugman, C and George Lakoff ,"Cognitive topology and lexical networks", in S. Small, G. Cottrell and M. Tannenhaus (eds), Lexical Ambiguity Resolution. San Mateo, CA: Morgan Kaufman, pp. 477–507. (1988)
15-Cienki.A.J ,Spatial cognition and the semantics of prepositions in English, Polish and Russian. München: Verlag. Otto Sagner. (1989)
16-Deane, P.. Grammar in Mind and Brain: Explorations in Cognitive Syntax. Berlin: Mouton de Gruyter. (1992)
17-Feist, M and Gentner, D ,"Factors involved in the use of in and on". In: Altermann, Richard and Kirsh , David (eds.) Proceedings of the Twenty-fifth Annual Meeting of the Cognitive Science Society. New York, Psychology Press: 390–395. (2003)
18-Grady,J, Foundations of meaning :primary metaphors and primary scenes .PhD dissertation ,Dept.of Linguistics ,UC Berkeley. .(1997)
19-Herskovits,A. Language and Spatial Cognition: An Interdisciplinary Study of the Prepositions in English , Cambridge: Cambridge University Press. (1986)
20-Johnson, M ,The Body in the Mind. Chicago: University of Chicago Press. (1987)
21-Lakoff,G. (1987). Women, Fire and dangerous things: What categories reveal about the Mind. Chicago: Chicago University Press.
22-Lakoff, G and Mark Johnson ,Philosophy in the Flesh: the Embodied Mind and Its Challenge to Western Thought. New York: Basic Books. (1999).
23-Lakoff, G, and Mark Turner, More Than Cool Reason: A Field Guide to Poetic Metaphor. Chicago: University of Chicago· Press. .(1989).
24-Lakoff,G, Jane Espenson  and Adele Goldberg , Master Metaphor List. University of California. California. (1989).
25-Leech,G.N. Towards a  Semantic Description of English. London. Longman. (1969).
26-Maalej, Z, "The Image-Schematic Anchorage of the Preposition FI (IN)",in Szilvia Csabi and judit Zerkowits (eds).Textual Secrets, ,Budapest, Pala, 227-236. (2002)
27-Murphy, G. L. The big book of concepts. Cambridge, MA: MIT Press. (2002). 
28- Owens, J. A Linguistic History of Arabic, Oxford: Oxford University Press.(2006)
29-Qaid Muhammed, T. M , Imran ,H.A and Tan , K.H ."The Semantics of (fii) in Taizzi Dialect: A Cultural Variation Perspective", GEMA OnlineTM Journal of Language Studies. Vol 12(2). pp. 443-456. (2012)
30-Sandra, D and S. Rice ."Network Analyses of Prepositional Meaning: Mirroring whose Mind – the Linguist’s or the Language user’s?" Cognitive Linguistics, 6-1, 89-130. (1995).
31-Taylor, J. Linguistic Categorization, 2nd ed. Oxford: Oxford University Press. ,(1995)
32-Tyler, A. and Evans,V .The Semantics of English Prepositions: Spatial Scenes, Embodied Meaning and Cognition. Cambridge: Cambridge University Press. (2003).