زیبایی شناسی صور خیال و آرایه های ادبی در ترجمه نهج البلاغه (مطالعه موردی: ترجمه سید جعفر شهیدی)

نویسندگان
1 باشگاه پژوهشگران جوان دانشگاه آزاد اسلامی - واحد اسلام آبادغرب
2 پیام نور
3 دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران- ایران
چکیده
نهج البلاغه، سخنان و کلمات گهربار امام علی(ع)، سرشار از بلاغت و فصاحت می‌باشد. این کتاب ارزشمند توسط مترجمان توانمند و ادیبی به زبان فارسی ترجمه شده است؛ یکی از این مترجمین، دکتر سید جعفر شهیدی، استاد توانای ادبیات فارسی، است که در ترجمه‌ی خویش با دقت و هنر خاصی متن عربی را ترجمه نموده و سعی نموده ضمن رعایت و پایبندی به متن با آوردن اصطلاحات و معادل های فارسی خواننده را در درک درست معنی یاری نماید.. نویسندگان این پژوهش، با استفاده از روش توصیفی – اسنادی و با بررسی 114 خطبه‌ی ابتدایی این ترجمه - به تبرک به تعداد سوره‌های قرآن کریم – نمونه‌هایی از آرایه‌های لفظی و معنوی و نیز صور خیال به کار گرفته شده در ترجمه را بیان نموده و توانمندی این استاد بزرگ را برای خوانندگان به تصویر کشیده‌اند. علامه شهیدی با دقت و وسواس خاصی صور خیال موجود در نهج البلاغه را برای خوانندگان ترجمه نموده و هنر خود را در این زمینه به رخ کشیده است. دکتر شهیدی بیشترین استفاده را از تشبیه بلیغ و استعاره مکنیه داشته است. استاد شهیدی با هنرمندی و ظرافت خاص و با بهره گیری از تشبیهات و استعاره و کنایه مقبول و مفهوم عام، توانایی بالای خود را در ترجمه‌ی این کتاب گرانسنگ نمایان ساخته است. ایشان از آرایه‌های ادبی فراوانی مانند: سجع، مراعات‌نظیر، تضاد، و... بهره گرفته است.. شاید بتوان گفت که تنها آرایه‌ی لفظی که ایشان بدان پرداخته است، سجع است که بارزترین ویژگی این ترجمه می‌باشد.

کلیدواژه‌ها


1-       بن‌منظور، جمال‌الدین محمدبن‌مکرم،  لسان العرب، قم: نشر ادب الحوزه، (1405ق).
2-       البرز، پرویز، گامی در قلمرو شعر و موسیقی، چاپ دوم، تهران: انتشارات آن، (1381ش).
3-       پورنامداریان، تقی، رمز و داستان های رمزی در ادب فارسی، چاپ چهارم، تهران: علمی و فرهنگی، (1375ش).
4-       پورنامداریان، تقی، سفر در مه، چاپ دوم، تهران: انتشارات نگاه، (1381ش).
5-       تجلیل، جلیل، معانی و بیان، چاپ اول، تهران: مرکز نشر دانشگاهی، (1362ش).
6-       تفتازانی، سعدالدین، شرح المختصر، چاپ ششم، قم: انتشارات السماعیلیان، (1389ش).
7-       تقوی، علی، «نگاهی به زندگی و آثار استاد جعفر شهیدی»، آینه خیال، شماره 4، (بی تا).
8-       ثروت، منصور، فرهنگ کنایات، چاپ اول، تهران: چاپخانه سپهر، (1364ش).
9-       ثروتیان، بهروز، بیان در شعر فارسی، چاپ سوم، تهران: انتشارات برگ، (1369ش).
10-    جرجانی، عبدالقاهر، اسرارالبلاغه، ترجمه جلیل تجلیل، چاپ اول،  تهران: دانشگاه تهران، (1374ش).
11-    زرین کوب، عبدالحسین، شعر بی نقاب، چاپ نهم،  تهران: انتشارات علمی، (1381ش).
12-    سالم، شیرین و حاجی‌زاده، مهین، «بررسی زیبایی­شناسی گونه­های جناس در نهج‌البلاغه»، پژوهش‌نامه علوی، دوره 3، شماره 5، صص90- 67، (1391ش).
13-    سکاکی، ابی یعقوب بن ابی­بکر، تلخیص المفتاح، بیروت: دارالجیل، ( بی­تا).
14-    شریفی ولدانی، غلامحسین و شمعی، میلاد، «تحلیل صورت­های خیالی در شعر پایداری بر اساس نقد ادبی جدید (روش زیلبر دوران)»، نشریه ادبیات پایداری کرمان، شماره 4 و 3، صص 322-299، (1390ش).
15-    شفیعی کدکنی، محمدرضا، صور خیال در شعر فارسی، چاپ پنجم، تهران: انتشارات آگاه، (1383ش).
16-    شمیسا، سیروس، بیان، چاپ سوم، تهران: انتشارات فردوس، (1372ش).
17-    فاخوری، حنا، الجامع فی الأدب العربی، چاپ اول، بیروت: دارالجیل، (1986ش).
18-    فاضلی، محمد، دراسه و نقد فی مسائل بلاغیه هامه، چاپ اول، مشهد: مؤسسه چاپ و انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد، (1376ش).
19-    فرشید ورد، خسرو، درباره ادبیات و نقد ادبی، چاپ چهارم، تهران: انتشارات امیرکبیر، (1381ش).
20-    کریمی، احمد و وقاری، کلثوم ، «تحلیل اشعار سید حسن حسینی از منظر صور خیال»، نشریه فنون ادبی، دوره 3، شماره 2، صص 116- 93، (1390ش).
21-    کریمی­فرد، غلامرضا و نیکدل، رضا، «بررسی زیبایی­شناسی تشبیه در نهج‌البلاغه (حکمتها و نامه­ها)»، نشریه ادب و زبان کرمان، شماره 28، صص290- 265، (1389ش).
22-    کزازی، میرجلال‌الدین، بیان(1) زیباشناسی سخن پارسی، چاپ ششم، تهران: نشر مرکز، (1381ش).
23-    کیهان فرهنگی، شماره 170.
24-    مالمیر، تیمور، «صور خیال در دیوان عطار نیشابوری»، نامه فرهنگستان، سال هفتم، شماره 1، صص 50-42، (1384ش).
25-    میرصادقی(ذوالقدر)، میمنت، واژه نامه­ هنر شاعری، چاپ سوم، تهران: نشر کتاب مهناز، (1381ش).
26-    ناظمیان، رضا و حاج‌مؤمن، حسام، «ساخت و بافت در ترجمه متون دینی، بررسی مقایسه­ای دو ترجمه از نهج­البلاغه (شهیدی و دشتی)»، مجله ادب عربی تهران، دوره 5، شماره 1، صص 254- 237، (1392ش).
27-    نهج‌البلاغه، ترجمه­ دکتر سیدجعفر شهیدی، چاپ چهارم، تهران: انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی، (1372ش).
28-    وحیدیان کامیار، تقی ، بدیع از دیدگاه زیباشناسی، چاپ دوم، تهران: انتشارات سمت، (1385ش).
29-     همایی، جلال‌الدین، فنون بلاغت و صناعات ادبی، چاپ پنجم، تهران: انتشارات توس، (1361ش).