چالش‌ها و شیوه‌های ثبت کُنیه در ترجمه‌ی متون روایی به فارسی

نویسندگان
1 دانشیار زبان و ادبیات عربی دانشگاه علامه طباطبایی
2 دانشجوی دکترای زبان و ادبیات عربی دانشگاه علامه طباطبایی
چکیده
مقاله پیش رو نظر به چالش هایی که ثبت «کنیه» با کارکردهای متنوعش در فرایند ترجمه متون روایی به همراه دارد نگاشته شده است. هدف در این پژوهش، اولا طرح این چالش ها و ثانیا یافتن راهکارهایی عملی برای حل آن هاست. در این راستا چندی از این چالش ها که در طول تجربه نگارندگان در ترجمه متون روایی نمایان شده اند طرح می شوند و به لحاظ نظری تحلیل می شوند. سپس سه نمونه به نمایندگی از مواردی که هر چالش را در بر دارند از کتاب ارجمند بحار الأنوار نقل می شوند تا چالش به طور تطبیقی بازخوانی شود. سپس راهکارهایی برای حل هر چالش، نظر به نمونه های مذکور، به دست داده می شود. کارکرد کنیه به مثابه یک اسم خاص، دلالت مجازیِ کنیه به عنوان یک وصفِ فرهنگی، ارجاع کنیه به پدیده های غیر انسانی و نیز مفاهیم انتزاعی، کارکرد «ابن» و «بنت» و «بنی» در ساخت های شبیه به کنیه، سیالیت نوشتاریِ «أب» در ساخت کنیه نظر به نقش های نحویِ آن، و کاربست پربسامد کنیه های معصومین علیهم السلام، قضایایی هستند که در طول این پژوهش به عنوان مسائل چالش انگیز در ترجمه متون روایی به فارسی طرح شد اند و راهکارهایی برای حلشان به دست داده شده است.

کلیدواژه‌ها


- ابن الأثیر، المبارک بن محمد. المرصّع فی الآباء و الأمّهات. بیروت: دار الجیل، (1411ق).
2- _______ . النهایه فی غریب الحدیث و الخبر. ج 1. قم: مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان. (1367ش).
3- ابن عقیل، عبد الله بن عبد الرحمن. شرح ابن عقیل علی ألفیه ابن المالک. قاهره: دار التراث. (1400ق).
4- الإشمونی، علی بن محمد. شرح الإشمونی علی ألفیه ابن مالک. ج 1. بیروت: دار الکتب العلمیة. (1419ق).
5- بلوکباشی، علی. «أمّ صبیان». دائره المعارف بزرگ اسلامی. ج 10. (1380ش).
6- پاکتچی، احمد. «گونه­شناسی نام­های کنیه­سان برای مطالعه­ی رجال حدیث». مجله مقالات و بررسی­ها. ش36. ص9- 40. (1382ش).
7- حسینی، السید محمد رضا. «الکنیة: حقیقتها و میزاتها و أثرها فی الحضاره و العلوم الإسلامیة». مجله تراثنا. السنه الرابعة. رقم 4. ص4- 95. (1409ق).
8- روایه کبار المحدّثین و المورّخین.  تاریخ أهل البیت علیهم السلام. تحقیق السید محمد رضا الحسینی. قم: مؤسسه آل البیت لإحیاء التراث. (1410ق).
9- الشریف الجرجانی، علی بن محمد. کتاب التعریفات. بیروت: دار الکتب العلمیة. (1403ق).
10- صادقی، مصطفی. «دشواری نام­ها در پژوهش­های تاریخی». مجله پژوهش و حوزه. ش 13 و 14. ص111- 136. (1382ش).
11- فراتی، علی اکبر. «جستاری در کنیه و فرهنگ عربی اسلامی». مجله علوم حدیث. دوره­ 13. ش 47. ص84- 112. (1387ش).
12- مجلسی، محمد باقر. بحار الأنوار. نرم افزار جامع الاحادیث 5/3. قم: مرکز تحقیقات کامپیوتری. (1390ش).
13- معتمدی، سپیده. «اهمیت گزینش ضبط صحیح و یکسان اَعلام در دایره المعارف­ها». کتاب ماه کلیات. ش 83. ص18-27. (1383ش).
14- معروف، یحیی. فن ترجمه. تهران: انتشارات سمت. (1386ش).