مفهوم‌شناسی عبارت (سِدرَهِ المُنتَهی) با تکیه بر اصل معنایی و تحلیل روایات مربوطه

نوع مقاله : مقالات علمی پژوهشی

نویسنده
دانشگاه فرهنگیان
چکیده
عبارت «سِدرَه المُنتَهی» یک مرتبه در قرآن به کار رفته (نجم/14) و از عبارت‌هایی است که ترجمه دقیق آن به‌خوبی تبیین نشده و حتی برخی آن را مبهم و غریب‌المعنی دانسته‌اند. این عبارت غالباً به معنای (تک‌درخت کُناری در منتهای بهشت) ترجمه شده؛ ولی این معنی، نامتناسب با بافت و سیاق دیگر آیات سوره بوده و ظاهراً متأثر از روایات متعددی است که ضعف سندی و محتوایی آشکاری دارند. تحقیق حاضر به روش توصیفی- تحلیلی و با هدف یافتن معنایی جدید و مطابق با شواهد سیاقی به دنبال پاسخی برای این پرسش است که مناسب‌ترین ترجمه برای عبارت (سِدرَه المُنتَهی) چیست؟ در نهایت مشخص گردید واژه «سِدرَه» از لحاظ صرفی، مصدر نوع و به معنای (نوعی حیرت و تحیّر خاص) می‌باشد و اضافه بیانی «سِدرَه المُنتَهی» به معنای (نوعی حیرت به نهایت رسیده) می‌باشد. با این توضیح که پیامبر‌‌ اکرم به هنگام رؤیت آیات کبرای الهی، در جایگاهی قرار گرفت که نهایت حیرت و شگفتی در آنجا به ظهور ‌‌رسید. هرچند دیدگانش تحت تأثیر آن تحیّر قرار نگرفت و توانست آن حقایق را با قلب خویش درک نماید. معنای جدید، موافق معنای اصلی واژگان و متناسب با مضمون دیگر آیات این سوره است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


