1- دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه فردوسی مشهد
2- عضو هیأت علمی و استاد زبان و ادبیّات عرب دانشگاه فردوسی مشهد
3- عضو هیأت علمی و استادیار زبان و ادبیّات عرب دانشگاه فردوسی مشهد
چکیده: (18170 مشاهده)
مقالهی حاضر درصدد تبیین جایگاه واژهی «بِرّ» به شیوهی معناشناسی توصیفی است؛ که پس از ریشهشناسی، ارتباط معنایی آن با واژههای همنشین و جانشین در قرآن بررسی گردیده است. از اینرو با توجّه به ویژگی تحقیق، از روش توصیفی تحلیلی استفاده شده است. حاصل مطالعهی توصیفی نشان میدهد که بِرّ در کاربرد وحیانی بر محور جانشینی یا همنشینی با واژههایی مانند تقوا، ایمان، خیر، انفاق، صِدق، حُسنی، حَسنه و إحسان رابطهی معنایی دارد و بر محور همنشینی با واژههایی مثل فُجور، جبّار، شقیّ، عصیّ، عقوق، إثم، عدوان، سیّئه و خطیئه در یک حوزهی معنایی قرار گرفته و در بخشی از مؤلّفههای معنایی با آنها تقابل معنایی دارد. از نتایج مهم دیگر، آشکار شدن پیوند معناییِ عمیقِ بِرّ با سایر واژههای همحوزه در قرآن است. این پیوندها باعث شده تا بِرّ کاملاً تحت تأثیر کلمات مجاور و نظام معنایی مستقر در آن قرار بگیرد و با معنایی متمایز و متعالی به حیات خود ادامه دهد. واژهی بِرّ بهعنوان عامترین مفهوم اخلاقی، دارای معنای لغوی «توسّع در کار نیک» است که گسترهی مفهومی و مصداقی آن بسیار وسیع میباشد و در سه وجه معناییِ «طاعت»، «نیکی» و «پرهیزکاری» خلاصه میشود.
دریافت: 1393/4/31 | پذیرش: 1393/11/1 | انتشار: 1393/11/21