نقدی بر ترجمه‌ فارسی قرآن‌کریم حدّادعادل از منظر ترجمه‌ مفهومی

نویسندگان
1 دانشگاه رازی
2 دانشگاه رازی کرمانشاه
چکیده
پس از ترجمه قرآن‌کریم، نقد و بررسی روش­های ترجمه نیز، محور توجه ترجمه­پردازان، به‌ویژه در نیم قرن اخیر قرار گرفت. این اهتمام جدی به روش­های مختلف ترجمه، حاکی از نگرش مثبت زبان­شناسان و ترجمه­پژوهان برای رسیدن به ترجمه­ای کامل، وفادار و مطلوب است. غلامعلی حدّادعادل، از جمله­ مترجمان قرآن است که نوع ترجمه­ خود را «مفهوم به مفهوم» خوانده است؛ امّا با تأمل در ساختار و محتوای این ترجمه، چنین دریافت می­شود که وی، نه تنها به متن اصلی مقیّد و متعهّد است، بلکه به زبان مقصد و ساختارهاى آن نیز، تا سر حد امکان، توجّه داشته است. هدف این مقاله، ارائه­ شواهد و نمونه­هایی برجسته در نقد نظریه­ مفهومی ایشان است تا نشان ­دهد که این ترجمه، علاوه بر رویه­ معنایی مفهومی، در بسیاری موارد، ترجمه­ای تحت‌اللفظی، وفادار و امین است. از مهم­ترین نتایج این مقاله این است که ترجمه یاد شده، علاوه بر اعتماد به نثر فاخر فارسی و سلاست آن، حسب اعتقاد مترجم به روش ترجمه­ مفهومی، غالباً با ساختارها و مختصات زبان مبدأ (قرآن) نیز معادل و مطابق است. در این ترجمه شاخص­های بسیاری یافت می­شود که خلاف روش مفهومی است.

کلیدواژه‌ها


* قرآن‌کریم
1- آذرنوش، آذرتاش و رحمتی، محمّدکاظم و هاشمی، سیداحمد، ترجمه­ قرآن: مبانی نظری و سیر تاریخی، ط1، تهران: کتاب مرجع، (1389ش).
2- آلوسی، شهاب‌الدین محمودبن عبدالله الحسینی،روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم والسبع المثانی، تحقیق: علی عبد الباری عطیة، ط1، بیروت: دار الکتب العلمیة، (1415هـ).
3- انصاریان، حسین، ترجمه­ قرآن کریم، ط 1، قم: اسوه، (1383ش).
4- تفتازانی، سعدالدین، شرح المختصر، ط 6، طهران: إسماعیلیان، (1389 1431هـ).
5- حدّادعادل، غلامعلی، ترجمه قرآن کریم، ط 3، مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی، (1390ش).
6- خرمشاهی، بهاءالدین، ترجمه­ قرآن کریم، ط3، تهران: انتشارات جامی و نیلوفر، تابستان (1376ش).
7- دانشنامه جهان اسلام، زیر نظر غلامعلی حدّادعادل، تهران: بنیاد دائرة المعارف اسلامی، (1375ش).
8- دعاس، أحمدعبید وحمیدان، أحمد محمد والقاسم، إسماعیل محمود، إعراب القرآن الکریم، ط1، دمشق: دارالمنیر ودارالفارابی، (1425هـ).
9- راغب أصفهانی، حسین‌بن‌محمّد، المفردات فی غریب القرآن، تحقیق: صفوان عدنان داودی، ط1، بیروت: دارالعلم، (1412هـ(.
10- رامیار، محمود، تاریخ قرآن، تهران: امیرکبیر، (1385ش).
11- زمخشری، جارالله، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، ط3، بیروت: دارالکتاب العربی، (1407هـ).
12- سبکی، بهاء‌الدین، عروس الأفراح فی شرح تلخیص المفتاح، التحقیق: الدکتور عبدالحمید هنداوی، ط1، بیروت: المکتبه العصریه للطباعه والنشر، (1423هـ - 2003م).
13- صافی، محمودبن عبدالرحیم، الجدول فی إعراب القرآن الکریم، ط4، دمشق: دار الرشید و بیروت: مؤسسه الإیمان، (1418هـ).
14- طباطبایی، محمدحسین، ترجمه المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه محمدباقر موسوی، ط5، قم: دفتر انتشارات اسلامی، (1383ش).
15- طبرسی، فضل‌بن‌حسن، ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ترجمه علی کرمی، ط1، تهران: انتشارات فراهانی، (1360ش).
16- طنطاوی، سیدمحمّد، التفسیر الوسیط للقرآن الکریم، بی­مک: بی­نا، (بی­تا).
17- قلی­زاده، حیدر، مشکلات ساختاری ترجمه قرآن، ط1، تبریز: دانشگاه تبریز، (1380ش).
18- نیشابوری (سورآبادی)، ابوبکر عتقیق بن محمّد، تفسیر سورآبادی، مصحّح: علی اکبر سعیدی سیرجانی، ط1، تهران: نشر نو، (1381ش).
19- هاشمی، السیّدأحمد، جواهرالبلاغه فی المعانی والبیان والبدیع، ط1، بیروت: دارالکتب العلمیة، (1418هـ 1998م).
20- جواهرى، سیدمحمّدحسن، «پژوهشی در اصول، مبانی و فرایند ترجمه قرآن»،  نشریه پژوهش و حوزه، سال پنجم، شماره 19 و 20، پاییز و زمستان، (73 49)، (1383ش).
21- رضایی اصفهانی، محمدعلی، «روش­ها و سبک­های ترجمه­ قرآن»، مجله­ ترجمان وحی، شماره­ 15، (61 33)، (1383ش).
22- رضایی باغ­بیدی، حسن، «نگاهی گذرا به ترجمه­ متون مقدس و ترجمه­های قرآن»، نشریه معارف، دوره­ 21، شماره­ 1، فروردین و تیر، (47 31)، (1384ش).
23- رکنی یزدی، محمدمهدی، «بایستگی ترجمه­ قرآن در گذر زمان با نگاهی به ترجمه­ غلامعلی حدّادعادل»، مجله­ مشکوة، شماره­ 111، (16 1)، (1390ش).
24- ناصری، مهدی، «قرآن‌کریم با ترجمه­ محمدعلی رضایی اصفهانی و همکاران، ترجمه معاصر وفادار به زبان فارسی»، دو فصلنامه مطالعات ترجمه قرآن و حدیث، دوره 1، شماره 1، بهار و تابستان، (177 147)، (1393ش).