* قرآن کریم.
ابن‌‌عاشور، محمد ‌‌بن ‌‌طاهر. (1420ق). التحریر و التنویر. بیروت: موسسه التاریخ‌، بیروت.
ابن‌‌کثیر‌‌ دمشقی، اسماعیل‌‌بن‌‌عمرو. (1419ق). تفسیر القرآن العظیم (ابن کثیر). بیروت: دار ‌‌الکتب ‌‌العلمیه، منشورات محمدعلی بیضون.
ابن‌‌منظور، محمد ‌‌بن ‌‌مکرم. (1414ق). لسان العرب. بیروت: دار صادر.
ابوحیان، محمد بن یوسف. (1420ق). ‌البحر المحیط فی التفسیر. بیروت: دار الفکر.
ابوریه، محمود. (1420ق). اضواء علی السنه المحمدیه. قم: مؤسسه أنصاریان للطباعه و النشر
احمد بن فارس بن زکریّا. (1404ق). معجم مقاییس اللغه. به کوشش عبدالسلام محمد. قم: دفتر تبلیغات.
انصاریان، حسین. (1383). ترجمه قرآن (انصاریان). قم: انتشارات اسوه.
آلوسی، سید محمود. (1415ق). روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم. بیروت: دارالکتب العلمیه.
آیتی، عبد المحمد. (1374). ترجمه قرآن (آیتی). تهران: انتشارات سروش‌.‌
بابایی، علی‌اکبر. (1385). روش‌شناسی تفسیر قرآن. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
بحرانی، هاشم بن سلیمان. (1416ق). البرهان فی تفسیر القرآن. تهران: بنیاد بعثت.
برزی، اصغر. (1382). ترجمه قرآن (برزی)‌. تهران: بنیاد قرآن.
بیضاوی، عبدالله بن عمر.‌ (1418ق). أنوار التنزیل و أسرار التأویل‌. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
پاکتچی، احمد. (1394). بازخوانی مفهوم «سدره المنتهی» با رویکرد گفتمانی. نشریه مطالعات تاریخی قرآن و حدیث، پیاپی ۵۸، صفحات: ۷ -۴۶
پورجوادی، کاظم. (1414ق). ترجمه قرآن (پورجوادی). تهران: بنیاد دایره المعارف اسلامی.
حسن، عباس. (1423ق). النحو الوافی. تهران: انتشارات ناصرخسرو.
خواجوی، محمد. (1410ق). ترجمه قرآن (خواجوی). تهران: انتشارات مولی.
درویش، محیی الدین. (1415ق). اعراب القرآن و بیانه‌. سوریه‌: دار الارشاد.
رازی، ابوالفتوح حسین بن علی. (1408ق). روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن. مشهد: بنیاد پژوهش‌‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
رازی، فخرالدین ابوعبدالله محمد ‌‌بن ‌‌عمر. (1420ق). مفاتیح الغیب. بیروت: دار الاحیاء التراث العربی.
راغب اصفهانی، حسین‌بن‌محمد. (1412ق). المفردات فی غریب‌القرآن. بیروت: دار العلم.
رضایی اصفهانی، محمدعلی. (1387). منطق تفسیر قرآن. قم: نشر جامعه المصطفی.
رضایی اصفهانی، محمدعلی و همکاران. (1383). ترجمه قرآن (رضایی). قم: موسسه تحقیقاتی فرهنگی دار الذکر.
زمخشری، محمود بن عمر. (1979م) أساس البلاغه. بیروت: نشر دار صادر.
سیوطی، جلال الدین. (1404ق). الدر المنثور فی تفسیر المأثور. قم: کتابخانه آیه الله مرعشی نجفی.
شاکر، کریم. (1386). تحلیل اسطوره سدره المنتهی در متون اصیل عرفانی. نشریه عرفان اسلامی. شماره12، ص133.
شعرانی، ابو‌‌الحسن‌. (1374). ترجمه قرآن. تهران: انتشارات اسلامیه.
صادقی تهرانی، محمد. (1365). الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن‌. قم: ‌انتشارات فرهنگ اسلامی‌.
صلواتی، محمود. (1387). ترجمه قرآن (صلواتی)‌. تهران: مبارک.
طاهری قزوینی، علی‌اکبر. (1380). ترجمه قرآن (طاهری). تهران:‌ انتشارات قلم.
طباطبایی، سید محمدحسین. (1362). المیزان فی تفسیر القرآن. ترجمه سید محمدباقر موسوی همدانی. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
طباطبایی، سید محمدحسین. (1394ق). المیزان فی تفسیر القرآن. بیروت: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات.
طبرسی، فضل‌‌بن‌‌حسن‌‌. (1372). مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن. تهران: انتشارات ناصرخسرو.
طبرسی، فضل‌بن‌‌حسن. (1360). مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن. ترجمه سید ابراهیم میرباقری و همکاران. تهران: فراهانی.
طبری، ابوجعفر محمد بن جریر. (1412ق). جامع البیان فی تفسیر القرآن. بیروت: دار المعرفه.
طوسی، محمد‌‌ بن ‌‌حسن‌. (1367). التبیان فی تفسیر القرآن. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
طیب حسینی، سید محمود. (1393). درآمدی بر مفردات قرآن. تهران: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
عروسی حویزی، عبد علی ‌‌بن‌‌ جمعه. (1415ق). تفسیر نور الثقلین. قم: انتشارات اسماعیلیان.
فراهیدی، خلیل بن أحمد. (1409ق). کتاب العین‌. قم: نشر هجرت‌.
فضل‌الله، سید محمدحسین. (1419ق). تفسیر من وحی القرآن‌. بیروت: دار الملاک للطباعه.
فیض کاشانی، ملا محسن. (1415ق). تفسیر الصافی. تهران: انتشارات الصدر.
قمی مشهدی، محمد ‌‌بن ‌‌محمدرضا. (1368). تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب. تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامی.
قمی، علی بن ابراهیم. (1363). ‌تفسیر قمی. تحقیق: سید طیب موسوی جزایری. قم: دار الکتاب.
کاویانپور، احمد. (1378). ترجمه قرآن (کاویانپور). تهران:‌ انتشارات اقبال.
کلینی، ابوجعفر محمد بن یعقوب. (1365). الکافی. تهران: دار الکتب الاسلامیه.
گرمارودی، سید علی. (1384). ترجمه قرآن (گرمارودی). تهران:‌ انتشارات قدیانی.
مجتبوی، سید جلال‌الدین. (1371). ترجمه قرآن (مجتبوی). تهران: انتشارات حکمت.
مدرسی، سید محمدتقی. (1419ق). من هدی القرآن. تهران: دار محبی الحسین.
مشکینی، علی. (1381). ترجمه قرآن (مشکینی). قم: الهادی.
مصباح زاده، عباس. (1380). ترجمه قرآن (مصباح‌زاده). تهران: سازمان انتشارات بدرقه جاویدان.
مصطفوی، حسن. (1430ق). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم. بیروت: دار الکتب العلمیه.
مکارم شیرازی، ناصر و همکاران. (1374). تفسیر نمونه. تهران: دار الکتب الاسلامیه.
مکارم شیرازی، ناصر. (1373). ترجمه قرآن (مکارم). قم: دارالقرآن الکریم (دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی).
نیشابوری نظام‌الدین، حسن بن محمد. (1416ق). تفسیر غرائب القرآن و رغائب الفرقان.‌ بیروت: دار الکتب العلمیه.
الهی قمشه‌ای، مهدی. (1380). ترجمه قرآن (الهی قمشه‌ای). قم: انتشارات فاطمه الزهراء.
یاسری، محمود. (1415ق). ترجمه قرآن‌ (یاسری). تحقیق مهدی حائری تهرانی. قم: انتشارات بنیاد فرهنگی امام‌مهدی(عج).